Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 82/05
POSTANOWIENIE
Dnia 10 listopada 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Bronisław Czech (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z wniosku E. P.
przy uczestnictwie Syndyka masy upadłości "A.(...)" Spółki z o.o w Ż. i Banku (...) S.A
w W. - Oddziału w B. o wpis, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie
Cywilnej w dniu 10 listopada 2005 r., kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu
Okręgowego w B. z dnia 17 listopada 2004 r., sygn. akt II Ca (...),
1. zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że oddala
apelację uczestnika postępowania – Syndyka masy upadłości "A.(...)" Spółki z
o. o w Ż.;
2. zasądza od tego uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 11.180
zł (jedenaście tysięcy sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wpisem, objętym zawiadomieniem z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie Dz. Kw.
(...), Sąd Rejonowy w Ż. dokonał wpisu w Dziale IV Kw (...) zmiany wierzyciela
hipoteki zwykłej w kwocie 400.000 zł i hipoteki zwykłej w kwocie 300.000 zł w ten
sposób, że w miejsce wierzyciela Banku (...) S.A. Oddział w B. wpisał wnioskodawcę
E. P.
2
Podstawą wpisu była ugoda zawarta z notarialnie poświadczonymi podpisami
w dniu 10 maja 2004 r. pomiędzy Bankiem (…) S.A. a wnioskodawcą, mocą której
bank przelał na wnioskodawcę wierzytelności zabezpieczone powyższymi hipotekami
zwykłymi.
Na skutek apelacji uczestnika postępowania - Syndyka Masy Upadłości
„A.(...)" Sp. z o.o. w upadłości w Ż., Sąd Okręgowy w B. postanowieniem
zaskarżonym kasacją: 1. zmienił zaskarżony wpis i wniosek oddalił; 2. zarządził
wykreślenie z Kw (...) Sądu Rejonowego w Ż. wpis objęty zaskarżonym
zawiadomieniem; 3. zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika Syndyka Masy
Upadłości „A.(...)" Spółka z o.o. w Ż. kwotę 7580 zł tytułem kosztów postępowania
odwoławczego.
Sąd Okręgowy przyjął, że w sprawie ma zastosowanie rozporządzenie
Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz.
U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.: dalej: pr. upadł.) w zw. z art. 536 ustawy z dnia
28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.).
Art. 27 pr. upadł. przewidywał zakaz uzyskiwania, po ogłoszeniu upadłości dłużnika,
przez wierzycieli przeciwko upadłemu wpisów do ksiąg wieczystych w celu
zabezpieczenia wierzytelności, także tych powstałych przed ogłoszeniem upadłości.
Ratio legis tego uregulowania sprowadzała się do zabezpieczenia przed tym, by
żaden z wierzycieli nie uzyskał poprzez wpis hipoteki, korzystniejszej pozycji
w stosunku do pozostałych wierzycieli w sytuacji, gdy po ogłoszeniu upadłości
dłużnik będzie miał trudności w spłacie zobowiązań (uchwała SN z dnia 27 kwietnia
1994 r., III CZP 56/94. „Glosa” 1995/8/9). Sąd Okręgowy powołał się również na
postanowienie SN z dnia 20 listopada 1997 r., III CKU 74/97 („Prokuratura i Prawo"
1998/3/30) w którym wyrażony został pogląd, że po ogłoszeniu upadłości żaden
wierzyciel nie może uzyskać przeciwko upadłemu wpisu do księgi wieczystej celem
zabezpieczenia wierzytelności. Zdaniem Sądu Okręgowego z art. 27 pr. upadł.
wynika, że zakaz wpisów dotyczył każdego wierzyciela, a nie tylko każdej
wierzytelności., odnosi się to także do nowych wierzycieli, którzy nabyli wierzytelność
w drodze przelewu już po ogłoszeniu upadłości dłużnika.
Wnioskodawca w kasacji zarzucił naruszenie art. 27 pr. upadł przez jego
błędną wykładnię oraz art. 509 § 2 i art. 518 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 79 ustawy
z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, przez ich niezastosowanie.
Przytaczając tę podstawę kasacji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego
3
postanowienia przez oddalenie apelacji uczestnika postępowania, ewentualnie
o uchylenie tego postanowienia i przekazanie sprawy Sadowi Okręgowemu w B. do
ponownego rozpoznania i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 27 pr. upadł. jest zasadny. Z przepisu tego wynika
zakaz uzyskania przez każdego wierzyciela wpisu do księgi wieczystej hipoteki
przeciw upadłemu dłużnikowi po ogłoszeniu upadłości. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego utrwalony jest pogląd, że po ogłoszeniu upadłości dłużnika nie jest
dopuszczalne wpisanie hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika stanowiącej
jego własność, chociażby wniosek o wpis został złożony przed tym ogłoszeniem (por.
m.in. uchwałę SN z dnia 18 lutego 1994 r., III CZP 4/94, OSNC 1994, nr 9, poz. 170).
W odniesieniu do hipoteki umownej takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy
w postanowieniu z dnia 22 stycznia 2002 r., IV CKN 1805/00 (niepubl.). Za
dopuszczalne uznano jedynie uzyskanie po ogłoszeniu upadłości wpisu hipoteki
ustawowej (por. jw. uchwałę z dnia 27 kwietnia 1994 r., III CZP 4/94).
W uzasadnieniu uchwały III CZP 4/94 wyjaśnione zostało, że funkcja jurydyczna
art. 27 pr. upadł. polegała na zamrożeniu reszty majątku upadłego. Nie może jednak
budzić wątpliwości, że realizacja tej funkcji następuje w interesie wierzycieli, poprzez
zapobieżenie dokonaniu wpisu hipoteki na składniku majątku upadłego po
ogłoszeniu jego upadłości. Zakaz określony w omawianym przepisie dotyczy zatem
wpisu nowo powstałej hipoteki i nie odnosi się do modyfikacji istniejącego już wpisu,
dokonanego przed ogłoszeniem upadłości dłużnika. W postanowieniu z dnia 19
lutego 2003 r., V CK 80/02 (OSNC 2004, nr 5, poz. 77) Sąd Najwyższy uznał za
dopuszczalną zmianę hipoteki kaucyjnej na hipotekę przymusową zwykłą po
ogłoszeniu upadłości. Z kolei, w analogicznym jak w sprawie niniejszej stanie
faktycznym, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że dopuszczalna jest po ogłoszeniu upadłości
modyfikacja istniejącego przed tym zdarzeniem wpisu hipoteki przez nowy wpis
osoby wierzyciela (por. niepubl. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21
października 2004 r., V CK 197/04, oraz z dnia 27 stycznia 2005 r., V CK 202/04).
Pogląd ten należy podzielić, bowiem w takiej sytuacji zmiana istniejącego wpisu nie
prowadzi do nowego obciążenia majątku dłużnika. Obciążenie wynikające z wpisu
ograniczonego prawa rzeczowego istniało już przed ogłoszeniem upadłości dłużnika,
a zmiana wierzyciela po tym zdarzeniu w żaden sposób nie zagraża interesom
4
wierzycieli upadłego dłużnika, a właśnie ochronie tych interesów służy zakaz objęty
art. 27 pr. upadł. (por. postanowienie SN z dnia 4 listopada 2004 r., V CK 200/04,
niepubl.).
Z powyższego wynika, że skoro wnioskodawca nabył przedmiotową
wierzytelność, to ze strony art. 27 pr.upadł. nie było przeszkód do jej wpisania,
a uzasadniały ten wpis przepisy art. 509 § 2 i art. 518 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 79
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece.
Dlatego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia (art. 39313
k.p.c.
oraz art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z 13 § 2, art. 39319
i 391 k.p.c. i art. 3 ustawy z dnia 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy –
Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13