V CK 775/04
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:10-09-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CK 775/04
POSTANOWIENIE
Dnia 18 lutego 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z wniosku Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. Oddziału Regionalnego w
W.
przy uczestnictwie Z. M. i R. M.
o wpis hipoteki umownej, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w
dniu 18 lutego 2005 r., kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 22 lipca 2004 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 22 lipca 2004 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił
apelację wnioskodawcy Skarbu Państwa – Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Oddział
Rejonowy w W. od postanowienia z dnia 28 listopada 2003 r. Sądu Rejonowego w W.
W powołanym postanowieniu Sąd Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawców, zawarty
w umowie notarialnej sprzedaży odrębnej własności lokalu, o wpis w księdze wieczystej,
założonej dla zbytego lokalu, hipoteki umownej na rzecz Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej.
Oddalając apelację Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sadu I instancji, że
ustanowienie hipoteki może nastąpić na rzecz Skarbu Państwa a nie Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej. Wspomniana Agencja, zgodnie z ustawą z dnia 22 czerwca 1996 r. o
zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 368 ze zm.)
jest wprawdzie osobą prawną ale Skarb Państwa powierza jej tylko wykonywanie prawa
2
własności i innych praw rzeczowych, zachowując przymiot uprawnionego z tych praw. W
tej sytuacji cena uzyskana ze sprzedaży przez Agencję nieruchomości Skarbu Państwa,
mimo że stanowi jej dochód, jest w istocie wierzytelnością Skarbu Państwa. W
konsekwencji nie można ustanowić dla zabezpieczenia zapłaty tej ceny hipoteki na
rzecz Agencji.
W kasacji Wojskowa Agencja Mieszkaniowa wniosła o zmianę lub uchylenie
zaskarżonego postanowienia, powołując się na naruszenie prawa materialnego (art.
3531
k.c. oraz art. 14 ust. 1 i 3, art. 15, 16, 19, 58 ust. 5 ustawy z dnia 22 czerwca 1995
r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP), a także na naruszenie przepisów procesowych
(art. 316 § 1, art. 328 § 2, 378 § 1 i art. 6268
§ 2 k.p.c.) Skarżący twierdzi, że istnieją
podstawy prawne do wpisu hipoteki zabezpieczającej cenę sprzedaży nieruchomości
państwowej na rzecz Wojskowej Agencji Mieszkaniowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, istnienie i treść
hipoteki są ściśle związane z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Nie można wobec tego
ustanowić hipoteki na rzecz osoby, której wierzytelność nie przysługuje. Podstawowe
znaczenie dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy ma więc odpowiedź na pytanie
komu przysługuje wierzytelność z tytułu sprzedaży przez Agencję nieruchomości
stanowiących własność Skarbu Państwa. Właściwe w tym względzie przepisy ustawy z
dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP (jedn. tekst Dz. U. z 2002
r., Nr 42, poz. 368 ze zm.) nie zawierają klarownej regulacji. Z jednej strony art. 14 ust. 3
przewiduje, że Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Agencję przysługuje prawo
własności lub inne prawa, uzyskane z tytułu zbycia lub obciążenia prawem rzeczowym
bądź innym prawem mienia Skarbu Państwa, określonego w ustępie pierwszym tego
artykułu. Z drugiej, w przepisie art. 19 ust. 3 tej ustawy przewiduje się, że przychodami
Agencją są między innymi przychody z tytułu zbywania składników majątkowych.
Dodatkowo art. 58 ust. 5 powołanej ustawy stanowi, że to wierzytelność Agencji z tytułu
niezapłaconej ceny sprzedaży podlega zabezpieczeniu, w tym zabezpieczeniu
hipotecznemu na sprzedawanym lokalu mieszkalnym.
Nie ulega wątpliwości, że właścicielem mienia sprzedawanego przez Agencję jest
Skarb Państwa. Agencja uzyskuje status ustawowego przedstawiciela, za pomocą
którego Skarb Państwa może wykonywać swoje uprawnienia. W tej sytuacji brak
podstaw, aby przy wyraźnej kolizji pomiędzy dosłownym rozumieniem art. 14 i 19 ust. 3
oraz 58 ust. 4 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP, uznać, że te ostatnie przepisy
3
stwarzają samodzielne prawa Agencji do ceny i jej hipotecznego zabezpieczenia. Skoro,
co jednoznacznie wynika z art. 14 ust. 1 i 3 powołanej ustawy, właścicielem mienia
sprzedawanego przez Agencję pozostaje Skarb Państwa, to postanowienia art. 19 ust. 3
oraz art. 58 ust. 4 muszą być rozumiane tylko w ten sposób, że chodzi o podkreślenie, iż
Agencja może korzystać z określonych funduszy i wykonywać określone czynności, ale
przez to nie zmienia się jej status i status Skarbu Państwa wobec mienia określonego w
art. 14 ust. 1 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP. Oznacza to, że wierzytelności
z tytułu ceny sprzedawanego lokalu pozostają wierzytelnościami Skarbu Państwa.
Zabezpieczenie hipoteczne takiej wierzytelności jest więc możliwe tylko na rzecz
wierzyciela, czyli Skarbu Państwa. Skoro jednak Skarb Państwa może w zakresie
wykonywania swoich praw działać tylko przez Wojskową Agencję Mieszkaniową, to ona
może złożyć wniosek o wpis hipoteki. Jako wnioskodawca i uprawniony z hipoteki musi
jednak wystąpić Skarb Państwa reprezentowany przez Agencję (podobnie Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2005 r. V CK 767/04 oraz postanowieniu
z dnia 18 lutego 2005 r. V CK 774/04).
Takie rozumienie przepisów ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP dobrze
też koresponduje z zasadą wynikająca z § 41 ust. 1 pkt 1 w związku z § 46 ust. 4 i § 48
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie
prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz. U. Nr 102, poz. 1122)
zgodnie z którą jeżeli osobie prawnej powierzono wykonywanie praw Skarbu Państwa,
należy ją wpisać w księdze wieczystej obok uprawnionego Skarbu Państwa, także przy
wpisie hipoteki w dziale IV księgi wieczystej.
Mając na uwadze powyższe względy Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39312
k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., oddalił kasację.
POSTANOWIENIE
Dnia 18 lutego 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z wniosku Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w W. Oddziału Regionalnego w
W.
przy uczestnictwie Z. M. i R. M.
o wpis hipoteki umownej, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w
dniu 18 lutego 2005 r., kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 22 lipca 2004 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 22 lipca 2004 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił
apelację wnioskodawcy Skarbu Państwa – Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Oddział
Rejonowy w W. od postanowienia z dnia 28 listopada 2003 r. Sądu Rejonowego w W.
W powołanym postanowieniu Sąd Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawców, zawarty
w umowie notarialnej sprzedaży odrębnej własności lokalu, o wpis w księdze wieczystej,
założonej dla zbytego lokalu, hipoteki umownej na rzecz Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej.
Oddalając apelację Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sadu I instancji, że
ustanowienie hipoteki może nastąpić na rzecz Skarbu Państwa a nie Wojskowej Agencji
Mieszkaniowej. Wspomniana Agencja, zgodnie z ustawą z dnia 22 czerwca 1996 r. o
zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 368 ze zm.)
jest wprawdzie osobą prawną ale Skarb Państwa powierza jej tylko wykonywanie prawa
2
własności i innych praw rzeczowych, zachowując przymiot uprawnionego z tych praw. W
tej sytuacji cena uzyskana ze sprzedaży przez Agencję nieruchomości Skarbu Państwa,
mimo że stanowi jej dochód, jest w istocie wierzytelnością Skarbu Państwa. W
konsekwencji nie można ustanowić dla zabezpieczenia zapłaty tej ceny hipoteki na
rzecz Agencji.
W kasacji Wojskowa Agencja Mieszkaniowa wniosła o zmianę lub uchylenie
zaskarżonego postanowienia, powołując się na naruszenie prawa materialnego (art.
3531
k.c. oraz art. 14 ust. 1 i 3, art. 15, 16, 19, 58 ust. 5 ustawy z dnia 22 czerwca 1995
r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP), a także na naruszenie przepisów procesowych
(art. 316 § 1, art. 328 § 2, 378 § 1 i art. 6268
§ 2 k.p.c.) Skarżący twierdzi, że istnieją
podstawy prawne do wpisu hipoteki zabezpieczającej cenę sprzedaży nieruchomości
państwowej na rzecz Wojskowej Agencji Mieszkaniowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, istnienie i treść
hipoteki są ściśle związane z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Nie można wobec tego
ustanowić hipoteki na rzecz osoby, której wierzytelność nie przysługuje. Podstawowe
znaczenie dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy ma więc odpowiedź na pytanie
komu przysługuje wierzytelność z tytułu sprzedaży przez Agencję nieruchomości
stanowiących własność Skarbu Państwa. Właściwe w tym względzie przepisy ustawy z
dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP (jedn. tekst Dz. U. z 2002
r., Nr 42, poz. 368 ze zm.) nie zawierają klarownej regulacji. Z jednej strony art. 14 ust. 3
przewiduje, że Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Agencję przysługuje prawo
własności lub inne prawa, uzyskane z tytułu zbycia lub obciążenia prawem rzeczowym
bądź innym prawem mienia Skarbu Państwa, określonego w ustępie pierwszym tego
artykułu. Z drugiej, w przepisie art. 19 ust. 3 tej ustawy przewiduje się, że przychodami
Agencją są między innymi przychody z tytułu zbywania składników majątkowych.
Dodatkowo art. 58 ust. 5 powołanej ustawy stanowi, że to wierzytelność Agencji z tytułu
niezapłaconej ceny sprzedaży podlega zabezpieczeniu, w tym zabezpieczeniu
hipotecznemu na sprzedawanym lokalu mieszkalnym.
Nie ulega wątpliwości, że właścicielem mienia sprzedawanego przez Agencję jest
Skarb Państwa. Agencja uzyskuje status ustawowego przedstawiciela, za pomocą
którego Skarb Państwa może wykonywać swoje uprawnienia. W tej sytuacji brak
podstaw, aby przy wyraźnej kolizji pomiędzy dosłownym rozumieniem art. 14 i 19 ust. 3
oraz 58 ust. 4 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP, uznać, że te ostatnie przepisy
3
stwarzają samodzielne prawa Agencji do ceny i jej hipotecznego zabezpieczenia. Skoro,
co jednoznacznie wynika z art. 14 ust. 1 i 3 powołanej ustawy, właścicielem mienia
sprzedawanego przez Agencję pozostaje Skarb Państwa, to postanowienia art. 19 ust. 3
oraz art. 58 ust. 4 muszą być rozumiane tylko w ten sposób, że chodzi o podkreślenie, iż
Agencja może korzystać z określonych funduszy i wykonywać określone czynności, ale
przez to nie zmienia się jej status i status Skarbu Państwa wobec mienia określonego w
art. 14 ust. 1 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP. Oznacza to, że wierzytelności
z tytułu ceny sprzedawanego lokalu pozostają wierzytelnościami Skarbu Państwa.
Zabezpieczenie hipoteczne takiej wierzytelności jest więc możliwe tylko na rzecz
wierzyciela, czyli Skarbu Państwa. Skoro jednak Skarb Państwa może w zakresie
wykonywania swoich praw działać tylko przez Wojskową Agencję Mieszkaniową, to ona
może złożyć wniosek o wpis hipoteki. Jako wnioskodawca i uprawniony z hipoteki musi
jednak wystąpić Skarb Państwa reprezentowany przez Agencję (podobnie Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2005 r. V CK 767/04 oraz postanowieniu
z dnia 18 lutego 2005 r. V CK 774/04).
Takie rozumienie przepisów ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych RP dobrze
też koresponduje z zasadą wynikająca z § 41 ust. 1 pkt 1 w związku z § 46 ust. 4 i § 48
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie
prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz. U. Nr 102, poz. 1122)
zgodnie z którą jeżeli osobie prawnej powierzono wykonywanie praw Skarbu Państwa,
należy ją wpisać w księdze wieczystej obok uprawnionego Skarbu Państwa, także przy
wpisie hipoteki w dziale IV księgi wieczystej.
Mając na uwadze powyższe względy Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39312
k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., oddalił kasację.