Ts 113/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
608/6/B/2014
POSTANOWIENIE
z dnia 17 grudnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 113/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Wróbel – przewodniczący
Stanisław Rymar – sprawozdawca
Wojciech Hermeliński,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 października 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej MKS Sp. z o.o.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 kwietnia 2014 r. (data nadania) MKS Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 109 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji oraz art. 117 § 3 k.p.c. z art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.
Postanowieniem z 15 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania złożonej skardze dalszego biegu, stwierdziwszy, że została ona wniesiona po terminie przewidzianym w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jak ustalił Trybunał, skarżąca wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej do niewłaściwego miejscowo sądu rejonowego. Wskutek tego wniosek został skierowany do właściwego miejscowo sądu dopiero 16 maja 2013 r., czyli już po terminie do wniesienia skargi konstytucyjnej, który upłynął 4 marca 2013 r. Trybunał uznał nadto, że skardze należało odmówić nadania dalszego biegu także z innych przyczyn. Ze sprawy skarżącej wynikało, że ewentualne źródło naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych praw podmiotowych wynikało nie z treści art. 117 § 3 k.p.c., lecz z jej własnego zachowania, a mianowicie – z zaniechania przedłożenia dokumentów uzasadniających pozytywne rozstrzygnięcie jej wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Tym samym zdaniem Trybunału skarga nie spełniała przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. W odniesieniu zaś do zarzutu dotyczącego art. 109 § 2 k.p.c. Trybunał stwierdził, że przepis ten nie był podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącej, zatem w tej części skarga również nie spełniała warunku statuowanego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
Dnia 29 października 2014 r. pełnomocnik skarżącej, ustanowiony z urzędu, złożył w jej imieniu zażalenie, w którym żąda uchylenia w całości zaskarżonego postanowienia i zasądzenia zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotnej stawki minimalnej. Zdaniem pełnomocnika „termin do wniesienia skargi konstytucyjnej został przerwany przez fakt wniesienia do Sądu Rejonowego w Kaliszu wniosku o ustanowienie dla (…) [skarżącej] profesjonalnego pełnomocnika z urzędu i nie biegł do czasu jego ustanowienia, tj. otrzymania ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie (…), [a więc] do dnia 18 lutego 2014 r.”. Co więcej, w przekonaniu pełnomocnika Trybunał nie wykazał, że zarzut skarżącej jest bezzasadny. Tym samym, jak podkreśla pełnomocnik, „istotnym problemem pozostaje (…) nie tylko kwestia »zmuszania« osób prawnych do zabezpieczania w ramach prowadzonej działalności gospodarczej środków finansowych umożliwiających prowadzenie ewentualnych postępowań sądowych, ale także ponadto należy zauważyć, iż rozpatrując wniosek o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika dla osoby prawnej, sądy kierują się minimalnymi stawkami wynagrodzeń określonymi w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości (…)”. Jak przekonuje jednak pełnomocnik skarżącej, „stawki te nie przystają do aktualnych stawek rynkowych i nie odzwierciedlają w żaden sposób realnego nakładu pracy profesjonalnego pełnomocnika”. Pełnomocnik skarżącej zaznacza też, że „choć art. 109 § 2 k.p.c. dotyczy sytuacji, w której sąd orzeka o zwrocie kosztów postępowania, to jednak istnieje ścisły związek pomiędzy tym faktem, a potrzebą pokrycia kilkakrotnie wyższych kosztów według taryf rynkowych”. Tym samym powtarza, że „poprzez nieuzasadnioną odmowę ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika dla skarżącej, doprowadzono do uniemożliwienia dochodzenia jej praw przed sądem, (…) została [więc ona] faktycznie pozbawiona prawa określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, a nieuzasadniona odmowa zwolnienia od kosztów sądowych doprowadziła w konsekwencji do sytuacji naruszającej dyspozycję art. 77 ust. 2 Konstytucji”. Ponadto pełnomocnik skarżącej wskazuje, że „Trybunał Konstytucyjny, wydając zaskarżane postanowienie, orzekł w niewłaściwym składzie”.
Do zażalenia pełnomocnik skarżącej dołączył pismo z 27 października 2014 r. (podpisane przez siebie i M.J.), w świetle którego – jego zdaniem – „wnoszenie zażalenia jest bezprzedmiotowe” ze względu na „brak podstaw formalno-prawnych”. Na odwrocie tego pisma znajduje się, podpisane przez M.J., oświadczenie, w którym potwierdza on zapoznanie się z treścią „opinii Mec. U. P.-D. z 27 października 2014 r. w sprawie złożenia zażalenia do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. akt Ts 113/14” i które zawiera „żądanie” wniesienia zażalenia.
Dnia 4 listopada 2014 r. do Trybunału wpłynęło pełnomocnictwo, którego skarżąca udzieliła M.J. „do reprezentowania (…) [jej] samodzielnie oraz występowania w charakterze strony i do zastępowania (…) [jej] w sprawie (…) złożenia wniosku i reprezentowania strony w postępowaniu o ustanowienie pełnomocnika celem złożenia skargi konstytucyjnej i skargi do Trybunału Konstytucyjnego[,] jak również do zastępowania strony w toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym pod sygn. akt Ts 113/14”. Do pełnomocnictwa dołączono „Aneks do umowy o pracę” z 30 kwietnia 2011 r. Obok wyżej wymienionych pism skarżąca (samodzielnie) złożyła niepodpisane „Pismo procesowe strony” rozpoczynające się od słów: „w imieniu skarżącego, w uzupełnieniu rzeczowego aczkolwiek bardzo zwięzłego zażalenia pełnomocnika strony z urzędu, w imieniu strony podnoszę dodatkowo (…)”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.
Trybunał przypomina, że art. 48 ust. 1 ustawy o TK ustanawia zasadę, zgodnie z którą zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu powinien sporządzić adwokat lub radca prawny. Wyjątki, w których skarżący samodzielnie sporządza zażalenie, określa art. 48 ust. 1 in fine ustawy o TK.
Trybunał stwierdza, że żaden z wyjątków, o których mowa w art. 48 ust. 1 in fine ustawy o TK, nie występuje w sprawie skarżącej. Tym samym wszystkie niepodpisane przez pełnomocnika dodatkowe pisma, pochodzące bezpośrednio od skarżącej (co wynika wprost z ich treści), nie mogą być uwzględnione w toku rozpatrywania zażalenia przygotowanego przez (uprawnionego) pełnomocnika skarżącej. Należało zatem pozostawić je bez rozpoznania. Sporządzone przez profesjonalnego pełnomocnika zażalenie Trybunał traktuje jako zażalenie skarżącej, ponieważ zostało ono sporządzone w jej imieniu, choć – jak podkreśla pełnomocnik – wbrew jego woli (sic!).
W zażaleniu skarżąca twierdzi, że doszło do „przerwania” biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej wraz ze złożeniem przez nią wniosku do Sądu Rejonowego w Kaliszu – Wydział V Gospodarczy (dalej: Sąd Rejonowy w Kaliszu) o ustanowienie dla niej profesjonalnego pełnomocnika z urzędu. Tym samym skarżąca przekonuje, że skargę przedłożono Trybunałowi w terminie.
Trybunał ponownie zwraca uwagę na to, że zgodnie z art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK w celu wstrzymania biegu trzymiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skarżący musi wystąpić do właściwego miejscowo i rzeczowo sądu z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.
Trybunał podkreśla, że choć wniosek skarżącej wpłynął do właściwego rzeczowo sądu (Sądu Rejonowego w Kaliszu), to jednak nie był to sąd właściwy miejscowo (Sąd Rejonowy w Tychach). Skarżąca powinna była więc liczyć się z tym, że jej wniosek może zostać skierowany do właściwego sądu już po upływie terminu do złożenia skargi. W sprawie skarżącej nie doszło zatem do wstrzymania biegu terminu, ponieważ termin ten już wcześniej bezpowrotnie wygasł. Trzeba też przypomnieć, że jest to termin materialnoprawny, niepodlegający przywróceniu. To przesądzało o odmowie nadania skardze dalszego biegu (art. 46 ust. 1 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Skarżąca powtarza, że „przepisy art. 109 § 2 oraz art. 117 § 3 (…) [k.p.c.] w swoim obecnym brzmieniu naruszają w jej ocenie Konstytucję (…) i powinny zostać wyeliminowane z obrotu prawnego w zakresie zaskarżonym skargą konstytucyjną, a w treści postanowienia TK z 15 października 2014 r. nie zostało wykazane, że skarżąca nie posiada racji w tym przedmiocie”.
Trybunał zauważa, że skarżąca w żaden sposób nie odniosła się do podstaw odmowy nadania jej skardze dalszego biegu w zakresie dotyczącym art. 109 § 2 i art. 117 § 3 k.p.c. Nie wykazała zatem, że na art. 109 § 2 k.p.c. oparte zostało ostateczne orzeczenie o jej konstytucyjnych wolnościach lub prawach. Trybunał nie dostrzegł przy tym, by pomiędzy art. 109 § 2 i art. 117 § 3 k.p.c. występował „ścisły związek”, na który wskazała w zażaleniu skarżąca, a który uzasadniałby uznanie, że skarga spełniała przesłankę określoną w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
W zażaleniu skarżąca nie wyjaśniła, dlaczego nie przedłożyła sądowi dokumentów, które potwierdzałyby, że nie miała dostatecznych środków na pokrycie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Zatem skarżąca nie uprawdopodobniła, że to właśnie art. 117 § 3 k.p.c., a nie jej własne zaniechanie, doprowadził do niekorzystnego dla niej skutku (nieprzyznania jej pomocy z urzędu). Trzeba więc powtórzyć, że na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK uzasadniona była odmowa nadania skardze dalszego biegu zarówno w zakresie zarzutu dotyczącego art. 109 § 2 k.p.c., jak i w zakresie zarzutu wobec art. 117 § 3 k.p.c.
Skarżąca uważa, że zaskarżone postanowienie jest nieprawidłowe, ponieważ jako wydane w składzie jednoosobowym, a nie kolegialnym, narusza art. 45 i art. 190 ust. 5 Konstytucji.
Trybunał stwierdza, że zakwestionowane postanowienie zostało wydane w prawidłowym składzie. Zgodnie z art. 197 Konstytucji tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym określa ustawa, którą obecnie jest ustawa o TK, obowiązująca – tak jak Konstytucja – od 17 października 1997 r. W świetle art. 49 w zw. z art. 36 ust. 1 tej ustawy prezes Trybunału kieruje skargę konstytucyjną do wyznaczonego przez siebie sędziego Trybunału w celu jej wstępnego rozpoznania na posiedzeniu niejawnym. Gdy skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 79 Konstytucji, ani warunków określonych w art. 46 ust. 1, art. 47 i art. 48 ust. 1 ustawy o TK lub gdy występują przesłanki określone w art. 36 ust. 3 albo w art. 39 ust. 1 ustawy o TK (a nie zachodzi wyjątek wynikający z art. 39 ust. 3 ustawy o TK), Trybunał, w składzie jednego sędziego, wydaje postanowienie o odmowie nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Wbrew odmiennemu stanowisku skarżącej orzekanie w składzie jednoosobowym jest już więc uzasadnione na podstawie art. 197 Konstytucji w zw. z art. 49 i w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.
Trybunał zwraca też uwagę na to, że art. 45 ust. 1 Konstytucji nie kształtuje obowiązku orzekania w składzie kolegialnym, a art. 190 ust. 5 Konstytucji nie dotyczy formalnych orzeczeń wydanych w ramach wstępnej kontroli skarg konstytucyjnych, lecz orzeczeń co do istoty sprawy – merytorycznych (zob. L. Garlicki, komentarz do art. 190 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, tom V, red. L. Garlicki, Warszawa 2007, s. 3, 4 i 35).
Z przedstawionych przyczyn Trybunał uznaje za chybiony postawiony w zażaleniu zarzut, jakoby orzekanie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w składzie jednoosobowym było nieprawidłowe ze względu na art. 45 i art. 190 ust. 5 Konstytucji.
W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 17 grudnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 113/14
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Andrzej Wróbel – przewodniczący
Stanisław Rymar – sprawozdawca
Wojciech Hermeliński,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 października 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej MKS Sp. z o.o.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 kwietnia 2014 r. (data nadania) MKS Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 109 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji oraz art. 117 § 3 k.p.c. z art. 32, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.
Postanowieniem z 15 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania złożonej skardze dalszego biegu, stwierdziwszy, że została ona wniesiona po terminie przewidzianym w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jak ustalił Trybunał, skarżąca wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej do niewłaściwego miejscowo sądu rejonowego. Wskutek tego wniosek został skierowany do właściwego miejscowo sądu dopiero 16 maja 2013 r., czyli już po terminie do wniesienia skargi konstytucyjnej, który upłynął 4 marca 2013 r. Trybunał uznał nadto, że skardze należało odmówić nadania dalszego biegu także z innych przyczyn. Ze sprawy skarżącej wynikało, że ewentualne źródło naruszenia przysługujących jej konstytucyjnych praw podmiotowych wynikało nie z treści art. 117 § 3 k.p.c., lecz z jej własnego zachowania, a mianowicie – z zaniechania przedłożenia dokumentów uzasadniających pozytywne rozstrzygnięcie jej wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Tym samym zdaniem Trybunału skarga nie spełniała przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK. W odniesieniu zaś do zarzutu dotyczącego art. 109 § 2 k.p.c. Trybunał stwierdził, że przepis ten nie był podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącej, zatem w tej części skarga również nie spełniała warunku statuowanego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
Dnia 29 października 2014 r. pełnomocnik skarżącej, ustanowiony z urzędu, złożył w jej imieniu zażalenie, w którym żąda uchylenia w całości zaskarżonego postanowienia i zasądzenia zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotnej stawki minimalnej. Zdaniem pełnomocnika „termin do wniesienia skargi konstytucyjnej został przerwany przez fakt wniesienia do Sądu Rejonowego w Kaliszu wniosku o ustanowienie dla (…) [skarżącej] profesjonalnego pełnomocnika z urzędu i nie biegł do czasu jego ustanowienia, tj. otrzymania ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie (…), [a więc] do dnia 18 lutego 2014 r.”. Co więcej, w przekonaniu pełnomocnika Trybunał nie wykazał, że zarzut skarżącej jest bezzasadny. Tym samym, jak podkreśla pełnomocnik, „istotnym problemem pozostaje (…) nie tylko kwestia »zmuszania« osób prawnych do zabezpieczania w ramach prowadzonej działalności gospodarczej środków finansowych umożliwiających prowadzenie ewentualnych postępowań sądowych, ale także ponadto należy zauważyć, iż rozpatrując wniosek o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika dla osoby prawnej, sądy kierują się minimalnymi stawkami wynagrodzeń określonymi w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości (…)”. Jak przekonuje jednak pełnomocnik skarżącej, „stawki te nie przystają do aktualnych stawek rynkowych i nie odzwierciedlają w żaden sposób realnego nakładu pracy profesjonalnego pełnomocnika”. Pełnomocnik skarżącej zaznacza też, że „choć art. 109 § 2 k.p.c. dotyczy sytuacji, w której sąd orzeka o zwrocie kosztów postępowania, to jednak istnieje ścisły związek pomiędzy tym faktem, a potrzebą pokrycia kilkakrotnie wyższych kosztów według taryf rynkowych”. Tym samym powtarza, że „poprzez nieuzasadnioną odmowę ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika dla skarżącej, doprowadzono do uniemożliwienia dochodzenia jej praw przed sądem, (…) została [więc ona] faktycznie pozbawiona prawa określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, a nieuzasadniona odmowa zwolnienia od kosztów sądowych doprowadziła w konsekwencji do sytuacji naruszającej dyspozycję art. 77 ust. 2 Konstytucji”. Ponadto pełnomocnik skarżącej wskazuje, że „Trybunał Konstytucyjny, wydając zaskarżane postanowienie, orzekł w niewłaściwym składzie”.
Do zażalenia pełnomocnik skarżącej dołączył pismo z 27 października 2014 r. (podpisane przez siebie i M.J.), w świetle którego – jego zdaniem – „wnoszenie zażalenia jest bezprzedmiotowe” ze względu na „brak podstaw formalno-prawnych”. Na odwrocie tego pisma znajduje się, podpisane przez M.J., oświadczenie, w którym potwierdza on zapoznanie się z treścią „opinii Mec. U. P.-D. z 27 października 2014 r. w sprawie złożenia zażalenia do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sygn. akt Ts 113/14” i które zawiera „żądanie” wniesienia zażalenia.
Dnia 4 listopada 2014 r. do Trybunału wpłynęło pełnomocnictwo, którego skarżąca udzieliła M.J. „do reprezentowania (…) [jej] samodzielnie oraz występowania w charakterze strony i do zastępowania (…) [jej] w sprawie (…) złożenia wniosku i reprezentowania strony w postępowaniu o ustanowienie pełnomocnika celem złożenia skargi konstytucyjnej i skargi do Trybunału Konstytucyjnego[,] jak również do zastępowania strony w toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym pod sygn. akt Ts 113/14”. Do pełnomocnictwa dołączono „Aneks do umowy o pracę” z 30 kwietnia 2011 r. Obok wyżej wymienionych pism skarżąca (samodzielnie) złożyła niepodpisane „Pismo procesowe strony” rozpoczynające się od słów: „w imieniu skarżącego, w uzupełnieniu rzeczowego aczkolwiek bardzo zwięzłego zażalenia pełnomocnika strony z urzędu, w imieniu strony podnoszę dodatkowo (…)”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.
Trybunał przypomina, że art. 48 ust. 1 ustawy o TK ustanawia zasadę, zgodnie z którą zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu powinien sporządzić adwokat lub radca prawny. Wyjątki, w których skarżący samodzielnie sporządza zażalenie, określa art. 48 ust. 1 in fine ustawy o TK.
Trybunał stwierdza, że żaden z wyjątków, o których mowa w art. 48 ust. 1 in fine ustawy o TK, nie występuje w sprawie skarżącej. Tym samym wszystkie niepodpisane przez pełnomocnika dodatkowe pisma, pochodzące bezpośrednio od skarżącej (co wynika wprost z ich treści), nie mogą być uwzględnione w toku rozpatrywania zażalenia przygotowanego przez (uprawnionego) pełnomocnika skarżącej. Należało zatem pozostawić je bez rozpoznania. Sporządzone przez profesjonalnego pełnomocnika zażalenie Trybunał traktuje jako zażalenie skarżącej, ponieważ zostało ono sporządzone w jej imieniu, choć – jak podkreśla pełnomocnik – wbrew jego woli (sic!).
W zażaleniu skarżąca twierdzi, że doszło do „przerwania” biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej wraz ze złożeniem przez nią wniosku do Sądu Rejonowego w Kaliszu – Wydział V Gospodarczy (dalej: Sąd Rejonowy w Kaliszu) o ustanowienie dla niej profesjonalnego pełnomocnika z urzędu. Tym samym skarżąca przekonuje, że skargę przedłożono Trybunałowi w terminie.
Trybunał ponownie zwraca uwagę na to, że zgodnie z art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK w celu wstrzymania biegu trzymiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skarżący musi wystąpić do właściwego miejscowo i rzeczowo sądu z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.
Trybunał podkreśla, że choć wniosek skarżącej wpłynął do właściwego rzeczowo sądu (Sądu Rejonowego w Kaliszu), to jednak nie był to sąd właściwy miejscowo (Sąd Rejonowy w Tychach). Skarżąca powinna była więc liczyć się z tym, że jej wniosek może zostać skierowany do właściwego sądu już po upływie terminu do złożenia skargi. W sprawie skarżącej nie doszło zatem do wstrzymania biegu terminu, ponieważ termin ten już wcześniej bezpowrotnie wygasł. Trzeba też przypomnieć, że jest to termin materialnoprawny, niepodlegający przywróceniu. To przesądzało o odmowie nadania skardze dalszego biegu (art. 46 ust. 1 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Skarżąca powtarza, że „przepisy art. 109 § 2 oraz art. 117 § 3 (…) [k.p.c.] w swoim obecnym brzmieniu naruszają w jej ocenie Konstytucję (…) i powinny zostać wyeliminowane z obrotu prawnego w zakresie zaskarżonym skargą konstytucyjną, a w treści postanowienia TK z 15 października 2014 r. nie zostało wykazane, że skarżąca nie posiada racji w tym przedmiocie”.
Trybunał zauważa, że skarżąca w żaden sposób nie odniosła się do podstaw odmowy nadania jej skardze dalszego biegu w zakresie dotyczącym art. 109 § 2 i art. 117 § 3 k.p.c. Nie wykazała zatem, że na art. 109 § 2 k.p.c. oparte zostało ostateczne orzeczenie o jej konstytucyjnych wolnościach lub prawach. Trybunał nie dostrzegł przy tym, by pomiędzy art. 109 § 2 i art. 117 § 3 k.p.c. występował „ścisły związek”, na który wskazała w zażaleniu skarżąca, a który uzasadniałby uznanie, że skarga spełniała przesłankę określoną w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
W zażaleniu skarżąca nie wyjaśniła, dlaczego nie przedłożyła sądowi dokumentów, które potwierdzałyby, że nie miała dostatecznych środków na pokrycie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Zatem skarżąca nie uprawdopodobniła, że to właśnie art. 117 § 3 k.p.c., a nie jej własne zaniechanie, doprowadził do niekorzystnego dla niej skutku (nieprzyznania jej pomocy z urzędu). Trzeba więc powtórzyć, że na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK uzasadniona była odmowa nadania skardze dalszego biegu zarówno w zakresie zarzutu dotyczącego art. 109 § 2 k.p.c., jak i w zakresie zarzutu wobec art. 117 § 3 k.p.c.
Skarżąca uważa, że zaskarżone postanowienie jest nieprawidłowe, ponieważ jako wydane w składzie jednoosobowym, a nie kolegialnym, narusza art. 45 i art. 190 ust. 5 Konstytucji.
Trybunał stwierdza, że zakwestionowane postanowienie zostało wydane w prawidłowym składzie. Zgodnie z art. 197 Konstytucji tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym określa ustawa, którą obecnie jest ustawa o TK, obowiązująca – tak jak Konstytucja – od 17 października 1997 r. W świetle art. 49 w zw. z art. 36 ust. 1 tej ustawy prezes Trybunału kieruje skargę konstytucyjną do wyznaczonego przez siebie sędziego Trybunału w celu jej wstępnego rozpoznania na posiedzeniu niejawnym. Gdy skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 79 Konstytucji, ani warunków określonych w art. 46 ust. 1, art. 47 i art. 48 ust. 1 ustawy o TK lub gdy występują przesłanki określone w art. 36 ust. 3 albo w art. 39 ust. 1 ustawy o TK (a nie zachodzi wyjątek wynikający z art. 39 ust. 3 ustawy o TK), Trybunał, w składzie jednego sędziego, wydaje postanowienie o odmowie nadania jej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Wbrew odmiennemu stanowisku skarżącej orzekanie w składzie jednoosobowym jest już więc uzasadnione na podstawie art. 197 Konstytucji w zw. z art. 49 i w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.
Trybunał zwraca też uwagę na to, że art. 45 ust. 1 Konstytucji nie kształtuje obowiązku orzekania w składzie kolegialnym, a art. 190 ust. 5 Konstytucji nie dotyczy formalnych orzeczeń wydanych w ramach wstępnej kontroli skarg konstytucyjnych, lecz orzeczeń co do istoty sprawy – merytorycznych (zob. L. Garlicki, komentarz do art. 190 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, tom V, red. L. Garlicki, Warszawa 2007, s. 3, 4 i 35).
Z przedstawionych przyczyn Trybunał uznaje za chybiony postawiony w zażaleniu zarzut, jakoby orzekanie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w składzie jednoosobowym było nieprawidłowe ze względu na art. 45 i art. 190 ust. 5 Konstytucji.
W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.