IV CK 286/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:27-02-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III CK 16/02 III CKN 423/98 III CZP 45/97 V2002 1/85
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CK 286/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maria Grzelka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa J.(...) Spółki z o.o. w W. przeciwko Przedsiębiorstwu
Produkcyjno - Handlowemu "M.(…)" Spółce z o.o. w B. o zapłatę, po rozpoznaniu na
rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 13 grudnia 2005 r., kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 19 stycznia 2005 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala kasację i zasądza od pozwanej Spółki na rzecz powódki kwotę 5.400,- (pięć
tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję kasacyjną.
Uzasadnienie
Pozwana Spółka z o.o. PPH „M.(…)” w B. pozostawała w stałych stosunkach
gospodarczych ze S. Z., prowadzącym działalność pod nazwą PPH „S.(…)”,
dostarczającym Spółce owoce cytrusowe i konserwy rybne na podstawie zamówień
ustnych. W dniu 20 października 2000 r. S. Z. zawarł ze Spółką z o.o. „F.(...)” w W.
umowa faktoringową nr (…), na podstawie której Spółka „F.(…)” zobowiązała się do
nabywania wierzytelności S. Z. dotyczących m. in. Spółki „M.(…)”, udokumentowanych
fakturami, sporządzonymi zgodnie z umową łączącą S. Z. z pozwaną. Faktury miały być
2
odpisane przez strony tej umowy oraz zawierać informację, że wierzytelność z danej
faktury została przeniesiona na Spółkę „F.(...)” i że zapłaty za nią pozwana powinna
dokonać na wymieniony w fakturze rachunek Spółki. W okresie od dnia 21 marca do
dnia 17 lipca 2002 r. S. Z. przedstawił Spółce „F.(...)” do wykupu następujące
wierzytelności:
- w kwocie 249.708,72 zł z faktury nr (…)/40 z dnia 15 marca 2002 r. według
zestawienia wierzytelności z dnia 21 marca 2002 r.,
- w kwocie 121.106,88 zł z faktury nr (…)/45 z dnia 8 kwietnia 2002 r.
według zestawienia wierzytelności z dnia 17 kwietnia 2002 r.,
- w kwocie 32.664,96 zł z faktury nr (…)/60 z dnia 6 maja 2002 r., oraz w
kwocie 112.992,00 zł z faktury nr (…)/61 z dnia 6 maja 2002 r. według zestawienia
wierzytelności z dnia 7 maja 2002 r.,
- w kwocie 149.200,80 zł z faktury nr (…)/85 z dnia 11 lipca 2002 r. według
zestawienia wierzytelności z dnia 17 lipca 2002 r.
Wszystkie faktury były podpisane przez wystawiającego S. Z. oraz przez osobę
uprawnioną u pozwanej do odbioru faktur VAT, ponadto, każda faktura była zaopatrzona
w pieczątkę o treści informującej, że zapłaty należy dokonać na podane konto.
Wszystkie zestawienia wierzytelności wystosowane przez S. Z. zostały potwierdzone
przez Spółkę „F.(...)” jako wykupione. Wymagalność wierzytelności objętych w/w
fakturami przypadała na różne daty w okresie od 15 czerwca do 7 października 2002 r.
Pozwana wierzytelności tych nie zaspokoiła. W dniu 19 grudnia 2003 r. Spółka „F.(...)”
zawarła z powodową Spółką z o.o. J.(…) w W., umowę o sprzedaż powódce
wierzytelności do różnych dłużników, w tym – do pozwanej z faktur nr (…)/40 z
15.III.2002 r., (…)/45 z 8.IV.2002 r., (…)/60 z 6.V.2002 r., (…)/61 z 6.V.2002 i 1/85
z 11.VII.2002 r. wystawionych przez S. Z. na łączną kwotę 498.342,48 złotych.
W dniu 13 kwietnia 2004 r. powódka wystąpiła przeciwko pozwanej
z powództwem o zapłatę w/w kwoty z odsetkami ustawowym szczegółowo określonymi
w pozwie. Do pozwu załączyła, oprócz odpisów umów cesji, zestawień wierzytelności i
faktur, także odpisy dowodów „Pz” dotyczących przyjęcia do magazynu pozwanej
towarów objętych fakturami oraz odpisy wykazów potwierdzających zakup
wierzytelności. Sąd Okręgowy w B. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu
upominawczym, a po wniesieniu przez pozwaną sprzeciwu – wyrokiem z dnia 12
października 2004 r. uwzględnił powództwo. Sąd uznał, że zgodnie z umową faktoringu
nabycie wierzytelności następowało przez złożenie ze strony S. Z. zestawienia
3
wierzytelności do wykupu i pisemne potwierdzenie przez Spółkę „F.(...)” tych
wierzytelności jako wykupionych i że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy doszło
do skutecznego przeniesienia na Spółkę „F.(...)” wierzytelności objętych fakturami nr
(…)/40, (…)/45, (…)/60, (…)/61 i (…)/85. Zdaniem Sądu Okręgowego, aneksy do
umowy, zmieniające jej brzmienie w stosunku do tekstu załączonego do pozwu nie miały
wpływu na skuteczność przelewu. Także drugą umowę cesji Sąd Okręgowy uznał za
skuteczną nie podzielając zarzutu pozwanej, że pierwotnie złożony przez powódkę
odpis umowy z dnia 19 grudnia 2003 r., zawierający w niektórych miejscach zamazania
(dotyczące stosunków z innymi dłużnikami), nie mógł stanowić dowodu w sprawie.
Odnośnie do istnienia wierzytelności Sąd Okręgowy przyjął, że zaświadczały o tym
faktury, dowody „Pz”, a także pismo pozwanej z dnia 18 kwietnia 2002 r. potwierdzające,
że należność objęta fakturą nr (…)/45 zostanie przelana Spółce „F.(...)”. Stwierdził też,
że w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana przyznała, iż w ramach kontaktów
handlowych ze S. Z. zawarła z nim umowę sprzedaży artykułów spożywczych w
związku z czym wystawione zostały faktury objęte sporem. Za spóźnione, a częściowo –
bezprzedmiotowe, uznał Sąd Okręgowy wnioski dowodowe pozwanej oparte na
twierdzeniu, że doszło do odstąpienia od umów sprzedaży, których dotyczyły faktury
(…)/40, (…)/45, (…)/60, (…)/61 i (…)/85 o czym miały zaświadczać 4 faktury
korygujące.
Apelację pozwanej od tego wyroku Sąd Apelacyjny w B. oddalił przyznając rację
skarżącej, że w postępowaniu upominawczym nie znajduje zastosowania zasada
prekluzji dowodowej, oraz, że, formalnie rzecz biorąc Sąd Okręgowy powinien wydać
postanowienie o dopuszczeniu dowodów z odpisów dokumentów złożonych przez
powódkę jednakże nieprzeprowadzenie określonych dowodów oraz niewydanie
postanowienia o dopuszczeniu dowodów, na których Sąd się oparł, nie miało wpływu na
wynik sprawy. Poza tym, w całości podzielił ustalenia faktyczne i wnioski prawne Sądu
pierwszej instancji. W szczególności, przyjął, że istnienie umowy sprzedaży pomiędzy
pozwaną i S. Z. nie budziło wątpliwości w sytuacji, gdy dokumenty rozliczeniowe
(faktury, dowody „Pz”) nie zostały podważone co do swej autentyczności ani treści a
pozwana nie tylko przyznała, że pozostawała ze S. Z. w stosunkach handlowych, ale
reprezentujący ją profesjonalny pełnomocnik przyznał w sprzeciwie od nakazu zapłaty,
że faktury powołane przez powódkę dotyczyły umów sprzedaży, z których wynikły
wierzytelności, będące następnie przedmiotem cesji na rzecz Spółki „F.(...)”. Aprobował
również stanowisko, że doszło do skutecznego przelewu na podstawie każdej z dwóch
4
umów wskazanych w pozwie stwierdzając zarazem, że dla ważności pierwszej z nich
nie miała znaczenia okoliczność, iż pozwana została zawiadomiona o przelewie
wierzytelności przed ich faktycznym przeniesieniem na faktora. Wprawdzie pozwana
formułowała różne zarzuty odnośnie do nieistnienia wierzytelności w chwili zawierania
umowy faktoringu (potrącenie, odstąpienie od umowy, fikcyjność umowy), to jednak
ostatecznie podtrzymywała tylko twierdzenie, że wierzytelności w ogóle nie powstały
wobec niezawarcia umowy sprzedaży przez S. Z. i pozwaną. W tej sytuacji – zdaniem
Sądu Apelacyjnego – kwestia zawiadomienia o przelewie i wynikające z tego skutki
przewidziane w art. 512 i 513 k.c. były bezprzedmiotowe. Ponadto, gdyby założyć, że
pozwanej służyło uprawnienie do odstąpienia od umowy to złożone w tym zakresie
oświadczenie cedentowi nie odniosłoby skutku wobec cesjonariusza. Również, w
związku z wewnętrzną sprzecznością różnych stanowisk pozwanej odnośnie do
przyczyn nieistnienia wierzytelności i wynikających z tego wzajemnie wykluczających się
tez dowodowych, na które zawnioskowali zostali świadkowie S. Z., D. S. i R. S., a także
przedstawiciele stron – A. L. i R. B. niecelowe byłoby prowadzenie postępowania
dowodowego w tym zakresie.
W kasacji pozwana zarzuciła wyrokowi Sądu Apelacyjnemu błędną wykładnię:
1. art. 66 §§ 1 i 2 k.c. w zw. z art. 60 k.c. w zw. z art. 3531
k.c. przez
przyjęcie, że określając w umowie ramowej sposób zawierania poszczególnych umów,
strony mogą uznać za zdarzenie powodujące zawarcie umowy właściwej, takie
zachowanie się jednej ze stron (oblata), które nie jest przejawem (oświadczeniem) woli
składanym oferentowi,
2. art. 513 § 1 k.c. w zw. z art. 491 k.c. przez przyjęcie, że oświadczenie
dłużnika scedowanej wierzytelności o odstąpieniu od umowy, będącej źródłem
scedowanej wierzytelności, powinno być złożone cesjonariuszowi, a nie cedentowi, gdy
cedent popada w zwłokę z wykonaniem zobowiązania wzajemnego na rzecz dłużnika po
dacie powiadomienia go o dokonanym przelewie,
3. art. 512 k.c. w zw. z art. 513 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że zawiadomienie
dłużnika o dokonaniu cesji dłużnikowi przed datą dokonania cesji wywiera skutki
prawne, jakie ustawa wiąże z powiadomieniem dłużnika cesji.
Zarzuciła też niewłaściwe zastosowanie:
1. art. 58 § 3 k.c. w zw. z art. 66 §§ 1 i 2 k.c., w zw. z art. 60 k.c. w zw. z art.
39 k.c., w zw. z art. 201 § 1 k.s.h., w zw. z art. 205 § 1 k.s.h. przez nieustalenie
bezwzględnej nieważności zapisu przedmiotowej w sprawie umowy faktoringowej,
5
stanowiącego, iż zawarcie poszczególnych umów przelewu następuje przez
wprowadzenie przez F.(...) sp. z o.o. (oblata oferty cesji) danych o przelewanej
wierzytelności do pamięci komputera, gdy strony tejże umowy nie postanowiły, że S. Z.
(oferent cesji) będzie świadkiem tego zachowania,
2. art. 535 § k.c. w zw. z art. 66 §§ 1 i 2 k.c., w zw. z art. 60 k.c., w zw. z art.
39 k.c. w zw. z art. 201 § 1 k.s.h. w zw. z art. 205 § 1 k.s.h. przez przyjęcie, że S. Z.
sprzedał pozwanemu towary wskazane w przedmiotowych w sprawie fakturach, gdy w
sprawie brak podstaw do ustalenia, że pozwany (oblat oferty sprzedaży) oświadczył S.
Z. wolę przyjęcia złożonych przez niego oferty zawarcia umów sprzedaży.
3. art. 509 k.c. w zw. z art. 535 § 1 k.c. w zw. z art. 66 §§ 1 i 2 k.c. w zw. z
art. 60 k.c. w zw. z art. 39 k.c. w zw. z art. 201 § 1 k.s.h. w zw. z art. 205 § 1 k.s.h. przez
przyjęcie, że S. Z. przelał na F.(...) sp. z o.o. przedmiotowe wierzytelności, gdy w
sprawie brak podstaw do ustalenia, że F.(...) sp. z o.o. oświadczył S. Z. wolę przyjęcia
złożonych przez niego ofert zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności, a ponadto, brak
podstaw do przyjęcia zawarcia umów sprzedaży pomiędzy S. Z. a pozwanym pozbawia
skutków prawnych umowy przelewu zawarte pomiędzy S. Z. a F.(...) sp. z o.o. zgodnie z
zasadną nemo plus iuris ....
4. art. 509 k.c. w zw. z art. 535 § 1 k.c. w zw. z art. 66 §§ 1 i 2 k.c. w zw. z
art. 60 k.c. w zw. z art. 39 k.c. w zw. z art. 201 § 1 k.s.h. w zw. z art. 205 § 1 k.s.h. przez
przyjęcie, że F.(...) sp. z o.o. przelała na powoda przedmiotowe wierzytelności, gdy w
sprawie brak podstaw do ustalenia, że F.(...) sp. z o.o. i J.(...) sp. z o.o. złożyły zgodne
oświadczenia woli zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności, zaś brak podstaw do
przyjęcia zawarcia umów sprzedaży pomiędzy S. Z. a pozwanym oraz umowy przelewu
wierzytelności pomiędzy S. Z. a F.(...) sp. z o.o. zgodnie z zasadną nemo plus iuris ....
pozbawia skutków prawnych umowę przelewu zawartą pomiędzy F.(...) sp. z o.o. a J.(...)
sp. z o.o.,
5. art. 353 § 1 k.c. przez uznanie zasadności roszczenia powoda, choć w
sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, że sporne wierzytelności istnieją i przysługują
powodowi.
Ponadto, wskazała na naruszenie następujących przepisów postępowania: art.
495 § 3, 385 w zw. z art. 378 § 1 w zw. z art. 233 § 1, 235, 236, 229, 230, 245, 309 w
zw. z 391 § 1 i w zw. z art. 47912
§ 1, a także art. 227 w zw. z art. 217 § 2 w zw. z art.
391 § 1 k.p.c. zarzucając, że:
6
- Sąd Apelacyjny błędnie przyjął, iż w sprawie gospodarczej strona nie ma
obowiązku złożenia wniosku o dopuszczenie dowodu, a sąd – wydania postanowienia o
dopuszczeniu dowodu,
- faktury, dokumenty magazynowe oraz odpisy umów z zmazaniami
względnie o treści innej aniżeli wynikająca z tekstu jednolitego, a także wykazy
zakupionych wierzytelności bez dowodów ich doręczenia nie mają mocy dowodowej,
- powódka nie mogła w toku postępowania przedłożyć właściwej umowy
przelewu z dnia 19.XII. 2003 r.
- Sąd Apelacyjny błędnie zaaprobował niedopuszczenie dowodów ze
świadków na okoliczność odstąpienia od umowy sprzedaży, względnie na okoliczność
niezawarcia umowy sprzedaży i przyczyny wystawienia faktur korygujących,
- Sąd Apelacyjny błędnie przyjął, że pozwana została zawiadomiona o
pierwszym przelewie skoro zapisy w fakturach pochodzą sprzed dat dokonania
rzekomych przelewów,
- Sąd Apelacyjny błędnie oddalił apelację pomimo braku do tego podstaw.
Powołując się na powyższe pozwana w kasacji wnosiła o zmianę zaskarżonego
wyroku i oddalenie powództwa lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podzielając ustalenia faktyczne i wnioski Sądu pierwszej instancji Sąd Apelacyjny
zaaprobował także stanowisko, że zgodnie z umową faktoringu nabywanie
wierzytelności dokonywało się przez złożenie zestawień wierzytelności ze strony S. Z. i
pisemne potwierdzenie przez Spółkę „F.(...)” wykazu zakupionych wierzytelności. W tej
sytuacji rozważanie przez Sąd Apelacyjny charakteru i mocy dowodowej wydruków
komputerowych w aspekcie istotnego elementu umowy cesji było bezprzedmiotowe i nie
mogło być podstawą zarzutów kasacji zmierzających do wykazania, że jednostronne
zachowanie się Spółki „F.(...)” nie mogło doprowadzić do przeniesienia wierzytelności.
Zarzuty te, zarówno w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego jaki i w
zakresie dotyczącym naruszenia przepisów postępowania podlegały odrzuceniu jako
bezprzedmiotowe. Wobec tego, że pozwana nie podważyła ustalonej przez Sąd
Okręgowy treści umowy faktoringu ani do czasu wniesienia kasacji nie kwestionowała, iż
wykazy zakupionych wierzytelności zostały S. Z. doręczone, także zarzuty co do
przyjęcia ofert zakupu wierzytelności nie mogły być uznane za zasadne.
7
Odnośnie do zarzutów opartych na twierdzeniu o odstąpieniu od umowy
sprzedaży ze S. Z. należy zauważyć, że zarzuty te – podobnie jak w ogóle problematyka
skuteczności względem cesjonariusza działań podjętych przez cedenta i dłużnika po
zawiadomieniu o przelewie, miałaby znaczenie w przypadku podtrzymywania przez
pozwaną twierdzenia, że odstąpiła od umowy sprzedaży ze S. Z. Tymczasem – jak
trafnie dostrzegł to Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku i czego skarżąca nie
zanegowała w kasacji - w toku postępowania apelacyjnego pozwana nie kontynuowała
wcześniejszej linii obrony (potrącenie, odstąpienie, fikcyjność umowy) lecz ograniczyła
się do podtrzymania twierdzenia, że umowa sprzedaży nie została zawarta. Skoro tak,
to w rozpoznawanej sprawie istotna pozostawała tylko kwestia, czy S. Z. i pozwaną
wiązała umowa (umowy) sprzedaży, oraz, czy wynikające z tej umowy wierzytelności do
pozwanej zostały skutecznie przelane na Spółkę „F.(...)”, następnie na powodową
Spółkę „I.(…)”.
Sąd Apelacyjny przyjął, że o istnieniu umowy sprzedaży świadczyły wystawione
przez S. Z. i poświadczone przez pozwaną faktury oraz dowody „Pz”. Można dodać, że
na potwierdzenie powyższej okoliczności mógł służyć także dowód na, w którym jest
mowa o tym, iż S. Z. i pozwana pozostają w stałej współpracy, a umowy pomiędzy nimi
są zawierane na ustne zlecenia, oraz pismo pozwanej z dnia 18 kwietnia 2002 r. do
Spółki „F.(...)”. Szczegółowy i przekonujący wywód Sądu Apelacyjnego w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku odnośnie do możliwości wykazywania na podstawie dowodów
pośrednich, że umowa została zawarta, zwalnia Sąd Najwyższy od bliższego
motywowania poglądu w pełni podzielającego stanowisko Sądu Apelacyjnego. Również
nie sposób nie uwzględnić argumentu, że profesjonalny pełnomocnik pozwanej (a także
sama pozwana w piśmie przedsądowym na k – (…)) przyznał, że pozwana miała
umowę sprzedaży ze S. Z., z której wynikły faktury nr (…)/40, (…)/45, (…)/60, (…)/6(…)
i (…)/85. Przyznanie to obejmowało nie tylko – jak chciałaby pozwana, zastępowana
później przez innego pełnomocnika – fakt sporządzenia faktur i ich podpisania lecz
także zamiar przeniesienia własności rzeczy i ich wydania w zamian za zapłatę ceny.
Dostatecznie przekonywało to, że umowa sprzedaży została zawarta i to tym bardziej,
że przez znaczną część procesu pozwany popierał tezę o odstąpieniu od umowy, a do
tego wszakże niezbędne było przyjmowanie, że umowa została zawarta. Dowody ze
świadków i przesłuchania stron nie zostały zawnioskowane na okoliczność, że do
zawarcia umowy sprzedaży nie doszło lecz na inne (nota bene, niekiedy wzajemnie
wykluczające się) okoliczności w związku z czym brak było podstaw do uwzględnienia
8
przez Sąd tych wniosków, co Sąd Apelacyjny trafnie ocenił w zaskarżonym wyroku. W
tym miejscu wypada zauważyć – w nawiązaniu do stwierdzenia pozwanej na str. 6
kasacji – że w kontradyktoryjnym procesie cywilnym strona nie może formułować tezy
dowodowej na okoliczność czy określone zdarzenie miało miejsce lecz powinna to
uczynić przez wskazanie, że zdarzenie to miało miejsce.
Co do skuteczności przelania wierzytelności na Spółkę „F.(...)” zarzuty kasacji
sprowadzały się do zakwestionowania odpisów umów cesji jako mających charakter
dowodów. Zarzuty te także nie podlegały uwzględnieniu. Odpisy dokumentów
prywatnych poświadczone za zgodność z oryginałem, mają moc dokumentów
prywatnych (art. 245 k.p.c.), mogą być zatem podstawą ustaleń sądu. Okoliczność, że
niektóre fragmenty oryginału zostały w odpisie pominięte lub zamazane albo, że odpis
został sporządzony na podstawie oryginału umowy w brzmieniu nie uwzględniającym
aneksów nie pozbawia takiego odpisu mocy dowodu, natomiast może być podstawą
zarzutu, że zdarzenie podlegające ustaleniu zostałoby ocenione inaczej, gdyby znana
była treść pominięta lub zamazana. W przeciwnym razie nie wpływa to na wynik sprawy.
Pozwana w kasacji nie wykazała, że ustalenia Sądu poczynione na podstawie odpisów
umów cesji byłyby inne gdyby Sąd od początku procesu dysponował pełnymi tekstami
obydwu umów. Zważywszy zaś, że odnośnie do umowy z dnia 20.X.2000 r. pozwana
podkreślała brak w tekście pierwotnego odpisu treści ujętej następnie w art. 5 § 1 pkt 3
tekstu później przedstawionego bezpodstawność powyższych zarzutów wynikała także z
tego, że art. 5 § 1 pkt 3 umowy wg tekstu jednolitego dotyczył korekty faktur.
Tymczasem – jak wyżej wzmiankowano – pozwana zrezygnowała z argumentu, że
odstąpiła od umowy na dowód czego – jak twierdziła wcześniej – wystawione zostały
faktury korygujące.
Co do zasad tzw. prekluzji dowodowej należy stwierdzić, że trafny pogląd Sądu
Apelacyjnego, iż w postępowaniu upominawczym nie obowiązują rygory właściwe
postępowaniu nakazowemu, działa w obydwie strony, tzn. także powód po wniesieniu
sprzeciwu jest uprawniony do przedstawienia kolejnych dowodów, jeżeli wymaga tego
odniesienie się do stanowiska strony przeciwnej.
Odnośnie do braku formalnego wnioskowania przez powoda o przeprowadzenie
dowodów z przedstawionych dokumentów oraz niewydania przez Sąd odpowiedniego
postanowienia wystarczy zgodzić się z Sądem Apelacyjnym, że te uchybienia nie miały
wpływu na wynik sprawy w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy przedmiotowe dowody
przeprowadził, a pozwana nie podnosiła, że nie była w stanie do nich się odnieść.
9
Reasumując, Sąd Najwyższy uznał, że w ustalonych okolicznościach doszło do
nabycia przez Spółkę „F.(...)” wierzytelności S. Z. do pozwanej i do skutecznego
przelania tych wierzytelności na powódkę. W sytuacji gdy pozwana wierzytelności tych
nie zaspokoiła ani w procesie nie podtrzymywała twierdzenia o skutecznym względem
Spółki „F.(...)” odstąpieniu od umowy sprzedaży ze S. Z., problematyka dowiedzenia się
przez pozwaną o przelewie zanim nastąpiło przeniesienie wierzytelności na Spółkę
„F.(...)” nie wymagała rozważenia. Problematyka ta mogłaby mieć znaczenie gdyby Sąd
Apelacyjny przyjął – tak, jak oceniał to pełnomocnik powódki – że umowa faktoringowa
wywołała jedynie zobowiązujący skutek, natomiast przeniesienia wierzytelności
następowały później i to w wyniku złożenia przez S. Z. zestawień wierzytelności.
Wówczas bowiem podlegałoby rozważeniu, czy zawiadomienie pozwanej zawarte w
treści faktur, było skuteczne, oraz, czy pomiędzy stronami umowy faktoringu w ogóle
doszło do przelewu wierzytelności zważywszy, że skutek rzeczowy wymagałby działania
obydwu stron umowy z dnia 20.X.2003 r. a nie tylko jednej z nich.
W kasacji nie zostały podniesione zarzuty ze wskazaniem na art. 510 k.c. i art.
511 k.c. w związku z czym powyższe zagadnienie usuwało się spod osądu Sądu
Najwyższego. Można jedynie zauważyć, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie
byłaby wykluczona ocena, iż umowa faktoringowa dotyczyła wierzytelności przyszłych,
zatem, zawiadomienie o przelewie było skuteczne i wykluczało możność unicestwienia
tych wierzytelności w stosunku do Spółki „F.(...)” przez działanie pozwanej wobec S. Z.
podjęte po dacie zawiadomienia o przelewie (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia
6.XI.2003 r. III CK 16/02 OSP 2005 nr 7-8, poz. 96, orzeczenie SN z dnia 5.XI.1999 III
CKN 423/98 – OSNC 2000 nr 5, poz. 92, uchwała SN z dnia 19.IX.1997 r. III CZP 45/97
– OSNC 1998 nr 2, poz. 22).
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację (art. 39312
k.p.c. w
brzmieniu sprzed 6 lutego 2005 r.). O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 108
§ 1 k.p.c.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maria Grzelka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z powództwa J.(...) Spółki z o.o. w W. przeciwko Przedsiębiorstwu
Produkcyjno - Handlowemu "M.(…)" Spółce z o.o. w B. o zapłatę, po rozpoznaniu na
rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 13 grudnia 2005 r., kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 19 stycznia 2005 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala kasację i zasądza od pozwanej Spółki na rzecz powódki kwotę 5.400,- (pięć
tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję kasacyjną.
Uzasadnienie
Pozwana Spółka z o.o. PPH „M.(…)” w B. pozostawała w stałych stosunkach
gospodarczych ze S. Z., prowadzącym działalność pod nazwą PPH „S.(…)”,
dostarczającym Spółce owoce cytrusowe i konserwy rybne na podstawie zamówień
ustnych. W dniu 20 października 2000 r. S. Z. zawarł ze Spółką z o.o. „F.(...)” w W.
umowa faktoringową nr (…), na podstawie której Spółka „F.(…)” zobowiązała się do
nabywania wierzytelności S. Z. dotyczących m. in. Spółki „M.(…)”, udokumentowanych
fakturami, sporządzonymi zgodnie z umową łączącą S. Z. z pozwaną. Faktury miały być
2
odpisane przez strony tej umowy oraz zawierać informację, że wierzytelność z danej
faktury została przeniesiona na Spółkę „F.(...)” i że zapłaty za nią pozwana powinna
dokonać na wymieniony w fakturze rachunek Spółki. W okresie od dnia 21 marca do
dnia 17 lipca 2002 r. S. Z. przedstawił Spółce „F.(...)” do wykupu następujące
wierzytelności:
- w kwocie 249.708,72 zł z faktury nr (…)/40 z dnia 15 marca 2002 r. według
zestawienia wierzytelności z dnia 21 marca 2002 r.,
- w kwocie 121.106,88 zł z faktury nr (…)/45 z dnia 8 kwietnia 2002 r.
według zestawienia wierzytelności z dnia 17 kwietnia 2002 r.,
- w kwocie 32.664,96 zł z faktury nr (…)/60 z dnia 6 maja 2002 r., oraz w
kwocie 112.992,00 zł z faktury nr (…)/61 z dnia 6 maja 2002 r. według zestawienia
wierzytelności z dnia 7 maja 2002 r.,
- w kwocie 149.200,80 zł z faktury nr (…)/85 z dnia 11 lipca 2002 r. według
zestawienia wierzytelności z dnia 17 lipca 2002 r.
Wszystkie faktury były podpisane przez wystawiającego S. Z. oraz przez osobę
uprawnioną u pozwanej do odbioru faktur VAT, ponadto, każda faktura była zaopatrzona
w pieczątkę o treści informującej, że zapłaty należy dokonać na podane konto.
Wszystkie zestawienia wierzytelności wystosowane przez S. Z. zostały potwierdzone
przez Spółkę „F.(...)” jako wykupione. Wymagalność wierzytelności objętych w/w
fakturami przypadała na różne daty w okresie od 15 czerwca do 7 października 2002 r.
Pozwana wierzytelności tych nie zaspokoiła. W dniu 19 grudnia 2003 r. Spółka „F.(...)”
zawarła z powodową Spółką z o.o. J.(…) w W., umowę o sprzedaż powódce
wierzytelności do różnych dłużników, w tym – do pozwanej z faktur nr (…)/40 z
15.III.2002 r., (…)/45 z 8.IV.2002 r., (…)/60 z 6.V.2002 r., (…)/61 z 6.V.2002 i 1/85
z 11.VII.2002 r. wystawionych przez S. Z. na łączną kwotę 498.342,48 złotych.
W dniu 13 kwietnia 2004 r. powódka wystąpiła przeciwko pozwanej
z powództwem o zapłatę w/w kwoty z odsetkami ustawowym szczegółowo określonymi
w pozwie. Do pozwu załączyła, oprócz odpisów umów cesji, zestawień wierzytelności i
faktur, także odpisy dowodów „Pz” dotyczących przyjęcia do magazynu pozwanej
towarów objętych fakturami oraz odpisy wykazów potwierdzających zakup
wierzytelności. Sąd Okręgowy w B. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu
upominawczym, a po wniesieniu przez pozwaną sprzeciwu – wyrokiem z dnia 12
października 2004 r. uwzględnił powództwo. Sąd uznał, że zgodnie z umową faktoringu
nabycie wierzytelności następowało przez złożenie ze strony S. Z. zestawienia
3
wierzytelności do wykupu i pisemne potwierdzenie przez Spółkę „F.(...)” tych
wierzytelności jako wykupionych i że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy doszło
do skutecznego przeniesienia na Spółkę „F.(...)” wierzytelności objętych fakturami nr
(…)/40, (…)/45, (…)/60, (…)/61 i (…)/85. Zdaniem Sądu Okręgowego, aneksy do
umowy, zmieniające jej brzmienie w stosunku do tekstu załączonego do pozwu nie miały
wpływu na skuteczność przelewu. Także drugą umowę cesji Sąd Okręgowy uznał za
skuteczną nie podzielając zarzutu pozwanej, że pierwotnie złożony przez powódkę
odpis umowy z dnia 19 grudnia 2003 r., zawierający w niektórych miejscach zamazania
(dotyczące stosunków z innymi dłużnikami), nie mógł stanowić dowodu w sprawie.
Odnośnie do istnienia wierzytelności Sąd Okręgowy przyjął, że zaświadczały o tym
faktury, dowody „Pz”, a także pismo pozwanej z dnia 18 kwietnia 2002 r. potwierdzające,
że należność objęta fakturą nr (…)/45 zostanie przelana Spółce „F.(...)”. Stwierdził też,
że w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana przyznała, iż w ramach kontaktów
handlowych ze S. Z. zawarła z nim umowę sprzedaży artykułów spożywczych w
związku z czym wystawione zostały faktury objęte sporem. Za spóźnione, a częściowo –
bezprzedmiotowe, uznał Sąd Okręgowy wnioski dowodowe pozwanej oparte na
twierdzeniu, że doszło do odstąpienia od umów sprzedaży, których dotyczyły faktury
(…)/40, (…)/45, (…)/60, (…)/61 i (…)/85 o czym miały zaświadczać 4 faktury
korygujące.
Apelację pozwanej od tego wyroku Sąd Apelacyjny w B. oddalił przyznając rację
skarżącej, że w postępowaniu upominawczym nie znajduje zastosowania zasada
prekluzji dowodowej, oraz, że, formalnie rzecz biorąc Sąd Okręgowy powinien wydać
postanowienie o dopuszczeniu dowodów z odpisów dokumentów złożonych przez
powódkę jednakże nieprzeprowadzenie określonych dowodów oraz niewydanie
postanowienia o dopuszczeniu dowodów, na których Sąd się oparł, nie miało wpływu na
wynik sprawy. Poza tym, w całości podzielił ustalenia faktyczne i wnioski prawne Sądu
pierwszej instancji. W szczególności, przyjął, że istnienie umowy sprzedaży pomiędzy
pozwaną i S. Z. nie budziło wątpliwości w sytuacji, gdy dokumenty rozliczeniowe
(faktury, dowody „Pz”) nie zostały podważone co do swej autentyczności ani treści a
pozwana nie tylko przyznała, że pozostawała ze S. Z. w stosunkach handlowych, ale
reprezentujący ją profesjonalny pełnomocnik przyznał w sprzeciwie od nakazu zapłaty,
że faktury powołane przez powódkę dotyczyły umów sprzedaży, z których wynikły
wierzytelności, będące następnie przedmiotem cesji na rzecz Spółki „F.(...)”. Aprobował
również stanowisko, że doszło do skutecznego przelewu na podstawie każdej z dwóch
4
umów wskazanych w pozwie stwierdzając zarazem, że dla ważności pierwszej z nich
nie miała znaczenia okoliczność, iż pozwana została zawiadomiona o przelewie
wierzytelności przed ich faktycznym przeniesieniem na faktora. Wprawdzie pozwana
formułowała różne zarzuty odnośnie do nieistnienia wierzytelności w chwili zawierania
umowy faktoringu (potrącenie, odstąpienie od umowy, fikcyjność umowy), to jednak
ostatecznie podtrzymywała tylko twierdzenie, że wierzytelności w ogóle nie powstały
wobec niezawarcia umowy sprzedaży przez S. Z. i pozwaną. W tej sytuacji – zdaniem
Sądu Apelacyjnego – kwestia zawiadomienia o przelewie i wynikające z tego skutki
przewidziane w art. 512 i 513 k.c. były bezprzedmiotowe. Ponadto, gdyby założyć, że
pozwanej służyło uprawnienie do odstąpienia od umowy to złożone w tym zakresie
oświadczenie cedentowi nie odniosłoby skutku wobec cesjonariusza. Również, w
związku z wewnętrzną sprzecznością różnych stanowisk pozwanej odnośnie do
przyczyn nieistnienia wierzytelności i wynikających z tego wzajemnie wykluczających się
tez dowodowych, na które zawnioskowali zostali świadkowie S. Z., D. S. i R. S., a także
przedstawiciele stron – A. L. i R. B. niecelowe byłoby prowadzenie postępowania
dowodowego w tym zakresie.
W kasacji pozwana zarzuciła wyrokowi Sądu Apelacyjnemu błędną wykładnię:
1. art. 66 §§ 1 i 2 k.c. w zw. z art. 60 k.c. w zw. z art. 3531
k.c. przez
przyjęcie, że określając w umowie ramowej sposób zawierania poszczególnych umów,
strony mogą uznać za zdarzenie powodujące zawarcie umowy właściwej, takie
zachowanie się jednej ze stron (oblata), które nie jest przejawem (oświadczeniem) woli
składanym oferentowi,
2. art. 513 § 1 k.c. w zw. z art. 491 k.c. przez przyjęcie, że oświadczenie
dłużnika scedowanej wierzytelności o odstąpieniu od umowy, będącej źródłem
scedowanej wierzytelności, powinno być złożone cesjonariuszowi, a nie cedentowi, gdy
cedent popada w zwłokę z wykonaniem zobowiązania wzajemnego na rzecz dłużnika po
dacie powiadomienia go o dokonanym przelewie,
3. art. 512 k.c. w zw. z art. 513 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że zawiadomienie
dłużnika o dokonaniu cesji dłużnikowi przed datą dokonania cesji wywiera skutki
prawne, jakie ustawa wiąże z powiadomieniem dłużnika cesji.
Zarzuciła też niewłaściwe zastosowanie:
1. art. 58 § 3 k.c. w zw. z art. 66 §§ 1 i 2 k.c., w zw. z art. 60 k.c. w zw. z art.
39 k.c., w zw. z art. 201 § 1 k.s.h., w zw. z art. 205 § 1 k.s.h. przez nieustalenie
bezwzględnej nieważności zapisu przedmiotowej w sprawie umowy faktoringowej,
5
stanowiącego, iż zawarcie poszczególnych umów przelewu następuje przez
wprowadzenie przez F.(...) sp. z o.o. (oblata oferty cesji) danych o przelewanej
wierzytelności do pamięci komputera, gdy strony tejże umowy nie postanowiły, że S. Z.
(oferent cesji) będzie świadkiem tego zachowania,
2. art. 535 § k.c. w zw. z art. 66 §§ 1 i 2 k.c., w zw. z art. 60 k.c., w zw. z art.
39 k.c. w zw. z art. 201 § 1 k.s.h. w zw. z art. 205 § 1 k.s.h. przez przyjęcie, że S. Z.
sprzedał pozwanemu towary wskazane w przedmiotowych w sprawie fakturach, gdy w
sprawie brak podstaw do ustalenia, że pozwany (oblat oferty sprzedaży) oświadczył S.
Z. wolę przyjęcia złożonych przez niego oferty zawarcia umów sprzedaży.
3. art. 509 k.c. w zw. z art. 535 § 1 k.c. w zw. z art. 66 §§ 1 i 2 k.c. w zw. z
art. 60 k.c. w zw. z art. 39 k.c. w zw. z art. 201 § 1 k.s.h. w zw. z art. 205 § 1 k.s.h. przez
przyjęcie, że S. Z. przelał na F.(...) sp. z o.o. przedmiotowe wierzytelności, gdy w
sprawie brak podstaw do ustalenia, że F.(...) sp. z o.o. oświadczył S. Z. wolę przyjęcia
złożonych przez niego ofert zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności, a ponadto, brak
podstaw do przyjęcia zawarcia umów sprzedaży pomiędzy S. Z. a pozwanym pozbawia
skutków prawnych umowy przelewu zawarte pomiędzy S. Z. a F.(...) sp. z o.o. zgodnie z
zasadną nemo plus iuris ....
4. art. 509 k.c. w zw. z art. 535 § 1 k.c. w zw. z art. 66 §§ 1 i 2 k.c. w zw. z
art. 60 k.c. w zw. z art. 39 k.c. w zw. z art. 201 § 1 k.s.h. w zw. z art. 205 § 1 k.s.h. przez
przyjęcie, że F.(...) sp. z o.o. przelała na powoda przedmiotowe wierzytelności, gdy w
sprawie brak podstaw do ustalenia, że F.(...) sp. z o.o. i J.(...) sp. z o.o. złożyły zgodne
oświadczenia woli zawarcia umowy sprzedaży wierzytelności, zaś brak podstaw do
przyjęcia zawarcia umów sprzedaży pomiędzy S. Z. a pozwanym oraz umowy przelewu
wierzytelności pomiędzy S. Z. a F.(...) sp. z o.o. zgodnie z zasadną nemo plus iuris ....
pozbawia skutków prawnych umowę przelewu zawartą pomiędzy F.(...) sp. z o.o. a J.(...)
sp. z o.o.,
5. art. 353 § 1 k.c. przez uznanie zasadności roszczenia powoda, choć w
sprawie brak jest podstaw do przyjęcia, że sporne wierzytelności istnieją i przysługują
powodowi.
Ponadto, wskazała na naruszenie następujących przepisów postępowania: art.
495 § 3, 385 w zw. z art. 378 § 1 w zw. z art. 233 § 1, 235, 236, 229, 230, 245, 309 w
zw. z 391 § 1 i w zw. z art. 47912
§ 1, a także art. 227 w zw. z art. 217 § 2 w zw. z art.
391 § 1 k.p.c. zarzucając, że:
6
- Sąd Apelacyjny błędnie przyjął, iż w sprawie gospodarczej strona nie ma
obowiązku złożenia wniosku o dopuszczenie dowodu, a sąd – wydania postanowienia o
dopuszczeniu dowodu,
- faktury, dokumenty magazynowe oraz odpisy umów z zmazaniami
względnie o treści innej aniżeli wynikająca z tekstu jednolitego, a także wykazy
zakupionych wierzytelności bez dowodów ich doręczenia nie mają mocy dowodowej,
- powódka nie mogła w toku postępowania przedłożyć właściwej umowy
przelewu z dnia 19.XII. 2003 r.
- Sąd Apelacyjny błędnie zaaprobował niedopuszczenie dowodów ze
świadków na okoliczność odstąpienia od umowy sprzedaży, względnie na okoliczność
niezawarcia umowy sprzedaży i przyczyny wystawienia faktur korygujących,
- Sąd Apelacyjny błędnie przyjął, że pozwana została zawiadomiona o
pierwszym przelewie skoro zapisy w fakturach pochodzą sprzed dat dokonania
rzekomych przelewów,
- Sąd Apelacyjny błędnie oddalił apelację pomimo braku do tego podstaw.
Powołując się na powyższe pozwana w kasacji wnosiła o zmianę zaskarżonego
wyroku i oddalenie powództwa lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podzielając ustalenia faktyczne i wnioski Sądu pierwszej instancji Sąd Apelacyjny
zaaprobował także stanowisko, że zgodnie z umową faktoringu nabywanie
wierzytelności dokonywało się przez złożenie zestawień wierzytelności ze strony S. Z. i
pisemne potwierdzenie przez Spółkę „F.(...)” wykazu zakupionych wierzytelności. W tej
sytuacji rozważanie przez Sąd Apelacyjny charakteru i mocy dowodowej wydruków
komputerowych w aspekcie istotnego elementu umowy cesji było bezprzedmiotowe i nie
mogło być podstawą zarzutów kasacji zmierzających do wykazania, że jednostronne
zachowanie się Spółki „F.(...)” nie mogło doprowadzić do przeniesienia wierzytelności.
Zarzuty te, zarówno w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego jaki i w
zakresie dotyczącym naruszenia przepisów postępowania podlegały odrzuceniu jako
bezprzedmiotowe. Wobec tego, że pozwana nie podważyła ustalonej przez Sąd
Okręgowy treści umowy faktoringu ani do czasu wniesienia kasacji nie kwestionowała, iż
wykazy zakupionych wierzytelności zostały S. Z. doręczone, także zarzuty co do
przyjęcia ofert zakupu wierzytelności nie mogły być uznane za zasadne.
7
Odnośnie do zarzutów opartych na twierdzeniu o odstąpieniu od umowy
sprzedaży ze S. Z. należy zauważyć, że zarzuty te – podobnie jak w ogóle problematyka
skuteczności względem cesjonariusza działań podjętych przez cedenta i dłużnika po
zawiadomieniu o przelewie, miałaby znaczenie w przypadku podtrzymywania przez
pozwaną twierdzenia, że odstąpiła od umowy sprzedaży ze S. Z. Tymczasem – jak
trafnie dostrzegł to Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku i czego skarżąca nie
zanegowała w kasacji - w toku postępowania apelacyjnego pozwana nie kontynuowała
wcześniejszej linii obrony (potrącenie, odstąpienie, fikcyjność umowy) lecz ograniczyła
się do podtrzymania twierdzenia, że umowa sprzedaży nie została zawarta. Skoro tak,
to w rozpoznawanej sprawie istotna pozostawała tylko kwestia, czy S. Z. i pozwaną
wiązała umowa (umowy) sprzedaży, oraz, czy wynikające z tej umowy wierzytelności do
pozwanej zostały skutecznie przelane na Spółkę „F.(...)”, następnie na powodową
Spółkę „I.(…)”.
Sąd Apelacyjny przyjął, że o istnieniu umowy sprzedaży świadczyły wystawione
przez S. Z. i poświadczone przez pozwaną faktury oraz dowody „Pz”. Można dodać, że
na potwierdzenie powyższej okoliczności mógł służyć także dowód na, w którym jest
mowa o tym, iż S. Z. i pozwana pozostają w stałej współpracy, a umowy pomiędzy nimi
są zawierane na ustne zlecenia, oraz pismo pozwanej z dnia 18 kwietnia 2002 r. do
Spółki „F.(...)”. Szczegółowy i przekonujący wywód Sądu Apelacyjnego w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku odnośnie do możliwości wykazywania na podstawie dowodów
pośrednich, że umowa została zawarta, zwalnia Sąd Najwyższy od bliższego
motywowania poglądu w pełni podzielającego stanowisko Sądu Apelacyjnego. Również
nie sposób nie uwzględnić argumentu, że profesjonalny pełnomocnik pozwanej (a także
sama pozwana w piśmie przedsądowym na k – (…)) przyznał, że pozwana miała
umowę sprzedaży ze S. Z., z której wynikły faktury nr (…)/40, (…)/45, (…)/60, (…)/6(…)
i (…)/85. Przyznanie to obejmowało nie tylko – jak chciałaby pozwana, zastępowana
później przez innego pełnomocnika – fakt sporządzenia faktur i ich podpisania lecz
także zamiar przeniesienia własności rzeczy i ich wydania w zamian za zapłatę ceny.
Dostatecznie przekonywało to, że umowa sprzedaży została zawarta i to tym bardziej,
że przez znaczną część procesu pozwany popierał tezę o odstąpieniu od umowy, a do
tego wszakże niezbędne było przyjmowanie, że umowa została zawarta. Dowody ze
świadków i przesłuchania stron nie zostały zawnioskowane na okoliczność, że do
zawarcia umowy sprzedaży nie doszło lecz na inne (nota bene, niekiedy wzajemnie
wykluczające się) okoliczności w związku z czym brak było podstaw do uwzględnienia
8
przez Sąd tych wniosków, co Sąd Apelacyjny trafnie ocenił w zaskarżonym wyroku. W
tym miejscu wypada zauważyć – w nawiązaniu do stwierdzenia pozwanej na str. 6
kasacji – że w kontradyktoryjnym procesie cywilnym strona nie może formułować tezy
dowodowej na okoliczność czy określone zdarzenie miało miejsce lecz powinna to
uczynić przez wskazanie, że zdarzenie to miało miejsce.
Co do skuteczności przelania wierzytelności na Spółkę „F.(...)” zarzuty kasacji
sprowadzały się do zakwestionowania odpisów umów cesji jako mających charakter
dowodów. Zarzuty te także nie podlegały uwzględnieniu. Odpisy dokumentów
prywatnych poświadczone za zgodność z oryginałem, mają moc dokumentów
prywatnych (art. 245 k.p.c.), mogą być zatem podstawą ustaleń sądu. Okoliczność, że
niektóre fragmenty oryginału zostały w odpisie pominięte lub zamazane albo, że odpis
został sporządzony na podstawie oryginału umowy w brzmieniu nie uwzględniającym
aneksów nie pozbawia takiego odpisu mocy dowodu, natomiast może być podstawą
zarzutu, że zdarzenie podlegające ustaleniu zostałoby ocenione inaczej, gdyby znana
była treść pominięta lub zamazana. W przeciwnym razie nie wpływa to na wynik sprawy.
Pozwana w kasacji nie wykazała, że ustalenia Sądu poczynione na podstawie odpisów
umów cesji byłyby inne gdyby Sąd od początku procesu dysponował pełnymi tekstami
obydwu umów. Zważywszy zaś, że odnośnie do umowy z dnia 20.X.2000 r. pozwana
podkreślała brak w tekście pierwotnego odpisu treści ujętej następnie w art. 5 § 1 pkt 3
tekstu później przedstawionego bezpodstawność powyższych zarzutów wynikała także z
tego, że art. 5 § 1 pkt 3 umowy wg tekstu jednolitego dotyczył korekty faktur.
Tymczasem – jak wyżej wzmiankowano – pozwana zrezygnowała z argumentu, że
odstąpiła od umowy na dowód czego – jak twierdziła wcześniej – wystawione zostały
faktury korygujące.
Co do zasad tzw. prekluzji dowodowej należy stwierdzić, że trafny pogląd Sądu
Apelacyjnego, iż w postępowaniu upominawczym nie obowiązują rygory właściwe
postępowaniu nakazowemu, działa w obydwie strony, tzn. także powód po wniesieniu
sprzeciwu jest uprawniony do przedstawienia kolejnych dowodów, jeżeli wymaga tego
odniesienie się do stanowiska strony przeciwnej.
Odnośnie do braku formalnego wnioskowania przez powoda o przeprowadzenie
dowodów z przedstawionych dokumentów oraz niewydania przez Sąd odpowiedniego
postanowienia wystarczy zgodzić się z Sądem Apelacyjnym, że te uchybienia nie miały
wpływu na wynik sprawy w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy przedmiotowe dowody
przeprowadził, a pozwana nie podnosiła, że nie była w stanie do nich się odnieść.
9
Reasumując, Sąd Najwyższy uznał, że w ustalonych okolicznościach doszło do
nabycia przez Spółkę „F.(...)” wierzytelności S. Z. do pozwanej i do skutecznego
przelania tych wierzytelności na powódkę. W sytuacji gdy pozwana wierzytelności tych
nie zaspokoiła ani w procesie nie podtrzymywała twierdzenia o skutecznym względem
Spółki „F.(...)” odstąpieniu od umowy sprzedaży ze S. Z., problematyka dowiedzenia się
przez pozwaną o przelewie zanim nastąpiło przeniesienie wierzytelności na Spółkę
„F.(...)” nie wymagała rozważenia. Problematyka ta mogłaby mieć znaczenie gdyby Sąd
Apelacyjny przyjął – tak, jak oceniał to pełnomocnik powódki – że umowa faktoringowa
wywołała jedynie zobowiązujący skutek, natomiast przeniesienia wierzytelności
następowały później i to w wyniku złożenia przez S. Z. zestawień wierzytelności.
Wówczas bowiem podlegałoby rozważeniu, czy zawiadomienie pozwanej zawarte w
treści faktur, było skuteczne, oraz, czy pomiędzy stronami umowy faktoringu w ogóle
doszło do przelewu wierzytelności zważywszy, że skutek rzeczowy wymagałby działania
obydwu stron umowy z dnia 20.X.2003 r. a nie tylko jednej z nich.
W kasacji nie zostały podniesione zarzuty ze wskazaniem na art. 510 k.c. i art.
511 k.c. w związku z czym powyższe zagadnienie usuwało się spod osądu Sądu
Najwyższego. Można jedynie zauważyć, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie
byłaby wykluczona ocena, iż umowa faktoringowa dotyczyła wierzytelności przyszłych,
zatem, zawiadomienie o przelewie było skuteczne i wykluczało możność unicestwienia
tych wierzytelności w stosunku do Spółki „F.(...)” przez działanie pozwanej wobec S. Z.
podjęte po dacie zawiadomienia o przelewie (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia
6.XI.2003 r. III CK 16/02 OSP 2005 nr 7-8, poz. 96, orzeczenie SN z dnia 5.XI.1999 III
CKN 423/98 – OSNC 2000 nr 5, poz. 92, uchwała SN z dnia 19.IX.1997 r. III CZP 45/97
– OSNC 1998 nr 2, poz. 22).
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację (art. 39312
k.p.c. w
brzmieniu sprzed 6 lutego 2005 r.). O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 108
§ 1 k.p.c.