Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 64/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 marca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mleczarskiej "O."
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Izby Skarbowej
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 marca 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 kwietnia 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 6 listopada 2003 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo
Spółdzielni Mleczarskiej „O.” w przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Izby
Skarbowej o zapłatę kwoty 1.735.153,10 zł tytułem odszkodowania, umorzył
postępowanie w pozostałej części (tj. o zapłatę kwoty 264.846,90 zł - wobec
cofnięcia powództwa) oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 6.000
zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Orzeczenie to Sąd oparł na następujących
ustaleniach faktycznych i ocenie prawnej.
W wyniku przeprowadzonej u powódki kontroli skarbowej w dniu 30 czerwca
1999 r. Inspektor Kontroli Skarbowej wydał decyzję, w której ustalił zobowiązania
podatkowe Spółdzielni w podatku dochodowym od osób prawnych na kwotę
1.847.127 zł i wynikającą z tego zaległość podatkową w wysokości 1.793.243
z odsetkami w kwocie 965.796,50 zł. Postanowieniem z dnia 6 lipca 1999 r.,
uwzględniając wniosek powódki, Urząd Skarbowy wstrzymał wykonanie powyższej
decyzji do dnia 15 września 1999 r. W wyniku odwołania powódki, decyzją z 22
listopada 1999 r. Izba Skarbowa uchyliła zaskarżoną decyzję w całości określając
zobowiązanie w podatku dochodowym od osób prawnych za 1997 r. na kwotę
571.567 zł i ustalając wynikającą zeń zaległość podatkową na kwotę 517.683 zł z
odsetkami w wysokości 278.045,40 zł. Skarga powódki na tę decyzję została przez
Naczelny Sąd Administracyjny oddalona wyrokiem z 12 czerwca 2001 r. Wniosek
powódki o stwierdzenie nieważności powyższej decyzji Izby Skarbowej złożony do
Ministra Finansów decyzją z dnia 17 kwietnia 2000 r. został załatwiony odmownie.
Na przełomie grudnia 1999 i stycznia 2000 r. powódka bezskutecznie starała
się w Banku Ś. i Banku R. o uzyskanie kredytu preferencyjnego za skup i
przechowywanie sezonowych nadwyżek sera. W dniu 28 czerwca 2000 r. powódka
wystąpiła do Ministra Finansów o wypłatę odszkodowania w wysokości 1.000.000 zł
w związku z zaniedbaniami, jakich dopuszczono się w czasie kontroli skarbowej
oraz wobec wydania bezpodstawnej decyzji. W odpowiedzi na to wystąpienie
Minister Finansów poinformował powódkę, że do dochodzenia odszkodowania
właściwa jest droga postępowania sądowego.
3
Sąd Okręgowy rozpatrywał roszczenie powódki o naprawienie szkody
będącej skutkiem wydania błędnej decyzji pokontrolnej w płaszczyźnie
odpowiedzialności Skarbu Państwa, przewidzianej w art. 417 k.c. W niniejszej
sprawie nie zachodzą przesłanki określone w art. 260 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa, bowiem decyzja Inspektora Skarbowego, z którą powódka
wiążę odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa, została uchylona
w zwyczajnym trybie odwoławczym i nigdy nie stwierdzono jej nieważności.
Za możliwością natomiast zastosowania art. 417 k.c. w sytuacji wydania przez
organ podatkowy decyzji nieostatecznych, uchylonych następnie w toku kontroli
instancyjnej, wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 6 lutego 2002 r.,
V CKN 1248/00 (OSP 2002, nr 10, poz. 128). Co do zasady nie można bowiem
wykluczyć powstania szkody w razie wydania aktu administracyjnego, uchylonego
potem wskutek wniesienia środka odwoławczego.
Do poszczególnych elementów szkody, naprawienia której dochodzi
powódka, Sąd Okręgowy odniósł się następująco. Po pierwsze, powódka dochodzi
kwoty 33.397 zł z tytułu nadpłaconych odsetek od zaległości podatkowych za okres
od 1 lipca do 3 października 1999 r. Sąd pierwszej instancji wskazał, iż nie jest
możliwe przyjęcie odpowiedzialności pozwanego za prawidłową, utrzymaną
w mocy przez Naczelny Sąd Administracyjny decyzję Izby Skarbowej
z 22 listopada 1999 r., a to z niej wynikają zakwestionowane, zawyżone odsetki. Po
drugie, powódka dochodzi kwoty 50.563,87 zł stanowiącej różnicę kosztów obsługi
między kredytem preferencyjnym, a uzyskanym przez powoda kredytem kasowym.
Poniesienie przez powódkę tego rodzaju szkody nie zostało wykazane. Nie
dowiodła ona, aby w sytuacji, gdyby od początku należność podatkowa była
ustalona prawidłowo, czyli tak jak w decyzji Izby Skarbowej z 22 listopada 1999 r.,
uzyskałaby ona kredyt preferencyjny. Po trzecie, powódka dochodzi kwoty
1.602.700 zł jako naprawienia szkody wyrażającej się w niższej zyskowności
Spółdzielni, będącej skutkiem kontroli skarbowej. Szkoda ta nie została zdaniem
Sądu Okręgowego udowodniona. Po czwarte, powódka dochodzi kwoty 48.492 zł
w związku z wydatkami poniesionymi na ekspertyzy i opinie prawne. Strona
powodowa nie wykazała, iż zamawiane przez nią ekspertyzy miały związek z tą
częścią decyzji, która następnie została uchylona, a nie tą częścią, która została
4
utrzymana w mocy. Z powyższych względów, wobec braku podstaw do zasądzenia
na rzecz powódki odszkodowania, Sąd Okręgowy oddalił powództwo o zapłatę
kwoty 1.735.135 zł.
Powódka wniosła apelację od powyższego wyroku.
Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 13 kwietnia 2005 r., sprostował oczywistą
omyłkę oraz niedokładność w oznaczeniu sygnatury akt i stron w zaskarżonym
wyroku oraz oddalił apelację.
Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu Okręgowego stanowiące podstawę
faktyczną rozstrzygnięcia i przyjął je za własne. W uzasadnieniu wyroku podkreślił,
że skarżąca, zarzucając naruszenie art. 233 k.p.c., a więc przepisu stanowiącego
zasadę swobodnej oceny dowodów, nie precyzuje, na czym uchybienie Sądu
pierwszej instancji miałoby polegać.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie jest też zasadny zarzut naruszenia prawa
materialnego, mianowicie art. 417 k.c. Zbędne w niniejszej sprawie było ustalenie
czy zachowanie inspektora kontroli skarbowej, który w dniu 30 czerwca 1999 r.
wydał błędną decyzję podatkową uchyloną następnie przez organ odwoławczy,
było bezprawne w rozumieniu art. 417 k.c., bowiem strona powodowa nie dowiodła
podstawowej przesłanki odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa,
a mianowicie tego, czy wskutek wydania przedmiotowej decyzji poniosła ona
szkodę. Wszechstronna analiza poszczególnych elementów szkody, naprawienia
której żądała powódka, dokonana przez Sąd Okręgowy, nie została w apelacji
skutecznie podważona. Skoro więc powódka nie wykazała, aby wskutek wydania
decyzji podatkowej z 30 czerwca 1999 r., uchylonej w postępowaniu odwoławczym
przez Izbę Skarbową, poniosła szkodę, roszczenie o zasądzenie na jej rzecz na
podstawie art. 417 k.c. odszkodowania nie podlegało uwzględnieniu i z tego też
względu zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu.
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła naruszenia prawa materialnego
przez oczywiste naruszenie przepisu art. 417 k.c. Zarzuciła też naruszenie
przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, a w szczególności art.
233 k.p.c. art. 210 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
5
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. jest
całkowicie nietrafny jako zmierzający do pozbawienia Sądu możliwości oceny
materiału zebranego w sprawie. Merytoryczne odniesienie się do tego zarzutu jest
zresztą zbyteczne, skoro zgodnie z art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej
nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.
Dalszy zarzut naruszenia art. 210 § 2 k.p.c. jest o tyle niezrozumiały, że
przepis ten określa działania stron postępowania, nie może więc stanowić
podstawy zarzutu formułowanego pod adresem Sądu. Poza tym wspomniany
zarzut nie został dostatecznie sformułowany. Nie wskazano bowiem, które
konkretnie oświadczenia stron postępowania są przedmiotem zarzutu oraz na czym
miałoby polegać naruszenie rozważanego przepisu. Ponadto z treści skargi
kasacyjnej wynika, że pozwana zaprzecza twierdzeniom powódki, co dodatkowo
wywołuje wątpliwość, czego w istocie miałby dotyczyć wspomniany zarzut.
Zarzut naruszenia art. 417 k.c. w istocie sprowadza się do polemiki
z ustaleniami faktycznymi Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego, których
podważanie jest niedopuszczalne w skardze kasacyjnej (zob. wyżej).
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej nie podnosi się innych jej motywów oprócz
zarzutu niedostatecznego zbadania istnienia szkody. Należy poza tym podkreślić,
że powódka powinna zgłosić wszystkie wnioski dowodowe w toku postępowania
przed Sądami I i II instancji, nie zaś licząc na wydanie wyroku wstępnego
powstrzymać się od zgłoszenia tych wniosków. Skoro więc nie udowodniono
szkody, Sąd Apelacyjny trafnie stwierdził, że istnienie innych przesłanek
odpowiedzialności nie ma wpływu na wynik oceny prawnej żądania pozwu. W tej
sytuacji nie ma wpływu na wynik wspomnianej oceny trafnie podniesiona
w uzasadnieniu skargi kasacyjnej okoliczność, że art. 417 k.c. (w brzmieniu
obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r.
o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 162,
poz. 1692) w zw. z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP może co do zasady stanowić
podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez
wydanie decyzji w postępowaniu podatkowym, która następnie została uchylona
w wyniku odwołania wniesionego przez podatnika.
6
Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.