Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 280/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 lutego 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa K. B.
przeciwko A. K.
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 23 lutego 2005 r., kasacji
pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 11 lutego 2004 r., sygn. akt II Ca
(…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2003 r. pozbawił wykonalności w
całości tytuł wykonawczy - akt notarialny Rep. A (...)/95 opatrzony w klauzulę
wykonalności - w stosunku do powódki K. B. Apelacja pozwanego A. K. została
oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 11 lutego 2004 r.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka w akcie notarialnym zawarła
oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na swojej nieruchomości w celu zabezpieczenia
2
pożyczki, udzielonej przez pozwanego M. W., w kwocie 13.000 zł oprocentowaną w
wysokości 8% miesięcznie. Pożyczka udzielona została w dniu 21 września 1995 r. na
okres do dnia 31 marca 1996 r. Wysokość zobowiązania powódki za ten okres,
obejmującego sumę dłużną wraz z odsetkami, wyniosła 19.552 zł. Postanowieniem z
dnia 6 maja 2002 r. Sąd Okręgowy w K. ograniczył egzekucję na podstawie tytułu
zawartego w akcie notarialnym w stosunku do K. B. do wysokości wskazanej wyżej
kwoty zabezpieczonej hipoteką.
Sąd ustalił ponadto, że kwoty wpłacone pozwanemu przez M. W. oraz powódkę
wraz z kwotą przedstawioną skutecznie do potrącenia, przewyższają wysokość
zobowiązania, które w związku z tym wygasło. Powódka nie ponosi przy tym
odpowiedzialności za należności z tytułu odsetek za okres po dniu 31 marca 1996 r.,
gdyż porozumienie pomiędzy pozwanym a M. W. (pożyczkobiorczynią) co do
przedłużenia terminu zwrotu pożyczki nie odnosi skutku wobec powódki.
Sąd Okręgowy, oddalając apelację pozwanego, uznał poczynione przez Sąd
pierwszej instancji ustalenia za prawidłowe. Jako bezzasadny ocenił zarzut naruszenia
art. 876 k.c., którego Sąd pierwszej instancji nie powołał jako podstawy swojego
rozstrzygnięcia. Podkreślił także wiążący charakter postanowienia Sądu Okręgowego w
K. z dnia 6 maja 2002 r., którym ograniczono egzekucję z aktu notarialnego Rep. A
(...)/95 do wysokości hipoteki obciążającej nieruchomość K. B. Jako podstawę
pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności Sąd wskazał wygaśnięcie hipoteki w
związku z wygaśnięciem wierzytelności zabezpieczonej (art. 94 ustawy o księgach
wieczystych i hipotece).
Ponadto Sąd drugiej instancji uznał, że odpowiedzialność powódki oraz M. W.
względem pozwanego ma charakter odpowiedzialności in solidum co oznacza, że
działania M. W. niekorzystne dla powódki są w stosunku do niej bezskuteczne.
Kasacja pozwanego oparta została na obu podstawach kasacyjnych. Skarżący
zarzuca naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 777 k.p.c. przez przyjęcie, że
zawarte w akcie notarialnym poddanie się egzekucji dotyczy ustanowienia hipoteki na
nieruchomości dłużnika. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej wskazuje się
naruszenie art. 3531
k.c., a także art. 371 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania skarżący wymienił
jedynie art. 777 k.p.c. Jego zdaniem naruszenie tego przepisu nastąpiło przez
dokonanie takiej interpretacji, zgodnie z którą możliwe jest poddanie się w akcie
3
notarialnym egzekucji dotyczącej ustanowienia hipoteki na nieruchomości dłużnika,
podczas gdy z treści przepisu wynika, że tytułem egzekucyjnym może być jedynie taki
akt notarialny, który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenie innych
rzeczy zamiennych.
Odnosząc się do tego zarzutu trzeba w pierwszej kolejności podkreślić, że
w rozpoznawanej sprawie zastosowanie znajduje art. 777 k.p.c. w poprzednim
brzmieniu. Z treści tego przepisu rzeczywiście wynika, że nie jest możliwe poddanie się
egzekucji przez dłużnika, którego zobowiązanie obejmuje ustanowienie hipoteki w celu
zabezpieczenia określonego świadczenia. Stwierdzenie takie nie przesądza jednak o
zasadności kasacji. Trafnie bowiem zauważył Sąd drugiej instancji, że istnieje
prawomocne orzeczenie Sądu Okręgowego w K., który postanowieniem z dnia 6 maja
2002 r. ograniczył egzekucję ze wskazanego aktu notarialnego w stosunku do powódki
do wysokości obciążającej nieruchomość hipoteki, tzn. do kwoty 19.552 zł. Oznacza to,
że kwestia skuteczności poddania się egzekucji przez powódkę w akcie notarialnym
Rep. A (…)/95 została już rozstrzygnięta i nie może być przedmiotem ponownej analizy.
Za takim stanowiskiem przemawia treść art. 365 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Ustalenie zaś, że wpłacona kwota przewyższa 19952 zł, nie zostało zakwestionowane -
jak wskazano, w ramach drugiej podstawy kasacyjnej skarżący wskazuje jedynie
art. 777 k.p.c.
Nie znajdują także podstaw zarzuty sformułowane w ramach naruszenia prawa
materialnego. Przede wszystkim Sądy orzekające trafnie przyjęły, że powódka nie
przyjęła na siebie nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązanie M. W. wynikające
z umowy pożyczki zawartej przez nią z pozwanym. Postanowienie umowy, w którym
powódka „uznaje dług" M. W. wobec A. K. z tytułu pożyczki nie może wywołać skutku
prawnego wskazywanego przez pozwanego. W prawie polskim nie jest możliwe uznanie
cudzego długu, a skarżący nie kwestionował ustalenia, że nie zostało udzielone
poręczenie. Nawiasem mówiąc w kasacji skarżący nie podniósł, podnoszonego
w apelacji, zarzutu naruszenia art. 65 § 2 k.c.
Sąd drugiej instancji nie naruszył art. 3531
k.c. choćby z tego względu, że nie był
przedmiotem jego analizy zakres obowiązywania zasady swobody umów.
Nie znajduje również podstaw zarzut naruszenia art. 371 k.c. Konstrukcja
odpowiedzialności in solidum nie jest uregulowana w ustawie, jednak powszechnie
akceptuje się możliwość jej stosowania. Panuje także zgoda co do tego, że sytuacja
dłużników odpowiadających in solidum podlega ocenie przy odpowiednim zastosowaniu
4
przepisów o solidarności - w okolicznościach rozpoznawanej sprawy solidarności
biernej. Nie sposób zatem uznać za trafny zarzut naruszenia art. 371 k.c. w postaci
przedstawionej w kasacji. Oczywiście trafne jest stwierdzenie, że przepisy o solidarności
odnoszą się do stosunków o charakterze obligacyjnym, ale nie wyklucza to możliwości
ich odpowiedniego zastosowania do oceny sytuacji powódki oraz M. W.
Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu jako pozbawiona
usprawiedliwionych podstaw (art. 39312
k.p.c.).