Pełny tekst orzeczenia

564/6/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 23 stycznia 2014 r.

Sygn. akt Ts 211/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Maria Gintowt-Jankowicz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.P. w sprawie zgodności:

1) art. 107 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788, ze zm.) z art. 32 ust. 1 i 2 w związku z art. 33 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 47 oraz art. 48 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 5982 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 31 ust. 1 i 2 w związku z art. 45 ust. 1 w związku z art. 47 oraz art. 48 ust. 2 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 19 lipca 2013 r. J.P. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 107 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788, ze zm.; dalej: k.r.o.) z art. 32 ust. 1 i 2 w związku z art. 33 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 47 oraz art. 48 ust. 2 Konstytucji; po drugie, art. 5982 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 31 ust. 1 i 2 w związku z art. 45 ust. 1 w związku z art. 47 oraz art. 48 ust. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z 28 grudnia 2012 r. (sygn. akt III R. Nsm 105/11) Sąd Rejonowy w Jarosławiu – Wydział III Rodzinny i Nieletnich powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem skarżącego matce chłopca, ustalił miejsce jego pobytu przy matce oraz ograniczył władzę rodzicielską skarżącego do współdecydowania o wyborze szkoły, zawodu oraz sposobu leczenia syna. Sąd oddalił także wniosek skarżącego o wydanie małoletniego. Apelację skarżącego od powyższego rozstrzygnięcia została oddalił Sąd Okręgowy w Przemyślu – Wydział I Cywilny postanowieniem z 4 kwietnia 2013 r. (sygn. akt I Ca 59/13), doręczonym skarżącemu 19 kwietnia 2013 r.

Skarżący stwierdził, że art. 107 § 1 i 2 k.r.o. narusza powołane w skardze przepisy Konstytucji w zakresie, w jakim jest interpretowany w ten sposób, że Sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców kierując się przede wszystkim dążeniem do stabilizacji życia dziecka, nawet jeśli prowadzi to do pozostawienia dziecka z rodzicem, który wcześniej bezprawnie je przetrzymywał i utrudniał mu kontakty z drugim rodzicem. Skarżący podkreślił, że w sprawie, w związku z którą wniósł skargę konstytucyjną, sąd zdecydował o pozostawieniu dziecka przy matce dlatego, że przebywało ono z nią od półtora roku w stabilnym środowisku rodzinnym i szkolnym. Nie wziął jednak pod uwagę tego, że wcześniej dziecko przebywało z ojcem i zostało od niego zabrane przez matkę niezgodnie z treścią ugody w sprawie opieki. Skarżący zaznaczył, że jest w stanie zapewnić dziecku lepszą opiekę i warunki życia, a rozstrzygnięcie, w którym sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej matce, naruszyło zasadę równouprawnienia płci. Wskazał również, że w składach orzekających w jego sprawie przeważały kobiety, co – jego zdaniem – może budzić wątpliwości co do bezstronności sądu. Ponadto skarżący stwierdził, że wydane w jego sprawie orzeczenia w sposób oczywisty przeczą zasadzie dobra dziecka (wyrażonej w zaskarżonym przepisie) gdyż sankcjonują stan faktyczny, który bezprawnie wymusiła matka dziecka i który został utrwalony w wyniku długotrwałości postępowania sądowego.

W odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 5982 § 3 k.p.c. skarżący stwierdził, że to, iż przepis ten nakazuje rozpatrzyć wniosek o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej razem ze sprawą dotyczącą władzy rodzicielskiej, uniemożliwia egzekwowanie wcześniejszych rozstrzygnięć w zakresie kontaktów z małoletnim lub miejsca jego pobytu w czasie trwania postępowania. Skutkuje ponadto zróżnicowania sytuacji rodziców, których dzieci zostały uprowadzone przez drugiego rodzica, w zależności od tego, czy uprowadzenie to nastąpiło na terenie kraju czy poza jego granicami. W drugim wypadku wniosek o wydanie dziecka jest bowiem rozpatrywany odrębnie. Zdaniem skarżącego prowadzi to do naruszenia zasady równości wobec prawa oraz prawa do sprawiedliwego rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wniesienie skargi jest więc dopuszczalne tylko wtedy, gdy na skutek wydania rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego doszło do naruszenia jego konstytucyjnych praw lub wolności, przy czym naruszenie to wynikało z zastosowania przez organy orzekające w sprawie przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego sprzecznego z Konstytucją. Naruszenie praw lub wolności konstytucyjnych musi wynikać z niekonstytucyjności przepisu zastosowanego przy rozpatrywaniu sprawy skarżącego, nie zaś z niewłaściwego zastosowania tego przepisu przez organy orzekające w sprawie. Celem skargi jest bowiem usunięcie z systemu prawa niekonstytucyjnej normy, której stosowanie skutkuje naruszeniem chronionych konstytucyjnie praw lub wolności. Trybunał Konstytucyjny, rozpatrując skargę, nie pełni więc funkcji kolejnej instancji odwoławczej, nie bada zgodności z prawem i słuszności rozstrzygnięć podjętych przez orzekające organy. Nie ma bowiem kompetencji do kontroli prawidłowości ustaleń sądu, niezastosowania obowiązujących przepisów czy też sposobu ich zastosowania, a jedynie do oceny konstytucyjność tych przepisów.

Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie ze skargi konstytucyjnej, oraz tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 tej ustawy na skarżącym spoczywa obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, oraz dokładnego określenia sposobu ich naruszenia przez zaskarżone przepisy. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o TK wynika, że skarżący musi uzasadnić zarzut niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Niespełnienie powyższych warunków, podobnie jak oczywista bezzasadność skargi, skutkuje odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że skarga ta nie spełnia warunków pozwalających na nadanie jej dalszego biegu wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawy o TK.

W odniesieniu do zarzutu niezgodności art. 107 § 1 i 2 k.r.o. z art. 32 ust. 1 i 2 w związku z art. 33 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 47 oraz art. 48 ust. 2 Konstytucji, Trybunał stwierdza, że skarżący kwestionuje prawidłowość stosowania prawa w jego sprawie, nie zaś zgodność zaskarżonego przepisu z Konstytucją. Przytoczone w skardze argumenty nie dotyczą bowiem treści samego art. 107 § 1 i 2 k.r.o., lecz wyłącznie tego, że sądy orzekające w sprawie skarżącego nieprawidłowo uznały, że jego syn powinien pozostać przy matce. Skarżący wskazał w szczególności, że sąd niesłusznie usankcjonował bezprawne zabranie dziecka przez matkę oraz nieprawidłowo ocenił to, które z rodziców jest w stanie zapewnić dziecku lepsze warunki życia. Stwierdził również, że orzeczenia sądu wydane w jego sprawie przeczyły zasadzie dobra dziecka ustanowionej w zaskarżonym przepisie. Skarżący nie kwestionuje więc konstytucyjności art. 107 § 1 i 2 k.r.o., lecz wskazuje na nieprawidłowe – jego zdaniem – zastosowanie tego przepisu przez sądy orzekające w jego sprawie. Przytacza także argumenty wskazujące w jego przekonaniu na brak bezstronności sądu. Tak sformułowany zarzut dotyczy sfery stosowania prawa i nie może być przedmiotem orzekania Trybunału Konstytucyjnego w procedurze inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej.

Ponadto Trybunał stwierdza, że również w zakresie zarzutu niezgodności art. 5982 § 3 k.p.c. z art. 31 ust. 1 i 2 w związku z art. 45 ust. 1 w związku z art. 47 oraz art. 48 ust. 2 Konstytucji większość argumentów skarżącego dotyczy sfery stosowania prawa. Skarżący kwestionuje bowiem zasadność wspólnego rozpoznawania wniosku o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej oraz sprawy dotyczącej tej władzy przede wszystkim w związku z zarzutem dotyczącym długotrwałości postępowania w jego sprawie, spowodowanej – jego zdaniem – w szczególności nieuzasadnionym zasięganiem opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dra J. Sehna w Krakowie.

Nawet jeśli przyjąć, że część zarzutów sformułowanych przez skarżącego dotyczy treści normatywnej art. 5982 § 3 k.p.c., to w tym zakresie skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia swoich praw i wolności, a skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Uzasadniając zarzut niezgodności tego przepisu z Konstytucją skarżący wskazuje bowiem jedynie na to, że wspólne rozpoznawanie wniosku o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej oraz sprawy dotyczącej władzy rodzicielskiej prowadzi do długotrwałości postępowania sądowego oraz stawia go w gorszej sytuacji niż osoby, w których sprawach ma zastosowanie art. 5982 § 1 k.p.c.

W odniesieniu do pierwszego z powyższych zarzutów Trybunał zauważa, że zaskarżony art. 5982 § 3 k.p.c. przewiduje możliwość łącznego rozpoznania wniosku o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej i sprawy dotyczącej tej władzy tylko wówczas, gdy rozstrzygnięcie tej drugiej sprawy jest konieczne do rozstrzygnięcia wniosku. Przepis ten zmierza więc do realizacji zasady ekonomii procesowej, gdyż pozwala na rozstrzyganie obu spornych kwestii w jednym postępowaniu, zamiast w dwóch odrębnych procedurach. Wbrew twierdzeniu skarżącego celem kwestionowanego przepisu jest więc usprawnienie i przyspieszenie procedury, nie zaś jej odwlekanie. W zakresie zarzutu nierównego traktowania skarżącego w porównaniu do osób, których wnioski o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej toczą się w trybie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 108, poz. 528, ze zm.; dalej: konwencja haska), skarżący nie wykazał natomiast, że jego sytuacja jest podobna do sytuacji osób, których wnioski rozpatrywane są na podstawie konwencji haskiej. Trybunał zwraca uwagę na to, że w wypadku łącznego rozpoznawania wniosku o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej i sprawy dotyczącej tej władzy na podstawie art. 5982 § 3 kompetencja sądów polskich do rozpatrzenia obu spraw nie budzi wątpliwości. W wypadku postępowania toczącego się w trybie konwencji haskiej, rozstrzygnięcie wniosku o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej warunkuje natomiast możliwość prowadzenia postępowania w sprawie władzy rodzicielskiej przez polskie sądy (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 4 lutego 1998 r., sygn. akt I CKN 921/97, niepubl., Lex nr 78422). Postępowanie takie musi więc toczyć się z zachowaniem odrębności proceduralnych wymaganych przez postanowienia konwencji haskiej. Wobec powyższego zarzuty skarżącego w stosunku do art. 5982 § 3 k.p.c. należało uznać za oczywiście bezzasadne.



W związku z powyższym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.