Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 302/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 grudnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maria Grzelka
SSN Hubert Wrzeszcz
Protokolant Piotr Malczewski
w sprawie z powództwa D.K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Kuratorium Oświaty
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 16 grudnia 2004 r.,
kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 6 lutego 2004 r., sygn. akt [...],
oddala kasację.
2
Uzasadnienie
Zaskarżony wyrok został wydany na podstawie następujących istotnych
okoliczności:
Powód doznał w okresie dzieciństwa uszkodzenia zdrowia. Za szkodę
odpowiada Skarb Państwa – Kuratorium Oświaty. W 1983 r. została zasądzona na
jego rzecz renta, której wysokość w 1998 r. ustalono w kwocie 1220 zł miesięcznie.
Ze względu na uszkodzenie wzroku w oku prawym, powód jest uznany na okres do
31 lipca 2006 r. za osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, z zaleceniem
odpowiedniego zatrudnienia wykluczającego pracę ciężką fizycznie lub psychicznie,
pracę na wysokości, w ruchu pojazdów i maszyn. W okresie od 1998 do 2000 r. był
zarejestrowany jako bezrobotny i wykreślony z rejestru z powodu nie zgłoszenia się
na badanie kontrolne (z powodu pobytu w szpitalu). D.K. cierpi na schorzenia oka
lewego, kręgosłupa i serca, jednak te dolegliwości nie pozostają w związku z
wypadkiem, za który odpowiedzialność ponosi pozwany.
Sąd pierwszej instancji uznał, że zmiany wysokości średniego
wynagrodzenia ogłaszane urzędowo oddają sytuację gospodarczą w kraju i poziom
zamożności społeczeństwa, dlatego uznał je co do zasady i wysokości za właściwy
wskaźnik zmiany stosunków w rozumieniu art. 907 § 2 k.c. w postaci uznawanego
w orzecznictwie sądowym obniżenia wartości pieniądza. Dlatego uwzględniając
powództwo podwyższył zasądzoną w 1998 r. rentę o różnicę między rentą
wypłaconą w każdym miesiącu a średnim wynagrodzeniem za poprzedni kwartał,
w okresie od 11 sierpnia 2000 r. do 11 września 2003 r. wraz z odsetkami
ustawowymi. Na przyszłość jej wysokość została ustalona w kwocie 2225 zł
miesięcznie.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy uwzględnił apelację powoda.
W uzasadnieniu stwierdził, że zmiana siły nabywczej pieniądza jest tylko jedną
z okoliczności usprawiedliwiających ocenę, że doszło do zmiany stosunków.
3
W rozpoznawanej sprawie konieczne było wyjaśnienie rzeczywistej treści
stosunków faktycznych, wśród nich rozmiaru doznanej szkody, tj. porównania
uzyskiwanej renty z zarobkami, które prawdopodobnie mógłby osiągnąć powód,
gdyby nie uległ wypadkowi.
Wykorzystany w postępowaniu odwoławczym dowód w postaci informacji
Powiatowego Urzędu Pracy pozwolił ustalić, że osoba z wykształceniem wyższym
niż uzyskał powód, obsługująca komputer i znająca język angielski mająca przy
tym staż pracy może oczekiwać wynagrodzenia na poziomie co najwyżej 800 zł
brutto. Dlatego żądanie przyznania renty po jej podwyższeniu do kwoty
przekraczającej 2000 zł Sąd uznał za nieusprawiedliwione, tym bardziej przy
uwzględnieniu stopy bezrobocia i trudności w uzyskaniu zatrudnienia przez osoby
niepełnosprawne. Nie nastąpiła zatem zmiana stosunków w rozumieniu art. 907 § 2
k.c..
W kasacji powód w ramach pierwszej podstawy zarzucił naruszenie art. 907
§ 2 i 444 § 2 k.c. przez błędną wykładnię. Drugą podstawę wypełnić miało
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez pominięcie orzeczenia Wojewódzkiego
Zespołu ds. Orzekania Niepełnosprawności z 15 lipca 2003 r. oraz naruszenie art.
365 § 1 i 366 k.p.c. polegające na wyrażeniu oceny, że mimo zmiany stosunków
(tu powód zakłada, że nastąpiła zmiana stosunków) poprzednio ustalona renta
pełni funkcje odszkodowawcze. Skarżący wnosił o zmianę bądź uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz zasądzenia kosztów procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W kasacji bezpodstawnie przypisano sądowi orzekającemu w drugiej
instancji pogląd przedstawiany w ramach zarzutu naruszenia art. 907 § 2 k.c.
i powtórzony przy formułowaniu drugiej podstawy.
Sąd orzekający nie odmówił znaczenia zmianie siły nabywczej pieniądza, wyraźnie
bowiem stwierdził, że renta wyrównawcza nie może być ustalana i podwyższana
w oderwaniu od rzeczywistych możliwości zarobkowych poszkodowanego przy
założeniu, że nie doznałby szkody. Stanowisko to jest trafne i zostało dostatecznie
uzasadnione kompensacyjnym charakterem tej renty. Z tego Sąd orzekający
wywiódł następny prawidłowy wniosek o istnieniu związku możliwego (a nie
4
koniecznego) między spadkiem siły nabywczej pieniądza a podwyższeniem renty.
Oczekiwany przez skarżącego skutek może być przyjęty dopiero w razie
ustalenia, że nie nastąpiła również zmiana stosunków usprawiedliwiająca jej
zmniejszenie. W razie wystąpienia różnorodnych zjawisk w stosunkach
ekonomicznych lub osobistych poszkodowanego, wpływających na ocenę
wysokości szkody wyrównywanej rentą należy dokonać ich porównania
i dostosować treść orzeczenia do jego wyniku.
W rozpoznawanej sprawie, według dokonanych ustaleń, nie podważanych
przez skarżącego w sposób odpowiadający regułom kontroli kasacyjnej (por. art.
39311
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 3931
pkt 2 k.p.c.) wzrost średniego wynagrodzenia
wyrażał spadek wartości pieniądza, chociaż teoretycznie mógł wyrażać także
wzrost zamożności społeczeństwa. Jednocześnie wysoki poziom bezrobocia
doprowadził do deprecjacji pracy ludzkiej, wyrażającej się w gwarantowaniu przez
pracodawców kwoty 800 zł miesięcznie dla osób zdrowych, z podobnymi
umiejętnościami jak powód, lecz z wyższym poziomem wykształcenia i stażem
pracy. Przyjmując – ze względu na brak odmiennych ustaleń – owe braki powoda
jako skutek urazu dokonanego w dzieciństwie, a nie późniejszych schorzeń nie
związanych z urazem, należy uznać prawidłowość wnioskowania przedstawionego
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że powód nie wykazał prawdopodobieństwa
osiągnięcia wyższych dochodów niż otrzymywana dotychczas renta w kwocie 1220
zł. Powyższe stwierdzenie prowadzi do uznania za nieusprawiedliwiony również
zarzutu naruszenia art. 444 § 2 k.c., ze względu na porównywanie przez
skarżącego z hipotezą tego przepisu stanu faktycznego stwierdzonego przez siebie
,a nie stanu przyjętego za podstawę zaskarżonego wyroku.
Oceniając zarzuty przytoczone w ramach drugiej podstawy kasacji (art. 3931
pkt 2 k.p.c.) należy również uznać je za nie uzasadnione. Sąd orzekający nie
pominął orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania Niepełnosprawności z
dnia 15 lipca 2003 r., skoro przedstawił je na str. 5 odpisu uzasadnienia wyroku.
Zarzut dotyczący art. 365 § 1 k.p.c. i 366 k.p.c. jest nieusprawiedliwiony.
Naruszenie tych przepisów mające wpływ na treść wyroku nastąpiłoby, gdyby sąd
w sprawie rozpoznawanej orzekł, że w wyroku z 1998 r. zasądzono rentę
przewyższającą wówczas szkodę. Tymczasem w uzasadnieniu zaskarżonego
5
orzeczenia stwierdzono, że odszkodowawczy charakter renty nie pozwala
uwzględnić żądania jej podwyższenia, jeśli z innych ujawnionych okoliczności
wynika, że w chwili orzekania i w okresie objętym powództwem należałaby się
powodowi renta niższa od dotychczas zasądzonej. Stanowi to fragment
uzasadnienia uchwały SN z 20 kwietnia 1999 r., III CZP 58/94, a w odniesieniu do
przedmiotu zaskarżonego rozstrzygnięcia może oznaczać tylko to, że sąd nie
dopatrzył się podstaw do jej podwyższenia i wydał rozstrzygnięcie właściwe,
zarówno sytuacji, gdy powodowi według oceny z chwili orzekania należałaby się
renta w dotychczasowej wysokości lub w niższej kwocie.
Odmienna interpretacja dopatrująca się w tym zdaniu rozstrzygnięcia
o sprawie prawomocnie zakończonej jest nieuzasadniona.
Nie znajdując uzasadnionej podstawy kasacyjnej Sąd Najwyższy stosownie
do art. 39312
k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.