Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CK 413/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 grudnia 2005 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa Polskich Kolei Państwowych C.(...) S.A. w W. przeciwko (...)
Holdingowi Węglowemu S.A. w K. i Elektrowni K. S.A. w Ś. z udziałem interwenienta
ubocznego C.(...) S.A. w W. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w
dniu 20 grudnia 2005 r., kasacji pozwanych i interwenienta ubocznego od wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 3 lutego 2005 r., sygn. akt I ACa (...),
oddala wszystkie kasacje; zasądza od pozwanych na rzecz strony powodowej
kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny uwzględniając apelację strony powodowej, wyrokiem z dnia 3
lutego 2005 r. zasądził od pozwanych: (...) Holdingu Węglowego Spółki Akcyjnej w K. i
Elektrowni K. Spółki Akcyjnej w Ś. na rzecz strony powodowej Polskich Kolei
Państwowych C.(...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 1.172.903,09 złotych z ustawowymi
odsetkami.
2
Rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny oparł na następujących ustaleniach: Powódkę
oraz pozwany (...) Holding Węglowy S.A. łączyła umowa przewozu. Powódka dokonała
przewozów towarów nadanych przez KWK „S.” wchodzącą w skład (...) Holdingu
Węglowego za listami przewozowymi wystawionymi przez nadawcę. Przesyłki zostały
odebrane przez pozwaną Elektrownię „K.” S.A. W listach przewozowych nadawca jako
płatnika wskazał Spółkę z o.o. „O.(...)”. Pozwana Elektrownia zapłaciła przewoźne
swojemu spedytorowi C.(...) Spółce Akcyjnej w W., występującej w tej sprawie w
charakterze interwenienta ubocznego. Interwenient należności te przekazał w pełnej
wysokości płatnikowi Spółce „O.(...)”, która nie zapłaciła stronie powodowej.
Sąd Apelacyjny uznał, że bezpośrednio zobowiązanym do zapłaty przewoźnikowi
przewoźnego jest nadawca, co wynika z art. 47 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. –
Prawo przewozowe (Dz. U. Nr 50, poz. 601 z 2000 r. ze zm.). Odpowiedzialność
nadawcy za opóźnienie przewoźnego wynika również z postanowień Regulaminu
Przewozu Przesyłek Towarowych (RPT) C.(...) S.A. obowiązującego od dnia 1 stycznia
2002 r. Regulamin obowiązywał strony na podstawie ar. 384 k.c., jego stosowanie było
bowiem w stosunkach przewozu zwyczajowo przyjęte. Klienci mieli możliwość
zaznajomienia się z jego treścią w punktach ekspedycyjnych w internecie. Strony umów
przewozowych nie wyłączyły stosowania treści tego Regulaminu. Z postanowień § 16
ust. 51 RPT wynika, że nadawca, który zobowiązuje odbiorcę lub inną osobę do
opłacenia przewoźnego opowiada wobec powódki za to, że uzna on i zapłaci należność.
W przypadku odmowy zapłaty nadawca opłaca należności wraz z odsetkami. Z kolei w §
7 pkt 7 Regulaminu w zakresie wypełnienia listu przewozowego postanowiono, że w
rubryce 17 „należności przewozowe opłaca” nadawca może wpisać oświadczenie o tym
kto zapłaci przewoźne tj. on sam, odbiorca, czy tzw. płatnik.
Wskazanie w listach przewozowych Spółki z o.o. „O.(...)” jako płatnika oznaczało,
że nadawca wskazał, że przewoźne opłaci osoba, nie będąca stroną umowy. Na
podstawie § 16 ust. 5 RPT, o treści zbliżonej do art. 391 k.c., odpowiedzialność
gwarancyjną w razie niespełnienia świadczenia przez płatnika ponosi nadawca, który w
liście przewozowym wskazał płatnika. Treść umowy rozliczeniowej zawartej między
powódką, a „O.(...)” sp. z o.o. – zdaniem Sądu Apelacyjnego – w żaden sposób nie
może prowadzić do wniosku, że „O.(...)” sp. z. o.o. odbierała od swoich kontrahentów
przewoźne w imieniu i na rzecz powódki. Odpowiedzialność pozwanego (...) Holdingu
Węglowego S.A. wynika z art. 47 prawa przewozowego i § 16 ust. 5 RPT oraz art. 391
3
k.c. Odpowiedzialność pozwanej Elektrowni K. S.A. wynika z art. 51 prawa
przewozowego.
Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutu, że powódka nadużywa swojego prawa (art.
5 k.c.). Okoliczność zawarcia przez powódkę umowy rozliczeniowej z płatnikiem, dającej
jej możliwość skierowania bezpośredniego roszczenia przeciwko niemu nie stanowi
nadużycia prawa. Wzajemne ustalenia pomiędzy nadawcą a odbiorcą oraz ich
kontrahentami nie dotyczyły przewoźnika.
Kasacje od wyroku Sądu Apelacyjnego wnieśli pozwani oraz interwenient
uboczny. We wszystkich kasacjach podniesiono zarzut naruszenia art. 51 ustawy z dnia
15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe, art. 65 § 2 k.c., art. 5 k.c., a w zakresie
przepisów postępowania art. 233 § 1 k.c. W kasacjach pozwanej Elektrowni K. i
interwenienta ubocznego zarzucono ponadto naruszenie art. 47 ustawy – Prawo
przewozowe. W kasacjach pozwanego (...) Holdingu Węglowego i interwenienta
ubocznego zarzucono także naruszenie art. 391 k.c., 464 k.c. i 471 k.c. Ponadto kasacja
pozwanej Elektrowni „K.” podniosła zarzut naruszenia art. 750 k.c., kasacja pozwanego
(...) Holdingu Węglowego – zarzut naruszenia art. 354 w zw. z art. 355 k.c., art. 391 k.c.
w zw. z art. 373 § 1 k.s.h., art. 104 k.c. i art. 47 ustawy prawo przewozowe, art. 4 ustawy
prawo przewozowe w związku z art. 786 i art. 51 ustawy – Prawo przewozowe, art. 58 §
1 k.c. w zw. z art. 4 ustawy – Prawo przewozowe, art. 384 k.c., art. 464 k.c. w zw. z art.
508, 519 § 2 pkt 1, art. 47.3 ustawy prawo przewozowe i § 16.7 RPPT.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W kasacjach nie zakwestionowano ustaleń Sądu Apelacyjnego z których wynika,
że zostały zawarte umowy przewozu towarów. Strona powodowa była przewoźnikiem.
Pozwany (...) Holding Węglowy – wysyłającym, a pozwana Elektrownia „K.” – odbiorcą.
Przewóz wykonano należycie. Odbiorca przyjął towar. Zasądzona przez Sąd Apelacyjny
kwota odpowiada wysokości należnego przewoźnikowi wynagrodzenia za przewóz,
którego nie otrzymał.
Z art. 774 k.c. wynika, że umowa przewozu jest umową odpłatną. Wysyłający jako
kontrahent przewoźnika obowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia za przewóz
(przewoźnego). Ustawa – Prawo przewozowe ani inne odrębne przepisy nie zawierają w
tym względzie odmiennej regulacji. Na mocy art. 51 ust. 1 ustawy – Prawo przewozowe
przez przyjęcie przesyłki i listu przewozowego odbiorca zobowiązuje się do zapłaty
należności ciążących na przesyłce. Oznacza to, że od chwili przyjęcia przez odbiorcę
4
przesyłki i listu przewozowego odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia
przewoźnikowi obciąża in solidium zarówno wysyłającego jak i odbiorcę.
Z treści zapisów poczynionych w listach przewozowych wynika, że wysyłający
wskazał PHU „O.(...)” Spółkę z o.o. jako płatnika mającego opłacić należności
przewozowe. Jednakże brzmienie listów przewozowych nie obejmuje żadnych adnotacji
mających wskazywać na to, aby strony umowy przewozu uzgodniły, że wskazanie
płatnika jest równoznaczne ze zwolnieniem wysyłającego czy odbiorcy z obowiązku
zapłaty wynagrodzenia przewoźnikowi na wypadek, gdyby wskazany płatnik nie dokonał
zapłaty. Także zawierane przez przewoźnika z płatnikami tzw. umowy rozliczeniowe nie
zawierały oświadczenia woli przewoźnika o zwolnieniu wysyłającego lub odbiorcy z
obowiązku zapłaty należności przewozowych przewoźnikowi.
PHU „O.(...)” Spółka z o.o. została wskazana jako płatnik przez wysyłającego na
wniosek odbiorcy. Okoliczności, że płatnik okazał się nierzetelny i nie przekazał
przewoźnikowi kwot otrzymanych od odbiorcy na poczet przewoźnego nie może
obciążać przewoźnika, który przecież swoje świadczenie polegające na przewiezieniu
towarów wykonał należycie, a wynagrodzenia nie otrzymał. Trafnie uznał Sąd
apelacyjny, że brak podstaw do zastosowania art. 5 k.c., gdyż żądanie przez
przewoźnika wynagrodzenia za przewóz od osób zobowiązanych do jego zapłaty nie
narusza zasad współżycia społecznego. Zaskarżony wyrok odpowiada zatem prawu.
Z powyższych względów na mocy art. 39312
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w
sentencji wyroku.