Pełny tekst orzeczenia

451/5/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 25 września 2014 r.

Sygn. akt Ts 272/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Rymar – przewodniczący

Marek Kotlinowski – sprawozdawca

Stanisław Biernat,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego Tychy Sp. z o.o.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 4 października 2013 r. Przedsiębiorstwo Komunikacyjno-Spedycyjne Tychy Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 117 § 3 w związku z art. 117 § 2 i art. 1171 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) oraz w związku z art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) z art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 79 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarżąca zarzuciła, że dla osób fizycznych, w przeciwieństwie do osób prawnych, ustawodawca wprowadza znaczące ułatwienia w ubieganiu się o ustanowienie pomocy prawnej z urzędu, co jest sprzeczne z zakazem dyskryminacji i zasadą równości (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji). Ponadto zdaniem skarżącej sposób ukształtowania w zakwestionowanych przepisach instytucji pomocy prawnej dla osób prawnych znacząco ogranicza możliwość skorzystania przez nie ze wskazanej instytucji, a tym samym narusza prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Osoba prawna musi bowiem wykazać, że nie ma środków na opłacenie pełnomocnika z wyboru. Ustawodawca przy tym nie zawarł w k.p.c. żadnych wskazówek ani pouczeń, które ułatwiałby osobie prawnej udowodnienie tych okoliczności.

Skarżąca podniosła, że sprzeczność zakwestionowanych przepisów z powszechnym prawem do wniesienia skargi konstytucyjnej (art. 79 ust. 1 Konstytucji) i zakazem zamykania drogi sądowej (art. 77 ust. 2 Konstytucji) wynika z braku możliwości osobistego reprezentowania w postępowaniu przed Trybunałem oraz skorzystania z pomocy prawnej z urzędu. Zdaniem skarżącej ograniczenia jej konstytucyjnych praw są nieuzasadnione i zbędne, zatem sprzeczne z zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji).

Postanowieniem z 2 czerwca 2014 r. (doręczonym 14 lipca 2014 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał ustalił, że po pierwsze, zakwestionowane w skardze art. 117 § 2 i art. 1171 k.p.c. nie były podstawą ostatecznego orzeczenia; po drugie, w zakresie art. 32 Konstytucji skarżąca nie wskazała naruszonych praw, a w konsekwencji nie określiła sposobu ich naruszenia; po trzecie, podane przez skarżącą art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji są w rozpatrywanej sprawie nieadekwatnymi wzorcami kontroli; po czwarte, zarzuty naruszenia art. 79 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji dotyczą sfery stosowania prawa.

W zażaleniu z 18 lipca 2014 r. skarżąca zaskarżyła postanowienie Trybunału w całości. Wniosła o jego uchylenie i merytoryczne rozpoznanie skargi. Pełnomocnik skarżącej złożył wniosek o przyznanie zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Jak oświadczył, „koszty (…) nie zostały zapłacone w całości lub w części”.

Skarżąca podkreśliła, że przedmiotem złożonej skargi jest art. 117 § 3 k.p.c. Przepis ten „kształtuje sytuację osób prawnych w sposób niekorzystny względem będących w analogicznej sytuacji prawnej osób fizycznych, naruszając tym samym zasadę równości wobec prawa i prawo do równego traktowania przez władze publiczne”. Jak zarzuciła, „nie da się ocenić zasadności tego zarzutu (…) w oderwaniu od treści art. 117 § 2 i art. 1171 k.p.c., które kształtują sytuację osoby fizycznej”. Zdaniem skarżącej niezasadne jest stanowisko Trybunału, jakoby w analizowanej sprawie art. 45 ust. 1 Konstytucji i art. 77 ust. 2 Konstytucji były nieadekwatnymi wzorcami kontroli. Trybunał – jak zauważa skarżąca – jest sądem konstytucyjnym, tj. „sądem prawa”, sprawuje „władzę sądowniczą” (art. 10 ust. 2 Konstytucji). Wskazane postanowienia Konstytucji mają zatem zastosowanie także w postępowaniu dotyczącym skargi konstytucyjnej. Skarżąca zarzuciła również, że Trybunał bezzasadnie przyjął, iż zarzut naruszenia art. 79 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji dotyczył kwestii stosowania prawa, a nie jego treści. Jak stwierdziła, w skardze obszernie opisała i umotywowała zarzut niekonstytucyjności art. 117 § 3 k.p.c.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Bada przede wszystkim, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje w szczególności te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.



2. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



3. Postanowieniem z 2 czerwca 2014 r. Trybunał odmówił nadania skardze dalszego biegu, ustaliwszy m.in., że art. 117 § 2 i art. 1171 k.p.c. nie były podstawami ostatecznego orzeczenia o prawach lub wolnościach skarżącej określonych w Konstytucji. W zażaleniu skarżąca twierdzi, że bez zakwestionowania tych przepisów „nie da się ocenić zasadności zarzutu wobec art. 117 § 3 k.p.c.”.



Skarżąca nie uwzględnia zatem tego, że w procedurze inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej zarzuty niekonstytucyjności mogą dotyczyć tylko tej normy, na podstawie której wydano orzeczenie lub decyzję naruszające konstytucyjne prawa lub wolności. Jak stwierdził Trybunał w wyroku z 6 grudnia 2011 r., „[a]rt. 79 Konstytucji nie gwarantuje możliwości kwestionowania każdego przepisu kształtującego sytuację prawną skarżącego, ale jedynie takiego, który stanowił podstawę normatywną orzeczenia” (SK 3/11, OTK ZU nr 10/A/2001, poz. 113). Skarga konstytucyjna, w której skarżący formułuje zarzuty niekonstytucyjności przepisów niebędących podstawą orzeczenia, nabiera cech actio popularis charakterystycznych dla wniosku w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.



4. Skarżąca nie podziela stanowiska Trybunału, jakoby wskazane przez nią art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji były nieadekwatnymi wzorcami kontroli w sprawie, w związku z którą wniosła ona skargę konstytucyjną. Jak twierdzi, wynikające z art. 45 ust. 1 prawo do uruchomienia postępowania i odpowiednio ukształtowanej procedury ma zastosowanie nie tylko – co przyjął Trybunał – przed sądami powszechnymi, ale także przed sądem konstytucyjnym, który zgodnie z art. 10 ust. 2 Konstytucji sprawuje władzę sadowniczą.



4.1. Skarżąca nie uwzględnia przede wszystkim tego, że przywołany w zaskarżonym postanowieniu wyrok Trybunału z 24 października 2007 r. w sprawie o sygn. SK 7/06 (OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 108) jest orzeczeniem pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego. Wyraża on pogląd prawny, którym związane są pozostałe składy orzekające. Odstąpić od przyjętego w nim poglądu – w myśl art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o TK – Trybunał może wyłącznie w pełnym składzie. Postanowienie w sprawie o sygn. SK 7/06 kształtuje zatem orzecznictwo Trybunału w sprawach zainicjowanych wniesieniem skargi konstytucyjnej.



4.2. Należy również zwrócić uwagę na to, że prawo do uruchomienia postępowania przed Trybunałem w sprawie skargi konstytucyjnej statuuje art. 79 ust. 1, a odpowiednio ukształtowaną procedurę zapewniają przepisy ustawy o TK, do których odsyła ta norma konstytucyjna (verba legis: „na zasadach określonych w ustawie”).



5. Skarżąca twierdzi, że w skardze konstytucyjnej obszernie przedstawiła i umotywowała zarzut niekonstytucyjności art. 117 § 3 k.p.c. w związku z art. 48 ust. 2 ustawy o TK. Dlatego też – jej zdaniem –Trybunał bezzasadnie przyjmuje, że naruszenie swych praw wiązała nie z treścią tych przepisów, lecz z ich zastosowaniem.

Skarżąca nie uwzględnia zatem tego, że skoro w jej sprawie, na podstawie tego samego stanu prawnego, sądy wydały dwa różne orzeczenia, to w istocie źródłem naruszenia jej praw i zarazem asumptem do wniesienia skargi konstytucyjnej była nie – jak twierdzi – treść art. 117 § 3 k.p.c., lecz jego zastosowanie.



6. Skarżąca kwestionuje stanowisko Trybunału, jakoby porównywała podmioty, które nie mają wspólnej cechy relewantnej.

Trzeba jednak zauważyć, że podstawą odmowy nadania dalszego biegu analizowanej skardze w zakresie zarzutów naruszenia art. 32 Konstytucji było niewskazanie naruszonych wolności lub praw (art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Jak ustalił Trybunał, w skardze konstytucyjnej skarżąca zarzuciła niezgodność zaskarżonych przepisów z przywołanymi samodzielnie zasadą równości wobec prawa i zakazem dyskryminacji. W zażaleniu skarżąca nie odniosła się do tej podstawy odmowy.



Wziąwszy pod uwagę to, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.