Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 6/05
POSTANOWIENIE
Dnia 17 listopada 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Maria Grzelka
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. C. przy uczestnictwie Spółdzielni Mieszkaniowej "D.(…)" w O. i
P. P. o wyodrębnienie lokalu mieszkalnego, wykreślenie wpisu spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu i wpis prawa własności, po rozpoznaniu na
posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 17 listopada 2005 r., skargi kasacyjnej
uczestnika postępowania Spółdzielni Mieszkaniowej "D.(…)" w O. od postanowienia
Sądu Okręgowego w O. z dnia 23 lutego 2005 r., sygn. akt I Ca (…),
oddala skargę.
Uzasadnienie
Umową z dnia 8 stycznia 2004 r., sporządzoną w formie aktu notarialnego,
Wnioskodawca M. C. nabył od Uczestniczki postępowania - Spóldzielni Mieszkaniowej
„D.(…)” prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego i wniósł o wykreślenie z księgi
wieczystej Kw (…)/3 spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i wpisanie w tej
księdze prawa własności do tego lokalu. Wniosek ten został uwzględniony, bowiem 1
września 2004 r. Sąd Rejonowy dokonał zgodnego z nim wpisu, przy czym w dziale IV
księgi wieczystej Nr OL (…) wpisana została nadto hipoteka przymusowa zwykła w
kwocie 16.666 zł z ustawowymi odsetkami od 1 kwietnia 2001 r. na rzecz P. P.
Uczestniczka postępowania - Spółdzielnia Mieszkaniowa zaskarżyła ten wpis w
części obejmującej wpis hipoteki, domagając się w apelacji zmiany zaskarżonej części
wpisu przez „... nie wpisywanie tej hipoteki ...” Apelującą twierdziła, że w chwili
2
rozpoznawania wniosku o wpis hipoteki nie przysługiwały jej żadne prawa do
nieruchomości, które miały zostać obciążone hipoteką.
Sąd drugiej instancji postanowieniem z dnia 23 lutego 2005 r. oddalił apelację
wywodząc, że do powstania hipoteki i odrębnej własności lokalu niezbędny jest wpis w
księdze wieczystej a w dacie rozpoznawania wniosku nabywcy lokalu i przynależnych
do niego praw hipoteka była wpisana zgodnie z art. 6268
§ 2 k.p.c. Nadto Sąd
odwoławczy stwierdził, że w postępowaniu wieczystoksiegowym Sądy obu instancji nie
badają innych okoliczności aniżeli tych, które dotyczą wniosku, dołączonych
dokumentów i treści księgi wieczystej.
Postanowienie Sądu drugiej instancji zaskarżyła skargą kasacyjną, nazwaną
„kasacją”, uczestniczka postępowania - Spółdzielnia Mieszkaniowa, zarzucając
naruszenie przepisów:
- art. 155 § 1 k.c. i art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6.07.1982 r. o księgach wieczystych i
hipotece (Dz. U. 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) przez bezpodstawne wpisanie
hipoteki na nieruchomości wnioskodawcy w sytuacji, gdy w chwili dokonywania tego
wpisu na rzecz uczestniczki postępowania P. P. nieruchomość stanowiła własność
Wnioskodawcy, a nie Spółdzielni Mieszkaniowej;
- art. 19 § 3 ustawy z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. 2003 r. Nr 188,
poz. 1848 ze zm.) przez dokonanie wpisu hipoteki zabezpieczającej wierzytelność P.
P. wobec Spółdzielni Mieszkaniowej, za zobowiązania której nie odpowiada
Wnioskodawca;
- art. 6268
§ 2 k.p.c. i art. 31 ukwh przez nie zbadanie załączonych do wniosku
dokumentów, które zdaniem skarżącej nie stanowiły podstawy do wpisania hipoteki,
ponieważ będący podstawą wpisu tytuł wykonawczy dotknięty był wadą.
Skarżąca wywodzi, że podstawą wniosku uczestniczki postępowania P. P. o wpis
hipoteki przymusowej na nieruchomości strony skarżącej była zawarta między nimi w
dniu 19 marca 2003 r. ugoda sądowa w sprawie I C (…). Wniosek ten stał się jednak
podstawą wpisu hipoteki także na nieruchomości Wnioskodawcy M. C., który z mocy
prawa spółdzielczego nie odpowiada wobec wierzycieli Spółdzielni Mieszkaniowej za jej
zobowiązania. Hipoteka mająca zabezpieczać wierzytelność wierzyciela Spółdzielni nie
może zatem obciążać nieruchomości Wnioskodawcy, nie będącego dłużnikiem
wierzyciela hipotecznego, wywodzi się w skardze kasacyjnej.
Skarżąca Spółdzielnia wniosła o uchylenie w całości zaskarżonego
postanowienia oraz poprzedzającego go wpisu Sądu Rejonowego w części dotyczącej
3
wpisania hipoteki i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach za wszystkie instancje.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach.
Bezzasadne okazały się zarzuty naruszenia art. 6268
§ 2 k.p.c. i art. 31 ustawy z
dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2001 r. Nr 124, poz. 1361
ze zm.), a uzasadnione w kasacji przyjęciem za podstawę wpisu hipoteki tytułu
wykonawczego dotkniętego - w ocenie skarżącej - wadą polegającą na przedwczesnym
nadaniu klauzuli wykonalności ugodzie sądowej. Rację ma Sąd drugiej instancji, że w
dacie rozpoznawania przez Sąd pierwszej instancji wniosku nabywcy prawa odrębnej
własności lokalu , tj. w dniu 1 września 2004 r., hipoteka była już wpisana zgodnie z art.
6268
§ 2 k.p.c., bowiem Sąd wieczystoksięgowy nie bada innych okoliczności aniżeli
tych, które dotyczą wniosku, dołączonych do niego dokumentów i treści księgi
wieczystej. Jest oczywistym, że zakres kognicji Sądu wieczystoksięgowego obejmuje
także ocenę tego, czy dany dokument stanowi uzasadnioną podstawę wpisu
(postanowienie SN z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 372/00, LEX nr 52359). Jednakże
zgłaszany w tej sprawie zarzut, oparty na kwestionowaniu prawidłowości dokumentu
obejmującego ugodę sądową opatrzoną klauzulą wykonalności, dotyczy w istocie wpisu
hipoteki dokonanego w dniu 12 maja 2004 r. jeszcze w tzw. macierzystej księdze
wieczystej nr Kw (...) i obejmującej nieruchomość strony wnoszącej kasację, a nie
późniejszego wpisu hipoteki, będącego przedmiotem zaskarżenia w niniejszym
postępowaniu i ujawnionego w księdze wieczystej nr Kw (…) obejmującej odrębny lokal
mieszkalny wnioskodawcy. Sąd odwoławczy nie dopuścił się więc zarzucanego
w skardze kasacyjnej naruszenia wskazanych przepisów postępowania, bowiem
przedmiotem jego oceny była prawidłowość wpisu dokonanego przez Sąd pierwszej
instancji w dniu 1 września 2004 r. Musiał on zatem uwzględniać przy orzekaniu stan
prawny nieruchomości istniejący w tej dacie i odzwierciedlony w prowadzonej dla
nieruchomości Spółdzielni tzw. macierzystej księdze wieczystej, a więc uwzględniający
także wpis hipoteki obciążający nieruchomość skarżącej Spółdzielni na rzecz jej
wierzycielki – P. P., a dokonany już w dniu 12 maja 2004 r. Od tego bowiem dnia
wpisana hipoteka obciążała już całą nieruchomość Spółdzielni Mieszkaniowej objętą
księgą wieczystą nr Kw (...) i stan ten Sąd wieczystoksięgowy zobowiązany był
uwzględnić w chwili orzekania w dniu 1 września 2004 r., z mocy art. 316 § 1 k.p.c. w
4
zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (por. uzasadnienie postanowienia SN z dnu 13 stycznia 2004 r., V
CK 165/03 niepubl.).
Fakt wcześniejszego zawarcia w dniu 8 stycznia 2004 r. w formie aktu
notarialnego umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu i przeniesienia
ustanowionego prawa do tego lokalu na wnioskodawcę nie spowodował jeszcze w tej
dacie zmiany stanu prawnego całej nieruchomości Spóldzielni, bowiem skutek rzeczowy
umowy zawartej z Wnioskodawcą w dniu 8 stycznia 2004 r. pozostawał w zawieszeniu
do chwili wyodrębnienia nieruchomości lokalowej w znaczeniu prawnym, co następuje
dopiero w dacie dokonania stosownego wpisu w księdze wieczystej, a to z mocy art. 7
ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz.U. 2000 r., Nr 80, poz.
903, ze zm.).
Wobec powyższego zarzut naruszenia art. 109 ust. 1 ukwh okazał się
bezzasadny, bowiem uczestniczka postępowania P. P., będąca wierzycielką Spółdzielni
Mieszkaniowej, uzyskała hipotekę na nieruchomości swojego dłużnika, mającego już
taki status w dniu 12 maja 2004 r. Natomiast prawnorzeczowym późniejszym skutkiem
podziału dotychczasowej nieruchomości Spółdzielni przez wyodrębnienie z niej lokalu
nabytego przez Wnioskodawcę było zasadne obciążenie nowo powstałej nieruchomości
lokalowej kwestionowaną w skardze kasacyjnej hipoteką, bowiem z mocy art. 76 ust. 1
ukwh w razie podziału nieruchomości hipoteka obciążająca dotychczas nieruchomość
obciąża wszystkie nieruchomości utworzone przez podział. Powyższa regulacja, będąca
wyrazem funkcji ochronnej wierzyciela hipotecznego, potwierdza prawidłowość
dokonanego, a kwestionowanego w skardze kasacyjnej wpisu, którego nie może
skutecznie podważać zarzut naruszenia art. 19 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. –
Prawo spółdzielcze (tj. Dz. U. 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) Ten ostatni przepis,
wyłączający odpowiedzialność członka Spółdzielni za zobowiązania Spółdzielni wobec
jej wierzycieli, nie może być rozumiany jako uwalniający od odpowiedzialności dłużnika
rzeczowego, nawet będącego zarazem członkiem Spóldzielni, wobec swego wierzyciela
hipotecznego.
Zarzut kasacji naruszenia art. 155 § 1 k.c. nie został niczym uzasadniony przez
stronę skarżącą, wobec czego Sąd Najwyższy pozbawiony został możliwości poddania
go merytorycznej ocenie.
W tym stanowi rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.