Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 378/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 listopada 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marian Kocon
w sprawie z powództwa H. K.
przeciwko S. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 16 listopada 2005 r., kasacji
pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 16 grudnia 2004 r., sygn. akt I ACa
(...),
1.) oddala kasację;
2.) zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1800,- zł (jeden tysiąc
osiemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 1 lipca 2003 r. Sąd Okręgowy w C. zasądził od pozwanego S. S.
na rzecz powódki H. K. kwotę 6750,- zł z odsetkami i kosztami procesu, a w pozostałej
części powództwo oddalił.
Sąd ustalił, że powódka była zatrudniona w Spółce z o.o. „S.(...)” w P. w
charakterze głównej księgowej, w wymiarze ½ etatu, w okresie od 1 kwietnia 1992 r. do
2
15 listopada 1999 r. Pozwany był i jest prokurentem oraz głównym udziałowcem (w
80%) tej Spółki. Między stronami istniał nasilający się antagonizm na tle żądań
finansowych powódki oraz z racji jej przyjaźni z zatrudnioną tam żoną pozwanego, z
którą był on w konflikcie i z którą rozwiódł się w 2001 r.
W dniu 10 listopada 1999 r. doszło do sporu między stronami na tle
dofinansowania przez Spółkę kosztów wycieczki powódki. Wówczas pozwany
zaoferował jej zwolnienie z pracy za odprawą pieniężną w wysokości 75000,- zł.
Uzgodniono wtedy, że zostanie rozwiązany stosunek pracy za porozumieniem stron, z
przyznaniem H. K. tejże odprawy. Wezwany pracownik T. S., zajmujący się sprawami
kadrowymi, sporządził tekst umowy rozwiązującej stosunek pracy z dniem 15 listopada
1999 r. oraz spisał oświadczenie S. S. o przyznaniu powódce „wynagrodzenia
jednorazowego w formie odprawy z prywatnych zasobów, w wysokości 75000,- zł”. Oba
teksty umów zostały podpisane przez strony.
Sąd ustalił również, iż umowa o pracę powódki ustała zgodnie z porozumieniem,
natomiast pozwany wypłacił powódce jedynie 750 zł, uchylając się od skutków prawnych
swego oświadczenia woli w pozostałym zakresie, jako złożonego pod wpływem błędu.
Powódka dochodziła przyrzeczonej odprawy przed sądami pracy, ale bezskutecznie,
ponieważ odprawa miała być wypłacona z własnych zasobów pozwanego. Wytoczyła
więc powództwo w postępowaniu cywilnym.
Sąd Okręgowy uznał, że pieniężne świadczenie pozwanego nie może
przewyższać kwoty 7500 zł, pomniejszonej o dokonaną wpłatę (750 zł). Odpowiadało to
uprawnieniom pracowniczym powódki i uzasadniało uchylenie się pozwanego od
świadczenia nadmiernego, z powołaniem się na przepisy o błędzie (art. 84 k.c.)
W następstwie apelacji obu stron, Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił
zaskarżony wyrok i uwzględnił powództwo w całości, oddalając apelację pozwanego.
Sąd odwoławczy stwierdził, iż nie istniały jakiekolwiek przesłanki wymienione w
art. 84 k.c. z uwagi na inicjatywę pozwanego w odniesieniu do odprawy pracowniczej,
powiązanej z rozwiązaniem umowy o pracę, oraz ze względu na jednoznaczne
udokumentowanie jego zobowiązań, którego podstawę prawną stanowi art. 3531
k.c. Nie
ma też – zdaniem Sądu – przeszkód, aby do wypłacenia odprawy pracowniczej
zobowiązał się główny udziałowiec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, będącej
pracodawcą, z własnych zasobów.
W kasacji pozwany wniósł o uchylenie wyroku odwoławczego i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
3
Skarżący powołał się na naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 3531
k.c., przez przyjęcie istnienia dwustronnej umowy zobowiązującej związanej ze
stosunkiem pracy, podczas gdy sąd pracy wykluczył uprawnienie powódki ze stosunku
pracy. Zobowiązanie pozwanego ma więc charakter jednostronny i należy zastosować
tu przepisy o darowiźnie (art. 888 i następne k.c.). W konsekwencji, przy niespełnieniu
przesłanek z art. 890 § 1 k.c., umowa darowizny jest nieważna.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W kasacji nie została powołana druga jej podstawa (art. 3931
pkt 2 k.p.c.), zatem
ustalenia faktyczne, ostatecznie sformułowane w postępowaniu apelacyjnym, są w
całości wiążące w instancji kasacyjnej (art. 39311
§ 2 k.p.c.). Dotyczy to w szczególności
braku błędu pozwanego, okoliczności i motywów jego zobowiązania oraz rozmiaru
zobowiązania. Te ustalenia mają istotne znaczenie dla sfery materialnoprawnej,
stwierdzają bowiem, że zobowiązanie pozwanego miało charakter ekwiwalentny i było
związane z rozwiązaniem umowy o pracę z powódką z dniem 15 listopada 1999 r. Była
to po prostu odprawa pracownicza obciążająca pracodawcę.
Jest oczywiste, że pozwany nie jest pracodawcą, stąd powódka nie uzyskała
wyroku zasądzającego w postępowaniu przed sądami pracy. Istotny jest wszakże
pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w wyroku z dnia 25 września 2001 r. (III APa 161/00). Stwierdzono tam bowiem, że
roszczenie powódki o odprawę w wysokości 75000,- zł jest zasadne, jednakże należy
dochodzić tej wierzytelności przeciwko pozwanemu przed sądem cywilnym, gdyż S. S. –
jako główny udziałowiec i prokurent Spółki z o.o. „S.(...)” – „przejął” zadłużenie
pracodawcy. Wskazania te mają charakter wiążący (art. 365 k.p.c.) i wyłączają
twierdzenie, że zobowiązanie pozwanego było darowizną.
Powiązanie „odprawy” z ustaniem stosunku pracy nie budzi wątpliwości. Bez
godziwej odprawy powódka z pewnością nie zrezygnowałaby z zatrudnienia, mając na
uwadze jej sytuację życiową. Swoje zobowiązanie wykonała w całości.
Okoliczności tej sprawy nie są typowe, ale stają się bardziej zrozumiałe
w sytuacji, w której pozwany był faktycznym „właścicielem” rodzinnej spółki, której
zobowiązania finalnie go obciążały, dlatego Sąd Apelacyjny zasadnie respektował skutki
udokumentowanej, ważnej umowy (ride: art. 3531
k.c.). Był ponadto związany
wskazaniami zamieszczonymi w prawomocnym wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25
września 2001 r. (III APa 161/00).
4
Z podstawowych przyczyn należało oddalić kasację (art. 39312
k.p.c.) i orzec o
kosztach postępowania kasacyjnego (art. 98 i 108 § 1 k.p.c.).