Pełny tekst orzeczenia

22/1/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 25 lipca 2013 r.
Sygn. akt Ts 79/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Teresa Liszcz,


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej R.P. w sprawie zgodności:
art. 90 pkt 3 w zw. z art. 131 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) z art. 22, art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 21 marca 2012 r. (data nadania) R.P. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 90 pkt 3 w zw. z art. 131 § 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) z art. 22, art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną wniesiono na podstawie następującego stanu faktycznego i prawnego. Skarżący od 23 maja 2002 r. odbywa karę 25 lat pozbawienia wolności. Od grudnia 2008 r. jest doktorantem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pisze rozprawę doktorską na temat: „Problem prawomocności empirycznej i statusu ontologicznego psychiatrii sądowej w orzecznictwie polskim”. Pismem z 30 marca 2011 r. skarżący złożył wniosek o zezwolenie na udział w konsultacjach poza zakładem karnym, związanych z przygotowywaniem pracy doktorskiej. Skarżący wskazał, że nie posiada warunków do pracy nad doktoratem, np. sprzętu komputerowego, a kontynuowanie pracy nad drugim rozdziałem rozprawy doktorskiej wymaga konsultacji i badań naukowych. Dyrektor Zakładu Karnego nr 1 we Wrocławiu decyzją z dnia 12 kwietnia 2011 r. (znak: D/P-0511/102/11/P) nie uwzględnił wniosku skarżącego. W uzasadnieniu decyzji wskazał na treść art. 90 pkt 3 k.k.w., który stanowi, że zajęcia kulturalno-oświatowe oraz nauczanie w zamkniętym zakładzie karnym organizuje się w obrębie zakładu karnego. Sąd Okręgowy we Wrocławiu – V Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad wykonywaniem Orzeczeń Karnych postanowieniem z dnia 7 czerwca 2011 r. (sygn. akt V Pen 828/11) nie uwzględnił odwołania skarżącego i utrzymał w mocy decyzję Dyrektora Zakładu Karnego. Orzeczenie to zostało doręczne skarżącemu 19 lipca 2011 r. Postanowieniem z dnia 29 września 2011 r. (sygn. akt XIV Co 1698/11) Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu – Wydział XIV Cywilny ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Decyzją z dnia 28 października 2011 r. (nr 865 UC/11) Okręgowa Rada Adwokacka we Wrocławiu (dalej: ORA) wyznaczyła skarżącemu pełnomocnika. Pismo zawierające powyższą decyzję zostało doręczone pełnomocnikowi 4 listopada 2011 r. Do pisma tego nie załączono postanowienia sądu rejonowego, ani też nie podano informacji o przedmiocie sprawy, do której pełnomocnik został ustanowiony. Pełnomocnik dowiedział się o treści postanowienia sądu rejonowego w dniu 8 lutego 2012 r.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć skarżący wiąże naruszenie swoich praw podmiotowych określonych w art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji, tj. prawa do nauki, prowadzenia badań naukowych i konsultacji, do którego doszło przez uniemożliwienie mu prowadzenia badań naukowych i konsultacji poza zakładem karnym, co – w jego ocenie – jest konieczne do właściwego przygotowania rozprawy doktorskiej.
Skarżący wskazuje ponadto na regulacje zawarte w aktach prawa międzynarodowego, a także na poglądy doktryny, w których podkreśla się znaczenie edukacji dla resocjalizacji skazanego. Zwraca także uwagę na używanie w przepisach prawa różnych sformułowań: „uczyć się” (w art. 131 § 1 k.k.w.), „nauczanie” (w art. 91 k.k.w.) i „nauczanie i szkolenie” (w art. 92 k.k.w.), co powoduje problemy w określeniu relacji pomiędzy tymi jednostkami tekstu prawnego.
Skarżący podkreśla, że brzmienie przepisu art. 90 ust. 3 k.k.w. oraz jego wadliwa redakcja prowadzą do nieuzasadnionego wyłączenia stosowania względem niego art. 131 § 2 k.k.w. Z jednej strony, na podstawie art. 131 § 1 k.k.w. udzielono mu zgody na uczenie się w szkole poza zakładem karnym, z drugiej jednak – odmówiono zgody na udział w konsultacjach poza zakładem karnym i zdawanie egzaminów w tejże szkole. Taki stan rzeczy w istocie uniemożliwia podjęcie i kontynuowanie nauki, a decyzję o udzieleniu zgody na uczenie się czyni niewykonalną i bezprzedmiotową.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji jednym z warunków przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania jest wykazanie naruszenia konstytucyjnego prawa podmiotowego lub konstytucyjnej wolności, do którego doszło wskutek wydania rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanej regulacji. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) to na skarżącym ciąży obowiązek nie tylko wskazania, jakie konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone, lecz także określenia, w jaki sposób doszło do ich naruszenia w związku z wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie kwestionowanych przepisów.

Przedmiotem skargi jest art. 90 pkt 3 k.k.w., zgodnie z którym w zakładzie karnym typu zamkniętego zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego. Powołując się na ten przepis, Dyrektor Zakładu Karnego odmówił skarżącemu udziału w konsultacjach naukowych poza obrębem zakładu karnego. Z tą odmową skarżący wiąże naruszenie prawa konstytucyjnego wynikającego z art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji, tj. prawa podmiotowego do nauki, w tym odbywania konsultacji naukowych.

Artykuł 70 ust. 1 Konstytucji stanowi: „Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa”; a ust. 4 tego przepisu: „Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa”.


Na wstępie należy podkreślić, że skarżącemu nie odmówiono prawa do uzyskania konsultacji naukowych i prowadzenia badań naukowych, lecz nie zezwolono na przeprowadzenie tych czynności poza zakładem karnym. Nie sposób dowodzić, że z Konstytucji wynika prawo do określonego trybu uzyskiwania konsultacji naukowych i prowadzenia badań naukowych oraz że odmowa uzyskania konsultacji (prowadzenia badań naukowych) w wybranym przez siebie trybie stanowi automatycznie naruszenie prawa konstytucyjnego. Ponadto z uzasadnienia wydanych w sprawie rozstrzygnięć wynika, że skarżącemu przyznano szereg udogodnień mających na celu umożliwienie mu kontynuowania pracy naukowej. Jeżeli są one niewystarczające, to – jak wskazano w uzasadnieniu orzeczenia sądowego – należy uzgodnić z promotorem inny, właściwy sposób zbierania potrzebnych skarżącemu materiałów. Należy przy tym pamiętać, że skarżący – o czym sam zdaje się zapominać – odbywa karę pozbawienia wolności i to w zakładzie karnym typu zamkniętego. Nie można nie zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, co do roli procesu nauczania w resocjalizacji, jednakże trudno jednocześnie oczekiwać, że na sposób realizacji przysługującego skarżącemu prawa do nauki nie będzie miała żadnego wpływu okoliczność, że skarżący został pozbawiony wolności poruszania się.

Reasumując powyższe ustalenia, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie wykazał, że odmowa udzielania zezwolenia na udział w konsultacjach naukowych nad pracą doktorską poza zakładem karnym i przeprowadzenia badań naukowych poza zakładem karnym doprowadziły do naruszenia prawa do nauki, o którym mowa w art. 70 ust. 1 i 4 Konstytucji.

Niezależnie od powyższego należy podnieść, że skarga konstytucyjna została wniesiona z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że niezasadne jest twierdzenie przedstawione we wniesionej skardze, zgodnie z którym dopiero z momentem doręczenia skarżącemu postanowienia sądu przyznającego mu pełnomocnika z urzędu oraz doręczenia informacji z ORA o wyznaczeniu konkretnego pełnomocnika dochodzi do ustanowienia pełnomocnika ze skutkiem określonym w art. 48 ust. 2 ustawy o TK. Relewantna dla określenia, czy został dochowany termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, jest bowiem data doręczenia pełnomocnikowi pisma z ORA informującego o ustanowieniu go pełnomocnikiem z urzędu w konkretnej sprawie (zob. postanowienie TK z dnia 21 marca 2013 r., SK 32/12, OTK ZU nr 3/A/2013, poz. 37). Pismo to zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 4 listopada 2011 r. Skarga została wniesiona 21 marca 2012 r., a zatem przekroczenie trzymiesięcznego terminu nie budzi wątpliwości.


W związku z powyższym, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 46 ust. 1 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.