Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CK 231/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 listopada 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSA Aleksandra Marszałek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "M.(…)" Spółki z o.o. w G. przeciwko Stoczni (...) SA w G. o
zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 24 listopada 2005 r.,
kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 9 listopada 2004 r.,
sygn. akt I ACa (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 listopada 2004 r. Sąd Apelacyjny zmienił wyrok
Sądu Okręgowego w G. z dnia 4 listopada 2003 r. i oddalił powództwo, którym strona
powodowa „M.(…)” Spółka z o.o. w G. domagała się zasądzenia kwoty 299 023 zł. od
strony pozwanej Stoczni (...) – Spółki Akcyjnej, jako należności za urządzenia
dostarczone na budowane przez pozwaną statki. Rozpoznając apelację strony
powodowej Sąd Apelacyjny ustalił, że postanowieniem z dnia 18 lutego 2003 r. Prezes
Zarządu (…) S.A. wszczął, na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o
pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy (Dz.
2
U. z 2002 r. Nr 213, poz. 1800), postępowanie restrukturyzacyjne wobec Stoczni (...). W
toku tego postępowania w dniu 24 lipca 2003 r. zawarta została ugoda
restrukturyzacyjna. Objęto nią wierzycieli wymienionych w spisie, w którym
wyszczególniono wierzytelności cywilnoprawne powstałe do dnia 30 czerwca 2002 r. i
nieuregulowane do dnia zawarcia ugody. Pod pozycją 221 widnieje wierzytelność strony
powodowej w łącznej kwocie 329 530 zł. Zgodnie z ugodą strona pozwana zobowiązała
się kwotę tę spłacić w 24 miesięcznych ratach od października 2003 r. do 30 września
2005 r. i w dacie wyroku Sądu drugiej instancji obowiązek ten realizowała. Wierzyciele
zobowiązali się do nienaliczania i niedochodzenia w przyszłości odsetek i innych
roszczeń objętych tą ugodą a w § 4 postanowili, że kwota stanowiąca różnicę pomiędzy
wierzytelnością, a należnością, którą pozwana zobowiązała się spłacić, ulega
umorzeniu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego strony wiążą postanowienia ugody
restrukturyzacyjnej, jest ona bowiem zawarta, jeżeli opowiedzą się za nią wierzyciele
mający łącznie ponad 50% ogólnej sumy wierzytelności przysługujących wierzycielom
ujętym w spisie. W tej sytuacji powództwo uznał Sąd za nieuzasadnione i uwzględniając
apelację, zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i powództwo oddalił.
W kasacji od powyższego wyroku strona powodowa zaskarżyła wyrok w części
dotyczącej oddalenia żądania o zasądzenie odsetek ustawowych od kwoty 299 023 zł
za okres od dnia 30 października 2001 r. do dnia zapłaty i domagała się uchylenia
wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu. W
kasacji opartej na obu podstawach z d. art. 3931
k.p.c. zarzuciła naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 917 k.c. na skutek
uznania, ze ugoda restrukturyzacyjna odpowiada wymogom art. 917 k.c. oraz
naruszenie przepisów postępowania, a to art. 381 k.p.c. przez dopuszczenie przed
Sądem drugiej instancji dowodu z ugody restrukturyzacyjnej, pomimo tego, że strona
mogła powołać się na nią w toku postępowania pierwszoinstancyjnego i nie wykazała,
że potrzeba powołania się na ugodę powstała później.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie mają zastosowanie przepisy dotyczące kasacji w wersji redakcyjnej i
numeracji obowiązującej do dnia 6 lutego 2005 r. (art. 3 ustawy z 22 grudnia 2004 r. o
zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98).
W pierwszej kolejności omówienia wymaga zarzut naruszenia prawa
procesowego. Pozwoli to dopiero na ocenę dopuszczalności i prawidłowości działania
3
Sądu przy dokonywaniu ustaleń faktycznych. Zgodnie z art. 381 k.p.c. sąd drugiej
instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w
postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie
wynikła później. Dokonując wykładni powyższego przepisu pamiętać należy, że
postępowanie apelacyjne, chociaż jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, jest
też postępowaniem rozpoznawczym. Sąd odwoławczy jest zobowiązany do
merytorycznego rozpoznania sprawy, w granicach apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.), na
podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w
postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.c.). Dalsze prowadzenie postępowania
dowodowego i wyjaśnianie sprawy w niezbędnym zakresie jest więc, w razie potrzeby,
zasadą postępowania apelacyjnego. Doznaje ona pewnych ograniczeń, jak na przykład
wprowadzonych omawianym przepisem. Jego sformułowanie wskazuje jednak, że
ocena celowości i możliwości dopuszczenia nowych faktów i dowodów w postępowaniu
apelacyjnym pozostawiona została uznaniu sądu drugiej instancji, uzależnionemu
od okoliczności konkretnej sprawy. Przeprowadzenie takich dowodów jest konieczne
zwłaszcza wówczas, gdy niezbędne są do wyjaśnienia okoliczności ważnych dla
prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy i gdy wcześniej, to znaczy w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym, podnoszone były fakty, na które, jako na istotne, powinien
zwrócić uwagę sąd pierwszej instancji, a zgłoszone w postępowaniu apelacyjnym
dowody, okoliczności te tylko potwierdzają. Z sytuacją taką mamy do czynienia
w niniejszej sprawie. Fakt wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego był znany
praktycznie od początku postępowania, a w aktach znajdują się pisma pozwanej
informujące o tej sytuacji. Zawarta w jego wyniku ugoda restrukturyzacyjna zmieniła
niektóre elementy stosunku prawnego wiążącego strony, w taki sposób, że ma to istotny
wpływ na ocenę żądań zgłoszonych w pozwie. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny był
uprawniony do uzupełnienia postępowania dowodowego i nie sposób uznać,
by przeprowadzenie dowodów, o których mowa w kasacji, odbyło się z naruszeniem art.
381 k.p.c.
Zarzut naruszenia prawa materialnego dotyczy przepisu art. 917 k.c. Skarżący
kwestionuje zakwalifikowanie ugody restrukturyzacyjnej, jako odpowiadającej wymogom
z powołanego przepisu, z uwagi na fakt, że ugoda zawarta została mocą oświadczenia
woli tylko jednej ze stron i przy kategorycznym sprzeciwie drugiej strony. Rzeczywiście,
sporna ugoda zawarta została w specjalnym trybie wprowadzonym ustawą z 30
października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu
4
dla rynku pracy (Dz. U. z 2002 r. Nr 213, poz. 1800). Zgodnie z art. 23 ust. 1 i 2
powołanej ustawy ugoda restrukturyzacyjna jest zawarta, jeżeli opowiedzą się za nią
wierzyciele wierzytelności cywilnoprawnych mający łącznie ponad 50% ogólnej sumy
wierzytelności przysługujących wierzycielom wymienionym w spisie, o którym mowa w
art. 13 ust. 2 pkt 7. Ugoda wiąże wszystkich wierzycieli wierzytelności cywilnoprawnych
wymienionych w spisie. Jest poza sporem, że ugoda zawarta została w wyżej opisany
sposób i że powód nie wyrażał na nią zgody. Nie ma to jednak znaczenia dla ważności i
skuteczności ugody, a także, na mocy szczególnego przepisu, dla związanie nią także
powoda. Ugoda restrukturyzacyjna jest umową cywilnoprawną, poddaną szczególnym
rygorom i wywołującą szczególne skutki, wynikające z ustawy o pomocy publicznej dla
przedsiębiorców. Jej skutkiem materialnoprawnym jest odpowiadająca treści ugody
restrukturyzacja zobowiązań przedsiębiorcy, przy czym skutek ten dotyczy wszystkich
wierzycieli ujętych w spisie, a nie tylko tych, którzy ugodę zaakceptowali. Podnoszone w
kasacji okoliczności wskazujące na uprzywilejowaną sytuację jednego przedsiębiorcy,
w tym wypadku pozwanej, czy braku możliwości negocjowania ugody przez powódkę,
pozostają poza oceną Sądu. Kwestionują treść obowiązującej ustawy, a nie
rozstrzygnięcia. Dodać tylko można, że sytuacja niniejsza nie jest odosobniona i pewnej
analogii ugody restrukturyzacyjnej, w szczególności co do skutków, dopatrywać się
można z układem zawartym w postępowaniu upadłościowym (wyrok SN z 21
października 1998 r., II CKN 12/98, OSNC 1999 r., nr 4, poz. 77). Kasacja zaskarżyła
wyrok w części, w jakiej oddalono powództwo o odsetki. Zgodnie z ugodą strona
pozwana zobowiązała się spłacić powódce kwotę należności głównej w 24 ratach, zaś
odsetki od tej kwoty uległy umorzeniu. Dochodzona obecnie należność objęta więc
została ugodą restrukturyzacyjną i korzysta z powagi rzeczy ugodzonej, a konsekwencje
te są niezależne od eksponowanego w kasacji faktu, że do zawarcia ugody doszło już w
toku niniejszego procesu.
Z tych względów kasację, jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw na mocy
art. 39312
k.p.c. oddalono.