Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 96/05
POSTANOWIENIE
Dnia 13 października 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
ze skargi Skarbu Państwa Prezydenta Miasta S. oraz interwenientki ubocznej B. R.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 26 kwietnia 2001 r. sygn. akt I ACa (…),
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta S. przeciwko B. B. z
udziałem interwenientki ubocznej po stronie powodowej B. R. o uzgodnienie treści księgi
wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu niejawnym w dniu 13 października 2005 r. dwóch zażaleń - strony
powodowej i interwenientki ubocznej na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 22
lutego 2005 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala oba zażalenia; zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 600 (trzy
tysiące sześćset) zł tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 22 lutego 2005 r. Sąd Apelacyjny odrzucił dwie skargi o
wznowienie postępowania, tj. skargę Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta S. oraz
skargę interwenientki ubocznej - B. R. W skargach domagano się wznowienia
postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 26 kwietnia 2001 r., w
którym oddalone zostało powództwo Skarbu Państwa wniesione przeciwko B. B.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Uzgodnienie to
dotyczyło własności nieruchomości położonej w S. przy ul. H. (zabudowanej budynkiem
wielomieszkaniowym). Sąd Apelacyjny uznał, że wskazane w obu skargach okoliczności
i środki dowodowe nie mogły być zaliczone do okoliczności i środków dowodowych
2
określonych w art. 403 § 2 k.p.c., dlatego obie skargi nie zawierały odpowiednich
podstaw ustawowych.
W zażaleniu strony powodowej na postanowienie z dnia 22 lutego 2005 r.
podniesiono zarzut naruszenia art. 403 § 2 k.p.c., ponieważ w skardze wskazano
okoliczności faktyczne i środki dowodowe, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy,
istniały one w czasie poprzedniego procesu (do dnia 26 kwietnia 2001 r.), nie mogły być
wykorzystane z przyczyn obiektywnych przez stronę powodową w poprzednim
postępowaniu. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia w zakresie
dotyczącym Skarbu Państwa.
W zażaleniu interwenientki ubocznej również sformułowano zarzut naruszenia art.
403 § 2 k.c. z tej racji, że w skardze o wznowienie przedstawiono jednak odpowiednie
okoliczności faktyczne i środki dowodowe, mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie,
istniały one w poprzednim postępowaniu (zakończonym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z
dnia 26 kwietnia 2001 r.) i nie mogły zostać wykorzystane przez interwenienta
ubocznego w tymże postępowaniu. Skarżąca wnosiła o uchylenie zaskarżonego
postanowienia w zakresie dotyczącym interwenientki ubocznej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. W obu skargach o wznowienie postępowania skarżący jako podstawę prawną
wznowienia wskazali przepis art. 403 § 2 k.p.c. (facta nova). Uzasadniać tę podstawę
miało wykrycie – według skarżących - nowych okoliczności, a mianowicie tego, że: a) M.
B. lub jej spadkobierca (jedyny) pozwany B. B. otrzymali już od władz RFN
rekompensatę za pozostawioną w S. nieruchomość przy ul. H.; b) M. B. zawarła
pierwszy związek małżeński w 1897 r. Ten pierwszy fakt mógłby wynikać z pisma
Nadburmistrza Miasta D. z dnia 14 kwietnia 2004 r. Ten drugi fakt dokumentuje
natomiast informacja USC w G. z dnia 1 lipca 2004 r. W ocenie skarżących,
wspomniane okoliczności mogły mieć wpływ na wynik poprzedniego postępowania
przed Sądem Apelacyjnym, a strona powodowa (oraz interwenientka uboczna) nie
mogły z nich skorzystać w tym postępowaniu.
2. Sąd Apelacyjny trafnie stwierdził, że o wyniku postępowania w sprawie sygn.
akt I ACa 329/00, zakończonego wyrokiem tego Sądu z dnia 26 kwietnia 2001 r.,
zadecydowało ustalenie przez Sąd Apelacyjny tego, iż M. B. (nazwisko rodowe – K.)
była narodowości polskiej i już od okresu międzywojennego posiadała obywatelstwo
polskie, które zachowała w czasie wojny i po jej zakończeniu. Dowodził tego fakt
posiadania przez nią dowodu osobistego, wydanego przez władze PRL. W toku
3
poprzedniego postępowania ustalono także i to, że M. B. nie utraciła obywatelstwa
polskiego również po wyjeździe z Polski w 1956 r., najpierw do NRD, a po kilku latach -
do RFN (gdzie zmarła w 1966 r.). Powód (Skarb Państwa) wywodził swoje roszczenie z
treści art. 2 ust. 1 lit. 6 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i
poniemieckich (Dz. U. Nr 13, in. 87), zgodnie z którym z mocy samego prawa
przechodzi na własność Państwa wszelki majątek m.in. obywateli Rzeszy Niemieckiej i
b. Wolnego Miasta Gdańska, z wyjątkiem osób narodowości polskiej lub innej przez
Niemców prześladowanej. Sąd Apelacyjny przyjął ostatecznie to, że nie było podstaw do
uzyskania ex lege przez Skarb Państwa własności nieruchomości położonej w S. przy
ul. H. na podstawie wspomnianego przepisu, skoro M. B. (spadkodawczyni pozwanego)
była narodowości polskiej, przy czym Skarb Państwa nie nabył także tej nieruchomości
na mocy art. 34 wspomnianego dekretu w wyniku tzw. przemilczenia. Nie było też
podstaw do uznania, że powód nabył własność nieruchomości na podstawie art. 38
ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz.U.
z 1969 r. Nr 22, poz. 159 ze zm.), skoro nie została spełniona wskazana w tym przepisie
przesłanka utraty obywatelstwa polskiego w związku z wyjazdem z kraju, a przesłanki tej
powód nie wykazał (art. 6 k.c.; s. 14 i 17 uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
26 kwietnia 2001 r.).
Oznacza to, że dla zasadności roszczenie powoda (Skarb Państwa),
występującego o uzgodnienie treści wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem
prawnym, istotne znaczenie miał fakt legitymowania się przez M. B. narodowością
polską w okresie obowiązywania dekretu z 1946 r. oraz fakt posiadania przez nią
obywatelstwa polskiego w świetle przepisu art. 38 ustawy z 1961 r.
Wskazując na powołane w obu skargach dwa wspomniane pisma (Nadburmistrza
Miasta D. z dnia 14 kwietnia 2004 r. i USC z dnia 1 lipca 2004 r.), skarżący starali się
wykazać to, że we wskazanym wcześniej okresie M. B. nie była narodowości polskiej lub
nie miała obywatelstwa polskiego. Takie stanowisko jest podtrzymywane w obu
zażaleniach, przy czym eksponowana jest w nich przede wszystkim treść pierwszego
pisma (fakt uzyskania stosownej rekompensaty uzyskanej w Niemczech za sporną
nieruchomość).
3. Oba wniesione zażalenia należy uznać za nieuzasadnione.
Sąd Apelacyjny trafnie wyszedł z założenia, że w świetle art. 403 § 2 k.p.c.
możliwość powoływania nowych faktów i dowodów jest ograniczona jedynie do tych
okoliczności i środków dowodowych, które istniały już w okresie trwania zakończonego
4
postępowania. Środek dowodowy, powstały po uprawomocnieniu się w wyroku, nie
stanowi prawnej postawy do wznowienia postępowania. W związku z tym Sąd
Apelacyjny trafnie przyjął, że oba środki dowodowe (pismo Nadburmistrza Miasta D. z
dnia 14 kwietnia 2004 r. oraz pismo USC w G. z dnia 1 kwietnia 2004 r.), jako powstałe
po dniu 26 kwietnia 2001 r., nie mogą stanowić prawnej postawy wznowienia
postępowania w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. Przekonywująco brzmi stwierdzenie Sądu
Apelacyjnego, że fakt przyznania w Niemczech rekompensaty B. B. za nieruchomość
położoną w S. przy ul. J. H. (nawet gdyby nastąpił przed dniem 26 kwietnia 2001 r.) nie
mógłby mieć jednak wpływu na wynik sprawy zakończonej wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 26 kwietnia 2001 r. Nie pozwalał on bowiem na skuteczne
zakwestionowanie ustaleń tego Sądu, zgodnie z którymi M. B. (spadkodawczyni B. B.)
nie utraciła jednak obywatelstwa polskiego również po wyjeździe z Polski w 1956 r. (por.
pkt 2 uzasadnienia), a takie właśnie ustalenia zadecydowały o oddaleniu powództwa
Skarbu Państwa.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił oba zażalenia jako
nieuzasadnione (art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c.) i rozstrzygnął o kosztach
postępowania zażaleniowego (art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.