Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 388/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa (…) Towarzystwa F.(…)Sp. z o.o. w R. przeciwko J. G., A. G. i
W. W. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 7 grudnia 2005 r.,
kasacji pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12 stycznia 2005 r., sygn. akt I
ACa (…),
oddala kasację.
Uzasadnienie
Spór w rozpoznawanej sprawie dotyczy istnienia wierzytelności A. J. z tytułu robót
budowlanych w stosunku do pozwanych. Wierzytelność taką określaną przez powoda
na 46.000 zł z odsetkami, wynikającą z prowadzenia przez A. J. przedsiębiorstwa
wniesionego jako aport do „T.(…)” Spółki z o.o. - nabyło od tej spółki powodowe (…)
Towarzystwo F.(…).
2
Sąd Okręgowy oddalając powództwo uznał, że zobowiązanie pozwanych wygasło
wskutek zapłaty wyższej kwoty, tj. 100.000 zł, czego dowodem była kopia dowodu
wypłaty z 8 października 2001 r. podpisana przez A. J. i M. G.
Sąd Apelacyjny zmieniając zaskarżonym wyrokiem rozstrzygnięcie sądu
pierwszej instancji wskazał, że pozwani:
- podnosząc w odpowiedzi na pozew lakoniczny zarzut wykonania świadczenia (przez
zapłatę kwoty 100.000 zł) nie wskazali dowodów na poparcie tego twierdzenia, w
związku z czym utracili prawo dowodzenia tej okoliczności w późniejszym toku
postępowania i nie wykazali, aby spełnili świadczenie wynikające z zobowiązania
łączącego ich z A. J.
Kasacja wniesiona przez pozwanych została oparta na obydwu podstawach.
Naruszenie przepisów postępowania skarżąca strona konkretyzuje przytaczając
przepisy art. 382, art. 328 § 2 k.p.c. i 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c. a także art.
47912
§ 1 k.p.c. art. 479 14
§ 2 k.p.c., mające wpływ na treść wyroku (art. 385 i art. 386 §
1 k.p.c.).
Naruszenie prawa materialnego wypełnia niewłaściwe zastosowanie art. 451 § 3
k.p.c.
Skarżący domagali się uchylenia zaskarżonego wyroku lub jego zmiany przez
oddalenie apelacji powódki i zasądzenia kosztów procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia reguł postępowania w sprawach gospodarczych (art. 47912
§ 1
i 47914
§ 2 k.p.c.) nie może odnieść skutku oczekiwanego przez skarżących, ponieważ
analizowane dowody, tj. kopia dowodu wypłaty oraz zeznania św. M. G., kształtujące
stan faktyczny będący materialnoprawną podstawą rozstrzygnięcia w postępowaniu
apelacyjnym zostały przeprowadzone na wniosek strony pozwanej. Odstąpienie przez
sądy obydwu instancji od zakazu uwzględniania dowodów niepowołanych w odpowiedzi
na pozew nie zostało szczegółowo uzasadnione ale nie daje to podstaw do uznania
zarzutów podnoszonych przez pozwanych, gdy okazało się, że wynik oceny tych
dowodów jest niekorzystny dla strony, która powoływała się na te dowody. Odmienne
stanowisko byłoby sprzeczne z konstrukcją podstaw kasacji, które w odniesieniu do
naruszenia przepisów postępowania wymagają wykazania, że uchybienia w
postępowaniu mogły mieć istotny wpływ na treść wyroku (art. 3931
pkt 2 k.p.c. w
brzmieniu obowiązującym przed 6 lutego 2005 r.). Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu
wyroku stwierdził nawet, że ustalenia dokonane z naruszeniem „prekluzji dowodowej”
3
należy odrzucić. Skoro jednak nie odrzucił ich, dając w rzeczywistości wyraz stanowisku,
że przebieg sporu o fakty nie usprawiedliwiał zarzutu opóźnienia pozwanych w
zgłaszaniu dowodów, to należy przejść do oceny prawidłowości ustaleń dokonanych
przez sąd odwoławczy.
Zasadnicze znaczenie mają zarzuty kasacji naruszenia art. 382, 233 § 1 oraz 328 §
2 k.p.c., przy czym należy zwrócić uwagę na funkcję postępowania kasacyjnego
ograniczonego do kontroli legalności rekonstrukcji faktów przez sądy orzekające oraz
merytorycznej a nie tylko kontrolnej funkcji sądu drugiej instancji. Ponieważ z art. 382 k.p.c.
wynika kompetencja sądu odwoławczego do merytorycznej oceny materiału zebranego w
obydwu instancjach, to skuteczność kasacji odnośnie do podstawy faktycznej wyroku
wymaga wykazania naruszenia istotnych reguł oceny dowodów. Tymczasem argumentacja
przytoczona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nakazuje uznać zarzuty skarżących za
nieusprawiedliwione. Przytoczone przez Sąd Apelacyjny fakty wskazują na objęcie
zgromadzonego materiału oceną wszechstronną. Wskazywane w uzasadnieniu
zachowanie się strony pozwanej, która miała przecież najpełniejszą wiedzę o
rzeczywistym znaczeniu dokumentu „kasa wypłaci” z 8 października 2001 r. nie pozwala
podzielić zarzutu kasacji naruszenia wskazanych wyżej przepisów postępowania.
Przejawiało się ono w nieuwzględnianiu przez pozwanych kwoty wypłaconej,
w trwających już od następnego dnia, tj. od 9 października 2001 r. rozliczeniach
zobowiązania z tytułu umowy o roboty budowlane, zarówno co do wysokości
przekazanych A. J. kwot 320.000 zł na poczet całej wierzytelności określonej przez
wykonawcę na kwotę 366.000 zł, jak i nieuwzględnianiu wypłacenia kwoty 100.000 w
dokumentacji własnej oraz w potwierdzeniu salda.
Sąd nie miał obowiązku prowadzić z urzędu dochodzenia, czy kwota 100.000 zł
wymieniona w nieprawidłowym dowodzie wypłaty (bez kolejnego numeru) rzeczywiście
została wypłacona i w ramach jakiego zobowiązania. Decydujące dla wyniku
postępowania okazało się ustalenie negatywne, że sporna kwota 46.000 zł pozostała po
wpłaceniu 320.000 zł, nie została zapłacona. Należy pamiętać, że spełnienie
świadczenia w celu wykonania zobowiązania wykracza poza czynność faktyczną i
wymaga oświadczenia woli obydwu stron. Ustalenie, że pozwani nie udowodnili takiego
charakteru wypłaty dokonanej w dniu 8 października 2001 r. przesądza również o
nietrafności pierwszej podstawy, tj. naruszenia art. 451 k.c. Przepis ten określa niektóre
uprawnienia (zarachowanie) wierzyciela i dłużnika w stosunku prawnym ograniczonym
do kilku wymagalnych długów tego samego rodzaju. Brak przekonującego dowodu,
4
istnienia dwustronnego oświadczenia woli o wykonaniu jednego z zobowiązań
istniejących między tymi samymi stronami, a nie z innego nieujawnionego stosunku
prawnego czyni zarzut naruszenia prawa przez jego niewłaściwe zastosowanie
nieusprawiedliwionym.
Dlatego Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
k.p.c. orzekł jak w sentencji
wyroku.