Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (Prezes UTK, pozwany) wydał w dniu 30 grudnia 2011r., decyzję, w której ustalił warunki udostępnienia przez (...) SAz/s w W.((...), zainteresowany) na rzecz (...) SAz/s w W. ((...), powód) infrastruktury kolejowej obowiązujące na rozkład jazdy funkcjonujący od 11 grudnia 2011r. do 8 grudnia 2012r.

W uzasadnieniu decyzji Prezes UTK wskazał, że przedmiot postępowania poprzedzającego jej wydanie został określony wnioskiem (...) o wydanie decyzji zastępującej umowę o udostępnienie infrastruktury kolejowej. Prezes UTK rozstrzygając w postępowaniu administracyjnym kwestie sporne, opierał się na stanowisku stron, kierował się kryteriami określonymi w art. 13 ustawy z dnia 28 marca 2003r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007r. nr 16, poz. 94 z późn,. zm. – dalej ustawa o transporcie kolejowym lub utk). Przyjął również, że wcześniejsze uzgodnienia stron mają pierwszeństwo przed rozstrzygnięciami administracyjnymi, o ile nie naruszają przepisów prawa i są zgodne z wymogami określonymi w art. 13 utk.

(...) SAw złożonym odwołaniu zaskarżyła decyzję Prezesa UTK w części regulującej podstawę do obliczenia opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej (pkt I decyzji § 9 ust. 1 i 2 warunków udostępnienia infrastruktury kolejowej obowiązującej na rozkład jazdy obowiązujący od 11 grudnia 2011r. do 8 grudnia 2012r. pomiędzy (...)a (...)).

Zaskarżonej decyzji powód zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego tj:

1.  art. 33 ust 4 utk poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że opłata podstawowa za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej obliczona jest jako suma iloczynów stawki jednostkowej właściwej dla danego odcinka linii kolejowej i długości tego odcinka z uwzględnieniem masy brutto pociągu, podczas, gdy w myśl wskazanego przepisu wspomniana opłata podstawowa jest iloczynem przebiegów pociągów i stawek jednostkowych ustalonych w zależności od kategorii linii kolejowej i rodzaju pociągu,

2.  § 6 i § 8 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 27 lutego 2009r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej (Dz. U. z 2009r. nr 35, poz. 274, dalej Rozporządzenie) poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że podstawę obliczenia opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej stanowią stawki jednostkowe określone dla poszczególnych odcinków linii kolejowej mimo, że zgodnie z powołanymi przepisami podstawę tę tworzą stawki jednostkowe określone dla linii kolejowych.

W oparciu o postawione zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez nadanie punktowi I § 9 ust. 1 i ust. 2 brzmienia o treści podanej w odwołaniu, a w przypadku nieuwzględnienia tego żądania o uchylenie decyzji w zaskarżonej części. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania powód stwierdził, że ustalony w zaskarżonej decyzji sposób obliczania opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej (suma iloczynów stawki jednostkowej właściwej dla danego odcinka i długości odcinka z uwzględnieniem masy brutto pociągu) jest niezgodny z art. 33 ust. 4 utk ze względu na konieczność określenia stawki dla linii kolejowej a nie jej poszczególnych odcinków. Wskazał, że ustawowe definicje linii kolejowej i odcinka linii kolejowej nie są tożsame. Pojęcia te wykorzystane zostały w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury stanowiącym akt wykonawczy do utk w zakresie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej i mają inne znaczenie, więc nie mogą być stosowane zamiennie. Powód powołał się na ustawowe brzmienie art. 33 ust. 4 utk, który określa zasadę obliczania opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej i porównał je z treścią kwestionowanego postanowienia zaskarżonej decyzji. Zarzucił sprzeczność polegającą na uzależnieniu stawki jednostkowej od kategorii linii kolejowych i kategorii odcinków tych linii. Stwierdził, że zmiana terminu „linia kolejowa” na termin „odcinek linii kolejowej” ma znaczący wpływ na sposób obliczania opłat za korzystanie z infrastruktury kolejowej a tym samym na ich wysokość i możliwość weryfikacji ich zasadności przez przewoźników krajowych.

Zdaniem powoda przedstawione okoliczności uzasadniają zmianę zaskarżonego zapisu decyzji Prezesa UTK poprzez zastąpienie sformułowania „odcinek linii kolejowej” terminem „linia kolejowa”. Wprowadzona zmiana wynika z konieczności dostosowania treści decyzji zastępującej umowę udostępnienia infrastruktury kolejowej do obowiązujących przepisów utk, co umożliwi kalkulację stawek opłat dostępowych zgodnie z art. 33 usrt. 4 utk i Rozporządzeniem. Powód przedstawił również uzasadnienie zarzutu niezgodności kwestionowanych zapisów zaskarżonej decyzji z § 6 i § 8 ust. 2 Rozporządzenia wykonawczego. Wskazał, że w Rozporządzeniu, jako jeden ze składników obliczenia opłaty podstawowej, o której mowa w art. 33 ust. 4 utk przyjęto stawkę właściwą dla danej kategorii linii kolejowej, a nie, jak w zaskarżonej decyzji stawkę dla poszczególnych odcinków linii kolejowych. Powołał się na treść art. 33 utk jako regulującego kwestię ustalenia i zatwierdzenia wysokości opłaty za korzystanie z infrastruktury kolejowej.

Powód nie zgodził się również z argumentacją Prezesa UTK przedstawioną w zaskarżonej decyzji i odwołującą się do wcześniejszego rozstrzygnięcia pozwanego zawartego w decyzji w (...)z dnia 4 maja 2011r. zatwierdzającej cennik stawek jednostkowych opłat za dostęp do infrastruktury kolejowej (...), która również opierała się na zróżnicowaniu stawek w zależności od odcinka linii kolejowej. Zdaniem powoda wydanie zaskarżonej decyzji w oparciu o przepisy uchylonego rozporządzenia Ministra Transportu z 30 maja 2006r. w sprawie warunków dostępu i korzystania z infrastruktury kolejowej z uwagi na wydanie przez Prezesa UTK wcześniejszych decyzji i powoływanie się na wcześniejsze rozstrzygnięcia jest pozbawione podstaw prawnych. Wydanie wcześniejszych decyzji nie mających oparcia lub oczywiście sprzecznych z obowiązującymi przepisami nie może według powoda uzasadniać sytuacji, w której dalsze wydawane przez Prezesa UTK decyzje muszą stanowić kontynuację błędów interpretacyjnych i wyklucza możliwość stosowania w wydawanych następnie decyzjach przepisów obowiązujących zawartych w UTK i Rozporządzeniu.

Powód podkreślił, że wcześniej wydane decyzje administracyjne, na które powołuje się pozwany (w tym decyzja o zatwierdzeniu stawki opłat jednostkowych (...)), są w świetle przedstawionych przez niego argumentów niezgodne z przepisami, na podstawie których zostały wydane (art. 33 utk) lecz (...) nie było stroną w tych postępowaniach. Nie mogła więc zaskarżyć wydanych przez Prezesa UTK decyzji.

Prezes Urzędu Transportu Kolejowego wniósł o oddalenie odwołania w całości i zasądzenie od powoda kosztów postępowania według norm przepisanych. Odpowiadając na zarzuty odwołania pozwany stwierdził, że art. 33 ust. 4 utk oraz § 6 i § 8 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2009r. nie precyzują wprost, że kategoria linii kolejowej ma być przypisana dla całej linii. Zdaniem pozwanego powołane przepisy stanowią, że do naliczania opłat jest brana stawka właściwa dla danej kategorii linii a nie stawka dla linii kolejowej. W tej sytuacji w ocenie Prezesa UTK poprawnym rozwiązaniem może być zarówno przypisanie kategorii linii dla całej linii jak i dla odcinka linii.

Pozwany zauważył, że zawarty w instrukcji Id-29 wykaz linii kolejowych wymienia odcinki linii kolejowych, które różnią się posiadanymi parametrami. Linia kolejowa może na całej długości mieć jednolity standard lub poszczególne jej odcinki mogą mieć zróżnicowane parametry. Na jednym odcinku linia może być jednotorowa, na następnym dwutorowa ewentualnie część linii może być zelektryfikowana. Z tych przyczyn inne stawki obowiązują dla linii zelektryfikowanych a inne dla linii niezelektryfikowanych. Linie kolejowe są również zróżnicowane w zależności od parametru dopuszczalnej prędkości technicznej.

Prezes UTK stwierdził, że podział przez zarządcę ((...)) linii na odcinki i przypisywanie kategorii dla odcinka jest w tych warunkach uzasadnione i wydaje się dla przewoźników sprawiedliwe. W zależności od tego czy przewozy realizowane są na odcinkach linii o niższych czy wyższych parametrach płacone przez nich stawki są zróżnicowane. Przewoźnik, który korzysta z całej długości linii kolejowej płaci sumę opłat za poszczególne odcinki.

Prezes UTK zaznaczył, że (...)stosuje pięć kategorii linii kolejowych zależnie od standardu linii. Stwierdził, iż przypisanie jednej kategorii dla całej linii kolejowej o zróżnicowanych standardach byłaby wypadkową średniej określającej parametry linii. Zdaniem pozwanego przyjęcie dla całej linii kolejowej a nie dla składających się na nią odcinków, określonej kategorii jest możliwe do wykonania, ale nie powinno dotyczyć jednego przewoźnika. Prezes UTK wyjaśniając zawarcie w decyzji rozstrzygnięcia, które stanowi przedmiot zaskarżenia, oświadczył, iż składając wniosek o rozstrzygnięcie sporu (...)jako zarządca infrastruktury kolejowej, oczekiwało zmiany warunków, jakie obowiązują wszystkich przewoźników, aby wybrać dla siebie rozwiązanie korzystniejsze.

Pozwany stanął na stanowisku, że jako organ sprawujący nadzór nad niedyskryminującym dostępem przewoźników kolejowych do infrastruktury kolejowej nie może w decyzji indywidualnej ustalić warunków odmiennych dla jednego przewoźnika, ponieważ byłoby to sprzeczne z przepisami ustawy o transporcie kolejowym. Prezes UTK wskazał ponadto, że zasady przypisywania kategorii linii kolejowych poszczególnym odcinkom linii dla rozkładu jazdy na lata 2011/2012 zostały opracowane przez zarządcę infrastruktury – zainteresowanego – (...)w marcu 2011r. i przedstawione Prezesowi UTK wraz z wnioskiem o zatwierdzenie stawek jednostkowych opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej (decyzja Prezesa UTK nr (...) z dn. 4 maja 2011r.). Pozwany oświadczył, że wprowadzenie zaskarżoną decyzją zmiany sposobu przypisywania kategorii linii kolejowej z odcinka linii kolejowej na całą linię kolejową mogłoby spowodować wzrost opłat za dostęp do infrastruktury na wielu odcinkach linii kolejowej. Przedstawione zagrożenie wykluczało zdaniem pozwanego możliwość uwzględnienia żądania powoda w zakresie zmiany pkt I § 9 ust. 1 i 2 wydanej decyzji.

Zainteresowany (...) wniósł o oddalenie odwołania w całości. Stwierdził, że przedstawiona przez powoda interpretacja art. 33 ust. 4 oraz § 6 i § 8 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2009r. jest błędna.

Zainteresowany wskazał, że z brzmienia art. 4 pkt 2 i 4 utk wynika, że linia kolejowa składa się z odcinków linii kolejowej, za które uważa się część linii kolejowej zawartą między stacjami węzłowymi albo między punktem początkowym lub końcowym linii kolejowej i najbliższą stacją węzłową. Na stacji węzłowej jadący pociąg wjeżdża na inną linię kolejową, w ramach zamówionej u zarządcy infrastruktury trasy przejazdu.

Zdaniem zainteresowanego z brzmienia art. 33 ust. 4 oraz § 6 i § 8 ust. 2 Rozporządzenia wynika, że intencją ustawodawcy było, by opłaty za dostęp do infrastruktury kolejowej były naliczane za rzeczywiście przebytą trasę pociągu po drodze o określonych parametrach jakościowych. (...) argumentowało, że w większości przypadków pociąg poruszający się od stacji początkowej do stacji końcowej jedzie po wielu liniach kolejowych, których nie pokonuje w całości a tylko w części przejeżdżając pomiędzy poszczególnymi stacjami węzłowymi.

Powołując się na przykładową wycenę przejazdu pociągu na określonej trasie i w konkretnym dniu zainteresowany wskazał, że wyliczenia dokonuje na podstawie rzeczywistej drogi przebytej przez pociąg danego przewoźnika biorąc pod uwagę kategorie przyporządkowane poszczególnym odcinkom linii charakteryzującym się określonymi parametrami.

Opłata za przebyta trasę jest sumą opłat za przejechanie poszczególnych odcinków linii, mających określone parametry. Zdaniem (...) stosowana zasada naliczania opłaty jest zgodna z intencją ustawodawcy. Przyjęcie rozwiązania proponowanego przez powoda jest niemożliwe, ponieważ przewoźnik płaciłby za linię a nie za przebytą drogę. Przyjęte przez ustawodawcę pojęcie odcinka linii kolejowej stałoby się martwe. Zainteresowany podkreślił, że odcinki linii kolejowych charakteryzują się różnymi parametrami (np. prędkość techniczna). Wartości te mają wpływ na wyznaczenie kategorii, od której zależy wysokość obciążenia dla przewoźnika. W ocenie zainteresowanego stosowane na gruncie art. 33 ust. 4 oraz § 6 i § 8 ust. 2 Rozporządzenia rozwiązanie sprawia, że opłaty ponoszone przez przewoźników są adekwatne do świadczonych usług udostępnienia infrastruktury.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskiem z dnia 25 listopada 2011r. (k. 171 akt adm.) (...) SAwystąpiła do Prezesa UTK o wyznaczenie terminu zakończenia negocjacji między powodem a zainteresowanym dotyczących zawarcia umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej do przewozu osób w rozkładzie jazdy pociągów na 2011/2012r., oraz nałożenia na strony obowiązku prowadzenia negocjacji w przedmiocie zawarcia wymienionej umowy a w przypadku bezskutecznego upływu terminu zakończenia negocjacji o wydanie decyzji zastępczej umowy o udostępnieniu infrastruktury kolejowej. Pismem z dnia 29 listopada 2011r. (k. 170 akt adm.) Prezes UTK zawiadomił strony o wszczęciu na wniosek (...) postępowania w sprawie zawarcia między stronami umowy o udostępnienie infrastruktury kolejowej oraz prawie do zapoznania się z aktami sprawy i wypowiedzenia się co do zebranych dowodów, materiałów i żądań w każdym etapie postępowania.

Postanowieniem z dnia 29 listopada 2011r. (k. 167 akt adm.) Prezes UTK:

- nałożył na (...) i (...)obowiązek prowadzenia negocjacji w sprawie zawarcia umowy,

- wyznaczył termin i miejsce negocjacji na dzień 1 grudnia 2011r. w siedzibie Urzędu,

- wyznaczył termin zakończenia negocjacji na dzień 9 grudnia 2011r.

Po przeprowadzeniu negocjacji i ustaleniu szeregu kwestii umownych strony zgodnie wniosły o rozstrzygnięcie tych elementów umowy, które nie zostały ustalone w toku negocjacji.

Pismem z dnia 16 grudnia 2011r. Prezes UTK zawiadomił strony o zakończeniu postępowania w sprawie i zwrócił się o wyrażenie przez strony stanowisk w sprawie w terminie 5 dni od daty otrzymania zawiadomienia.

W piśmie z dnia 22 grudnia 2011r. (...) przedstawiła dodatkową argumentację dotyczącą dostarczenia przez (...)zamknięciowego rozkładu jazdy dla każdego pociągu oraz zwrotu opłat za komunikację zastępczą.

W dniu 30 grudnia 2011r. Prezes UTK wydał zaskarżoną decyzję, w której w zakresie dotyczącym wyznaczenia opłaty za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej ( § 9 ust. 1 i 2 umowy) przyjął zasadę wyliczania tej opłaty zaproponowaną przez (...)w negocjacjach z powodem oraz w postępowaniu administracyjnym.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Okoliczności faktyczne sprawy nie są między stronami sporne. Przedmiotem sporu jest sposób uregulowania przez Prezesa UTK w zaskarżonej decyzji, zastępującej umowę stron zasad obliczenia opłaty podstawowej z tytułu minimalnego dostępu do infrastruktury kolejowej, który w ocenie powoda jest niezgodny z art. 33 ust. 4 oraz § 6 i § 8 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 27 lutego 2009r.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w zakresie ustalenia zasad wyliczania opłaty za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej strony ((...)oraz (...)) przedstawiły odmienne stanowiska podczas negocjacji prowadzonych w dniach 1 grudnia 2011r. i 6 grudnia 2011r. z udziałem pracowników UTK (k. 57 i k. 65 akt adm.). W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Prezes UTK wymienił podnoszone przez przewoźnika okoliczności przemawiające za zastosowaniem w decyzji preferowanego przez niego rozwiązania dotyczącego obliczenia opłaty za dostęp do infrastruktury stosownie do kategorii linii kolejowej. (...)wskazywała na okoliczności obniżające kategorię odcinków linii kolejowej. Podkreślała, że w sytuacji, gdy jeden z odcinków wchodzących w skład linii kolejowej nie spełnia wymaganych parametrów (ma niższą kategorię), czas przejazdu na całej linii wydłuża się. Zdaniem powoda w takich przypadkach kategoria całej linii powinna być niższa. Mimo dłuższego czasu przejazdu po danej linii (...)musi ponosić opłatę za pozostałe odcinki danej linii według wyższej stawki a tylko za jeden odcinek należna opłata jest niższa odpowiednio do jego kategorii.

Zdaniem powoda przyjęcie w decyzji Prezesa UTK metody obliczania należności za dostęp do infrastruktury krajowej z uwzględnieniem kategorii odcinka linii kolejowej a nie całej linii przynosi (...)straty. Przyjęte rozwiązanie jest niesprawiedliwe ze względu na nieuwzględnienie w obliczeniach okoliczności, które mają bezpośredni wpływ na obniżenie kategorii całej linii kolejowej. Powód wywodził, że obowiązek obliczania stawki dostępu z uwzględnieniem kategorii linii kolejowej jest zgodny z obowiązującymi przepisami ustawy o transporcie kolejowym i Rozporządzenia.

Prezes UTK nie kwestionował zgodności stanowiska powoda. Zauważył jednak, że zmiana systemu naliczania stawek musi dotyczyć wszystkich przewoźników występujących na rynku.

Zdaniem Sądu okoliczność, że krajowe linie kolejowe składają się z odcinków, które z uwagi na spełniane przez nie parametry, mają różne kategorie, nie budzi wątpliwości.

Zgodnie z art. 33 ust. 1 utk prawo do określenia wysokości opłat za korzystanie przez przewoźników z infrastruktury kolejowej jest zastrzeżone dla zarządcy tej infrastruktury.

Mając na uwadze powyższą regulację, Prezes UTK decyzją z dnia 4 maja 2011r. nr (...)zatwierdził cennik stawek jednostkowych opłat za dostęp do infrastruktury kolejowej opracowany w marcu 2011r. przez (...).

W istniejących warunkach stanu infrastruktury kolejowej cennik (...) jest jednolity i obowiązujący dla wszystkich przewoźników oraz niedyskryminujący żadnego uczestnika rynku.

Jednym z elementów obliczania opłaty podstawowej jest stawka jednostkowa, którą w myśl art. 33 ust. 5 utk określa się dla przejazdu jednego pociągu na odległość jednego kilometra Jest to więc ustalona ustawowo podstawowa jednostka obliczeniowa, której wysokość jest uzależniona od kategorii linii kolejowej. Oznacza to, że dzielenie linii kolejowej na odcinki o różnej kategorii zostało dopuszczone przez samego ustawodawcę poprzez wprowadzenie pojęcia stawki jednostkowej za przejazd przez pociąg odcinka jednego kilometra.

Z powyższego wynika, że przyjęty przez Prezesa UTK w zaskarżonej decyzji sposób obliczania wysokości opłaty podstawowej jest prawidłowy i zgodny z definicją ustawową zawartą w art. 33 ust. 4 utk. Wysokość stawek jednostkowych uwzględnionych w obliczeniach musi każdorazowo odpowiadać kategorii linii kolejowej, na której znajduje się dany odcinek. Nie oznacza to jednak, jak twierdzi powód, że podstawowym parametrem stosowanym w obliczeniach musi byś stawka jednostkowa zależna od kategorii linii kolejowej. Wysokość stawki jednostkowej powiązana została bowiem w ustawie z kategorią każdego kilometra bieżącego linii kolejowej a nie całej linii en bloc i dlatego może być różna w zależności od kategorii każdego odcinka składowego tej linii.

Należy też zauważyć, że ustawodawca będąc świadomym zróżnicowania kategorii poszczególnych odcinków linii kolejowych przewidział w ustawie możliwość przyznawania przez zarządcę ulg w opłacie podstawowej w określonym czasie i na określonym odcinku infrastruktury np. w celu korzystania z linii kolejowych o znacznym stopniu niewykorzystania zdolności przepustowej – art. 34 ust. 2 pkt 2 utk. Ulgi przyznawane są wszystkim przewoźnikom kolejowym na jednakowych zasadach.

Oznacza to, że w przypadku czasowego zaistnienia na pewnym odcinku linii kolejowej okoliczności ograniczających zdolność przepustową linii każdy zainteresowany przewoźnik może wystąpić do zarządcy infrastruktury o przyznanie ulgi, która zrekompensuje poniesione przez niego z tej przyczyny szkody.

Zdaniem Sądu w świetle przepisów obowiązującego prawa przyjęta przez Prezesa UTK w zaskarżonej decyzji zasada obliczania opłaty podstawowej za minimalny dostęp do infrastruktury jest prawidłowa. Jednocześnie wobec stworzonych przez ustawodawcę instrumentów ustawowych możliwość ochrony interesów przewoźników kolejowych została w pełni zabezpieczona.

Dodać należy, że przyjęte rozwiązanie, ze względu na powszechnie znany stan krajowej infrastruktury kolejowej, ma również uzasadnienie praktyczne. Pozwala na równe traktowanie wszystkich użytkowników tej infrastruktury, co stwarza warunki do równorzędnej konkurencji i jest korzystne z punktu widzenia pasażerów czyli konsumentów.

Powyższa okoliczność również musiała być brana pod uwagę przez Prezesa UTK jako regulatora rynku przewozów kolejowych.

Sąd Okręgowy, mając na uwadze przedstawione okoliczności uznał, że w sprawie brak podstaw do uwzględnienia zarzutów powoda i z tego względu oddalił złożone odwołanie – art. 479 ⁷⁵ § 1 kpc.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 kpc. stosownie do wyniku sporu.

SSO Witold Rękosiewicz