Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 355/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 stycznia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z powództwa J. J., W. T. i R. L.
przeciwko Gminie R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 19 stycznia 2005 r.,
kasacji powodów od wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 25 lutego 2004 r., sygn. akt
III Ca (…),
oddala kasację i zasądza od powodów na rzecz strony pozwanej kwotę 1200 zł
(jeden tysiąc dwieście) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 lutego 2004 r. Sąd Okręgowy w G. oddalił
apelację powodów od wyroku Sądu Rejonowego w W. z dnia 23 września 2003 r.
oddalającego powództwo współwłaścicieli zabudowanej nieruchomości przeciwko
Gminie R. o zasądzenie kwoty 14 207.97 zł. odszkodowania z art. 18 ust. 4 ustawy z
dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o
2
zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 ze zm.) za niedostarczenie lokali
socjalnych uprawnionym do tego osobom eksmitowanym.
Sądy ustaliły, iż pozwana Gmina, mimo wezwań, nie dostarczyła lokali socjalnych
byłym lokatorom zamieszkującym w nieruchomości powodów, eksmitowanym na mocy
wyroków sądowych, w których orzeczono ich prawo do lokali socjalnych i wstrzymano
wykonanie eksmisji do czasu zaoferowania lokali przez Gminę. Byli lokatorzy nadal
zamieszkują w tych samych lokalach i nie płacą odszkodowania za korzystanie z nich ,
jak również nie uiszczają opłat za dostawy tzw. mediów (opłaty za energię elektryczną,
wodę ciepłą i zimną, centralne ogrzewanie itp.), które ponoszą powodowie jako
właściciele. W miejscowości, w której położone są przedmiotowe lokale, tzw. czynsz
wolnorynkowy jest tej samej wysokości, co czynsz i odszkodowanie, do płacenia którego
zobowiązani są eksmitowani byli lokatorzy, którym przysługuje prawo do lokali
socjalnych.
W oparciu o powyższe ustalenia Sądy obu instancji uznały, że w ustalonym stanie
faktycznym nie zachodzą podstawy z art. 18 ust. 4 uopl do zasądzenia odszkodowania
od pozwanej Gminy, które ustawodawca ograniczył do różnicy pomiędzy tzw. czynszem
wolnorynkowym a tym, który zobowiązani są płacić byli lokatorzy uprawnieni do lokalu
socjalnego. Skoro w rozpoznawanej sprawie różnica taka nie występuje, brak podstaw
do zasądzenia odszkodowania z art. 18 ust. 4 uopl., które, wbrew stanowisku powodów,
nie obejmuje także należności za tzw. media.
W kasacji od powyższego wyroku, opartej na pierwszej podstawie wskazanej w
art. 3931
k.p.c., powodowie zarzucili naruszenie art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej i art. 18 ust. 4 uopl. przez ich błędną wykładnię oraz art. 361 § 2 k.c. przez jego
niezastosowanie a w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że odszkodowanie należne
od gminy na podstawie art. 18 ust. 4 uopl. nie obejmuje całej szkody poniesionej przez
właściciela, wynikającej z nie uiszczania przez byłego lokatora żadnego odszkodowania
za zajmowanie lokalu ani opłat za dostawy tzw. mediów. Wnosili o zmianę
zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie orzeczenia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu w obu przypadkach
wniosku o zasądzenie kosztów procesu za wszystkie instancje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powołany w kasacji art. 64 Konstytucji RP, gwarantujący każdemu prawo do
własności, równej ochrony tego prawa i dopuszczający możliwość ograniczenia prawa
własności tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza to istoty tego
3
prawa, nie odnosi się ani wprost ani pośrednio do kwestii odszkodowania, o którym
mowa w art. 18 ust. 4 uopl za nie wywiązanie się organu administracji publicznej z
ustawowego obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego, czego podstawę konstytucyjną
stanowi, nie powołany w kasacji, art. 77 Konstytucji. Z tych przyczyn zarzut naruszenia
art. 64 Konstytucji musi być uznany za pozbawiony podstaw, natomiast wobec nie
wskazania w kasacji właściwych przepisów Konstytucji, rozważania jej autorów o
pozbawieniu właścicieli odszkodowania i stosownych środków nacisku na gminy, w celu
wymuszenia realizacji ich ustawowego obowiązku, muszą pozostać poza oceną Sądu
Najwyższego, związanego podstawami kasacji.
Przepisy art. 18 uopl. regulują odszkodowanie należne właścicielowi za
zajmowanie lokalu przez osoby nie posiadające tytułu prawnego. Określają szczegółowo
zarówno rodzaj, zasady i wysokość odszkodowania należnego od takich osób, jak i
rodzaj, zasady i wysokość odszkodowania należnego od gminy za nie dostarczenie
lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku sądowego. Przepisy te,
stosowane łącznie, mają między innymi na celu wynagrodzenie właścicielowi szkody
jaką poniósł dlatego, że nie można było wykonać eksmisji chronionego prawem byłego
lokatora.
Stosownie do art. 18 ust. 2 uopl. osoby, którym nie przysługuje prawo do lokalu
socjalnego, mają obowiązek płacenia miesięcznie odszkodowania w wysokości czynszu,
jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu, co oznacza odszkodowanie w wysokości
tzw. czynszu wolnorynkowego. Jeśli to odszkodowanie nie pokrywa strat poniesionych
przez właściciela, może on żądać od lokatora odszkodowania uzupełniającego.
Natomiast zgodnie z ust. 3 osoby uprawnione do lokalu socjalnego, jeśli sąd orzekł o
wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu,
obowiązane są do płacenia odszkodowania w wysokości czynszu, jaki byłyby
obowiązane opłacać, gdyby stosunek najmu nie wygasł, co oznacza odszkodowanie w
wysokości tzw. czynszu regulowanego. Zobowiązania te dotyczą byłych lokatorów, od
których właściciel może dochodzić odszkodowania określonego w omawianych
przepisach.
Niezależnie od tego, czy i jak obowiązki te realizują byli lokatorzy, właściciel może
także dochodzić odszkodowania od gminy, którego podstawy i zakres określa ust. 4
omawianego przepisu. Odszkodowanie to należy się za nie dostarczenie przez gminę
lokalu socjalnego osobie do tego uprawnionej z mocy wyroku sądowego. Należy się
zatem za własne zaniedbania gminy, polegające na niedostarczeniu lokalu socjalnego,
4
nie zaś za to, że byli lokatorzy nie płacą odszkodowania obciążającego ich zgodnie z
art. 18 ust. 2 i 3.
Wysokość odszkodowania należnego od gminy została przez ustawodawcę także
ściśle określona. Odpowiada ono różnicy między odszkodowaniem określonym w ust. 2,
a więc odszkodowaniem w wysokości czynszu wolnorynkowego a odszkodowaniem
płaconym przez byłego lokatora, co oznacza odszkodowanie należne na zasadach
określonych w ust. 3, a więc odszkodowanie w wysokości czynszu regulowanego. Jak
wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 kwietnia 2003 r. III CZP 22/03 (OSNC
2004/2/19), wysokość odszkodowania przysługującego właścicielowi lokalu od gminy na
podstawie art. 18 ust. 4 uopl. stanowi różnica między odszkodowaniem, jakie mógłby on
otrzymać na podstawie art. 18 ust. 2, a należnym od byłego lokatora uprawnionego do
lokalu socjalnego. Jak bowiem stwierdzono wyżej, odszkodowanie należne od gminy
jest odszkodowaniem za jej zaniedbania a nie za zaniedbania byłego lokatora i nie
uchyla ani nie ogranicza jego obowiązku odszkodowawczego, jak również go nie
zastępuje. Dla powstania obowiązku odszkodowawczego gminy i jego wysokości nie ma
zatem znaczenia, czy i w jakim zakresie realizuje swój obowiązek odszkodowawczy były
lokator. Wysokość odszkodowania należnego od gminy wyznacza jedynie różnica
między tym czynszem, który właściciel mógłby otrzymać, gdyby gmina spełniła swój
obowiązek i dostarczyła lokal socjalny, co umożliwiłoby właścicielowi wynajęcie jego
lokalu za czynsz wolnorynkowy, a tym odszkodowaniem, do płacenia którego
zobowiązuje byłego lokatora ust. 3 omawianego przepisu.
To, że powyższa wykładnia art. 18 ust. 4 jest zgodna z jego znaczeniem i intencją
ustawodawcy, potwierdziła nowelizacja przepisu dokonana przez art. 1 pkt. 14 ustawy z
dnia 17 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym
zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U.
Nr 281, poz. 2783). Określiła ona jednoznacznie, iż odszkodowanie należne od gminy
stanowi różnicę między odszkodowaniem określonym w ust. 2 przepisu a
odszkodowaniem, do płacenia którego jest obowiązany były lokator.
Omawiany przepis art. 18 ust. 4 uopl. reguluje w szczególny sposób
odszkodowanie należne od gminy i stanowi lex specialis w stosunku do zasad
wynagradzania szkody określonych w art. 361 § 2 k.c., który nie ma wobec tego
zastosowania do odszkodowania wskazanego w art. 18 ust. 4 uopl. Należne od gminy
odszkodowanie jest bowiem tylko odszkodowaniem za stratę jaką poniósł właściciel nie
mogąc wynająć lokalu innej osobie, która opłacałaby czynsz wolnorynkowy i stanowi
5
różnicę między tym czynszem a czynszem regulowanym, który obowiązany jest płacić
były lokator. Jeśli w określonej miejscowości czynsz wolnorynkowy jest taki sam, jak
czynsz regulowany, różnica ta nie występuje i odszkodowanie z art. 18 ust. 4 nie
przysługuje, nie ma bowiem szkody wynikającej z niedostarczenia przez gminę lokalu
socjalnego osobie chronionej, skoro niezależnie od tego kto zajmowałby lokal
właściciela, czynsz za ten lokal byłby taki sam.
Odszkodowanie należne od gminy nie obejmuje także kwot, które właściciel
uiszcza za doprowadzenie do lokalu tzw. mediów, a które obowiązany jest mu zwracać
były lokator, zgodnie z art. 18 ust. 2 i 3 uopl. Kwoty te właściciel musiałby uiszczać
niezależnie od tego, czy lokal zajmuje były lokator uprawniony do płacenia czynszu
regulowanego, czy zajmowałby lokator zobowiązany do płacenia czynszu
wolnorynkowego. Konieczność ich ponoszenia przez właściciela ani ich wysokość nie są
zatem zależne od dostarczenia lub niedostarczenia przez gminę lokalu socjalnego,
podobnie jak fakt, że były lokator uprawniony do lokalu socjalnego nie zwraca ich
właścicielowi. Te straty właściciela nie pozostają zatem w normalnym związku
przyczynowym z nie dostarczeniem przez gminę lokalu socjalnego, a tylko za to
odpowiada ona na podstawie art. 18 ust. 4 uopl., nie zaś za straty, jakie ponosi
właściciel dlatego, że były lokator nie płaci obciążającego go odszkodowania, w tym
należności za doprowadzenie do lokalu tzw. mediów.
Z tych wszystkich względów zarzuty kasacji naruszenia wskazanych w niej
przepisów należy uznać za nieuzasadnione, co prowadzi do oddalenia kasacji na
podstawie art. 39312
k.p.c. i uwzględnienia wniosku strony pozwanej o zasądzenie na jej
rzecz kosztów postępowania kasacyjnego, obejmujących koszty udziału jej
pełnomocnika w rozprawie kasacyjnej (art. 98 w zw. z art. 108 § 1 i art. 39319
k.p.c.).