Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 489/03
POSTANOWIENIE
Dnia 3 listopada 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Maria Grzelka
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z wniosku J.P.
przy uczestnictwie L.P. i S.B.
o dział spadku i zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 3 listopada 2004 r.,
na rozprawie
kasacji uczestniczki L.P.
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 23 maja 2003 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania pozostawiając
temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 23 maja 2003 r. Sąd Okręgowy w K. zmienił
postanowienie Sądu Rejonowego w W. z dnia 5 lipca 2001 r. w ten sposób, że
ustalił, iż przedmiotem postępowania jest dział spadku i zniesienie współwłasności
określonych nieruchomości stanowiących współwłasność wnioskodawcy J.P. oraz
uczestniczek L.P. i S.B. Sąd Rejonowy rozpoznawał sprawę jedynie jako sprawę
o zniesienie współwłasności, co zostało zakwestionowane w apelacji
wnioskodawcy. J.P. podnosił, że w istocie przedmiotem postępowania jest dział
spadku po M.P. oraz zniesienie współwłasności pomiędzy wnioskodawcą a
uczestniczką L.P.
Sąd Okręgowy przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe
i ustalił, że będące przedmiotem podziału nieruchomości (działka nr [...]/2
o powierzchni 158 m2
oraz wyodrębniony lokal mieszkalny wraz z udziałem we
współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę nr [...]/1) stanowiły własność nie
żyjącego M.P. Spadek po nim nabyli jego żona K.P. w 4/16 oraz dzieci J.P., T.P.,
M.P. i L.P. każde po 3/16 części. Następnie spadkobiercy K.P., T.P. i M.P. darowali
całe swoje udziały we własności nieruchomości lokalowej wraz z udziałem we
współwłasności nieruchomości wspólnej oraz swoje udziały w nieruchomości nr
[...]/2 uczestniczce L.P. W ten sposób współwłaścicielami są J.P. w 3/32 oraz L.P.
w 29/32 częściach. W skład spadku po M.P. wchodzą wyłącznie nieruchomości
będące przedmiotem podziału.
Sąd Okręgowy dokonał podziału obu nieruchomości - lokal mieszkalny
przyznał na wyłączną własność L.P., natomiast z działki nr [...]/2 wyodrębnił dwie
nieruchomości, przyznając działkę nr [...]/6 J.P., a działkę [...]/5 L.P. Ponadto
zasądził spłatę od J.P. na rzecz L.P.
Uczestniczka L.P. wniosła od postanowienia Sądu drugiej instancji kasację,
powołując się na nieważność postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.).
Zdaniem skarżącej nieważność ta wynika z naruszenia art. 510 § 1 i 2 k.p.c.,
gdyż Sąd nie wezwał do udziału w sprawie wszystkich spadkobierców M.P., mimo
przyjęcia, że jest to postępowanie o dział spadku i zniesienie współwłasności.
3
Ponadto uczestniczka wskazała naruszenie art. 510 § 1 i 2 k.p.c. w związku z art.
682 k.p.c., polegające na przesłuchaniu K.P. jako świadka i poczynienie na
podstawie jej zeznań ustaleń, co do sytuacji pozostałych współspadkobierców, nie
biorących udziału w sprawie oraz naruszenie art. 684 k.p.c., gdyż Sąd nie ustalił
składu majątku spadkowego. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego
(art. 3931
pkt 1 k.p.c.) skarżąca zarzuciła naruszenie art. 211 k.c., przez dokonanie
podziału fizycznego działki nr [...]/2 w taki sposób, że nastąpiło znaczne
zmniejszenie wartości rzeczy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przyjęcie przez Sąd drugiej instancji, że rozpoznawana sprawa jest sprawą
o dział spadku po M.P. oraz o zniesienie współwłasności, powinno pociągnąć za
sobą określone konsekwencje procesowe. Przede wszystkim powinni wziąć udział
w postępowaniu wszyscy spadkobiercy (art. 510 k.p.c.), a ponadto sąd miał
obowiązek ustalić skład i wartość spadku ulegającego podziałowi (art. 684 k.p.c.).
Nie ulega wątpliwości, że w rozpoznawanej sprawie nie brali udziału wszyscy
spadkobiercy M.P. Sąd drugiej instancji ustalił, że spadek po tym spadkodawcy
nabyli K.P., J.P., T.P., M.P. i L.P. Tymczasem w postępowaniu brali udział jedynie
J.P. oraz L.P. Taka sytuacja oznacza naruszenie art. 510 k.p.c. w związku z art.
680 i nast. k.p.c. Zgłoszone w kasacji zarzuty są zatem oparte na uzasadnionych
podstawach.
Sąd Najwyższy nie uznał natomiast za uzasadniony zarzutu nieważności
postępowania. W doktrynie oraz w orzecznictwie istnieje spór co do skutków, jakie
pociąga za sobą nie uczestniczenie w postępowaniu wszystkich zainteresowanych
osób. Nie odnosząc się do tych kontrowersji w sposób bardziej szczegółowy należy
jedynie zauważyć, że w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd Najwyższy nie
stwierdził nieważności postępowania wynikającej z art. 379 pkt 5 k.p.c.
Tym niemniej naruszenie przepisów, o którym była mowa wyżej, mogło mieć wpływ
na treść rozstrzygnięcia, co uzasadniało uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39313
§ 1 k.p.c.).
4