Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 771/04
POSTANOWIENIE
Dnia 18 lutego 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Marian Kocon
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. Oddział
Rejonowy w W.
przy uczestnictwie J. B. i J. B. o wpis hipoteki umownej, po rozpoznaniu na posiedzeniu
niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 18 lutego 2005 r., kasacji wnioskodawcy od
postanowienia Sądu Okręgowego w W. z dnia 19 lipca 2004 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Aktem notarialnym z dnia 7 listopada 2003 r. A (…) przedstawiciel Wojskowej
Agencji Mieszkaniowej ustanowił odrębna własność lokalu nr (…) położonego w W. przy
ul. D. i sprzedał go dotychczasowym najemcom małżonkom B. W akcie notarialnym
strony tej transakcji zamieściły wniosek o wpisanie w nowo zakładanej księdze
wieczystej dla tego lokalu hipoteki w kwocie 8.605 zł „z tytułu reszty ceny sprzedaży na
rzecz Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. Oddział Rejonowy w W.”.
Sąd Rejonowy Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2004 r. oddalił wniosek
uznając, że wpis hipoteki mógłby nastąpić tylko na rzecz Skarbu Państwa, a nie na
rzecz samej Agencji, której powierzono jedynie wykonywanie prawa własności i innych
praw należących do Skarbu Państwa.
2
Apelacja Agencji od tego orzeczenia została oddalona postanowieniem Sądu
Okręgowego w W. z dnia 19 lipca 2004 r., który podzielił stanowisko prawne Sądu I – ej
Instancji.
Postanowienie Sądu Okręgowego zaskarżyła Agencja kasacją, zarzucając naruszenie
następujących przepisów:
- art. 14 ust. 1 i 3, art. 15, art. 16, art. 19 i art. 58 ust. 5 ustawy z dnia 22 czerwca 1995
r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych R.P. (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 368, ze zm.),
zwanej dalej „u.z.S.Z.”
- art. 3531
k.c.
- art. 328 § 2, art. 316 § 1 w zw. z art. 391 § 1 oraz art. 378 § 1 w zw. z art. 6268
§ 2
k.p.c.
Na tych podstawach wnosiła o zmianę postanowienia przez uwzględnienie
wniosku, ewentualnie o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i przekazanie sprawy
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszym rzędzie trzeba ustosunkować się do zarzutu naruszenia art. 6268
§
2 w zw. z art. 378 k.p.c., sprowadzającego się do stwierdzenia, że Sądy obu instancji
przekroczyły zakres kognicji orzekania w postępowaniu wieczystoksięgowym, wdając
się w rozważania dotyczące materialnoprawnej skuteczności umowy ustanowienia
hipoteki.
Zarzut ten jest niezasadny. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia
2 lipca 2004 r. II Ck 264/04 przepis art. 6268
k.p.c. nie może być rozumiany i stosowany
w sposób ograniczający rolę sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym do realizacji
funkcji wyłącznie rejestracyjno – ewidencyjnych, z pominięciem funkcji kontrolno –
badawczej. Podzielając ten pogląd prawny należy przyjąć, że w ramach kognicji sądów
orzekających w postępowaniu wieczystoksięgowym mieści się badanie i kontrola
legitymacji wnioskodawcy do złożenia wniosku w tym postępowaniu (art. 6269
k.p.c.).
Wykonując tę funkcję badawczo – kontrolną w niniejszej sprawie Sądy przyjęły, że
Agencji nie przysługuje uprawnienie do ustanowienia hipoteki na jej rzecz, gdyż
uprawnionym w tym zakresie pozostaje Skarb Państwa. Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym kasację potwierdza ten pogląd prawny, odwołując się w tej mierze do
stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w bardzo podobnej sprawie
w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2005 r. V CK 767/04. W uzasadnienie tamtego
orzeczenia trafnie zwrócono uwagę na to, że zasadnicze znaczenia dla rozstrzygnięcia
3
kwestii legitymacji Agencji ma treść art. 14 ust. 1 i 3 u.z.S.Z. w brzmieniu ustalonym
ustawą nowelizującą z dnia16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 116, poz. 1203). Zgodnie z
ust. 1 tego przepisu wykonywanie przez Agencję prawa własności i innych praw
rzeczowych Skarbu Państwa odbywa się nie tylko na jego rzecz, lecz także „w jego
imieniu”, co jednoznacznie określa powierniczy charakter władztwa Agencji nad
powierzonym jej mieniem Skarbu Państwa, a co za tym idzie, także podejmowanych
przez nią czynności prawnych, jako zdziałanych „w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa”,
a nie w imieniu własnym. Pogląd taki potwierdza treść ust. 3, zgodnie z którym Skarbowi
Państwa reprezentowanemu przez Agencję przysługuje prawo własności lub inne
prawa, uzyskane z tytułu zbycia lub obciążenia prawem rzeczowym bądź innym prawem
mienia Skarbu Państwa, o którym mowa w ust. 1. Powierniczy charakter uprawnień
Agencji wynika także z treści art. 16 ust. 1 pkt 2 u.z.S.Z. zgodnie z którym do zadań
Agencji należy gospodarowanie powierzonym mieniem Skarbu Państwa w trybie
określonym w art. 17. Stosownie do treści art. 17 pkt 1 gospodarowanie to polega m. in.
na sprzedaży osobnych kwater stałych i lokali mieszkalnych, na zasadach określonych
w rozdziale 6.
Na tle tych przytoczonych regulacji pewne wątpliwości co do charakteru
uprawnień Agencji do sprzedawanych lokali oraz wierzytelności uzyskanych z tej
sprzedaży mogą budzić postanowienia zawarte w art. 19 ust. 2 pkt 2, w którym określa
się wierzytelności z tytułu sprzedaży lokali, jako „przychody Agencji” oraz w art. 58 ust.
5 ustawy, gdzie określone zostały one mianem „wierzytelności Agencji”. Jak trafnie
uznał Sąd Najwyższy w cytowanym postanowieniu, treść innych przepisów omawianej
ustawy, dotyczących zakresu i charakteru uprawnień w Agencji w stosunku do
powierzonego jej mienia Skarbu Państwa, należy wykładać przez pryzmat treści art. 14
ust. 1 i 3, który to przepis, konstruując istotę uprawnień Agencji, ma w tej kwestii
znaczenie przesądzające. Należy zatem podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony
w uzasadnieniu postanowienia V CK 767/04, iż określenie wierzytelności ze sprzedaży
lokali jako „przychód” Agencji oznacza, że Agencja może nim dysponować w ramach
ustawowo określonych jej uprawnień. Z tego punktu widzenia zawarte w art. 58 ust. 5
ustawy sformułowanie o „wierzytelnościach Agencji” ma przede wszystkim charakter
techniczno – księgowy; nie przesądza więc osoby wierzyciela hipotecznego,
uprawnionego do zgłoszenia wniosku o zabezpieczenie ceny zbycia lokalu
stanowiącego własność Skarbu Państwa, gdyż osobą tą pozostaje Skarb Państwa
4
reprezentowany przez Wojskową Agencję Mieszkaniową. Z tych względów zarzuty
kasacji naruszenia powołanych w niej przepisów u.z.S.Z. nie są uzasadnione.
Nie jest także usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 3531
k.c., gdyż skarżąca niczym
nie wykazała, ażeby istniała jakaś szczególna umowa pomiędzy nią a Skarbem
Państwa, która regulowałaby jej uprawnienia wobec powierzonego jej gospodarowaniu
mienia Skarbu Państwa w sposób odmienny od zasad wynikających z ustawy.
W rezultacie należy stwierdzić, że Agencja zbywając w dniu 7 listopada 2003 r.
nieruchomość lokalową stanowiącą własność Skarbu Państwa, uczyniła to w jego
imieniu i na jego rzecz. Tym samym także w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa nabyła
także wierzytelność z tytułu reszty nieuiszczonej ceny nabycia. Dlatego też hipoteka
zabezpieczająca tę wierzytelność mogła być ustanowiona tylko na rzecz Skarbu
Państwa – Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, a nie na rzecz samej Agencji, jak tego
domaga się skarżąca. Przesądza to na jej niekorzyść samą zasadę prawną żądania
objętego wnioskiem, a tym samym także bezpodstawność jej kasacji. W tej sytuacji nie
ma merytorycznej potrzeby szczegółowego odnoszenia się do podniesionych w kasacji
pozostałych zarzutów procesowych, tj. art. 316 i art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 378
k.p.c., gdyż nawet ich potwierdzenie nie mogłoby mieć wpływu na wynik sprawy (art.
3931
pkt 2 k.p.c.).
Z podanych wyżej przyczyn kasacja podlegała oddaleniu na mocy art. 39312
w zw. z art.
13 § 2 i art. 5191
§ 3 k.p.c.