Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 147/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 marca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Prezydenta W.
przeciwko I.S. i R.S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 marca 2006 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 maja 2005 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 17 maja 2005 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
pozwanych I.S. i R.S. od wyroku Sądu Okręgowego w W., utrzymującego w mocy
nakaz zapłaty, którym nakazano pozwanym żeby zapłacili solidarnie Skarbowi
Państwa – Prezydentowi W. kwotę 134.269,88 złotych z odsetkami ustawowymi i
kosztami postępowania. Wymieniona kwota stanowi odsetki za opóźnienie w
zapłacie części opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości
położonej w W. przy ul. M. 3 i ul. G. 165, należnej za lata 2001, 2002 i 2003 r.
Odsetki naliczone zostały od części opłaty należnej za każdy rok, nie zapłaconej
do dnia 31 marca tego roku, za okres od tego dnia do dnia 30 września 2003 r.
W sprawie jest bezsporne, że w dniu 22 grudnia 1999 r., gdy użytkownikiem
wieczystym nieruchomości była Spółka z o.o. G., Prezydent W. wypowiedział
wysokość dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
(42.954,24 zł) i zaoferował przyjęcie jej nowej wysokości w kwocie 281.438,97 zł. W
wyniku sprzeciwu Spółki od orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego
w W., wydanego na skutek wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest
nieuzasadniona, Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 12 lutego 2003 r. ustalił
wysokość opłaty rocznej obowiązującej od dnia 1 stycznia 2000 r. na kwotę
211.079,23 zł. Wyrok uprawomocnił się w dniu 5 marca 2003 r. W dniu 24 lipca
2003 r. pozwanym doręczone zostało pismo Urzędu Miejskiego w W., którym
poinformowani zostali, że w związku z nabyciem użytkowania wieczystego
nieruchomości od spółki G. zobowiązani są do uiszczania opłaty rocznej w
wysokości 211.079,23 zł, którą należy wpłacać w terminach do dnia 31 marca
każdego roku, poczynając od 2001 r. W dniu 30 września 2003 r. pozwani wpłacili
tytułem opłaty rocznej za lata 2001, 2002 i 2003 kwotę 504.374,97 zł,
odpowiadającą różnicy pomiędzy opłatą ustaloną wyrokiem Sądu Okręgowego w
W. z dnia 12 lutego 2003 r. a zapłaconą już opłatą w dotychczasowej wysokości.
Rozpoznający sprawę Sąd Okręgowy uznał, że w nowo ustalonej
(zaktualizowanej) wysokości opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego
nieruchomości za lata 2001, 2002 i 2003 pozwani powinni byli zapłacić do dnia
3
31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Wpłacając część tej należności w dniu
30 września 2003 r. pozwani spełnili świadczenie z opóźnieniem, powództwo
o zasądzenie odsetek za czas tego opóźnienie jest więc zasadne (art. 481 § 1 k.c.).
Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny. Stwierdził, że wysokość opłaty rocznej
z tytułu użytkowania wieczystego ustalona na skutek prawomocnego orzeczenie
samorządowego kolegium odwoławczego lub prawomocnego wyroku sądu
obowiązuje od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym
wypowiedziano wysokość dotychczasowej opłaty (art. 79 ust. 5 i 8 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr
261, poz. 2603 ze zm.), a nie od dnia prawomocności orzeczenia kolegium lub
sądu. Nie można zatem powątpiewać, że użytkownik wieczysty ponosi
materialnoprawne ryzyko procesowania się o zasadność i wysokość aktualizacji
opłaty rocznej. Jakiekolwiek spory na temat konstytutywnego lub deklaratywnego
charakteru orzeczenia sądowego (orzeczenia samorządowego kolegium
odwoławczego) są – w kontekście opóźnienia dłużnika - użytkownika wieczystego –
zupełnie chybione (bezprzedmiotowe). Obowiązuje wszak ustawowa reguła
poświęcona specjalnie kwestii terminu zapłaty zaktualizowanej opłaty rocznej
z tytułu użytkowania wieczystego.
Skargą kasacyjną wniesioną od wyroku wymienionego na wstępie pozwani
zaskarżyli ten wyrok w całości. Podstawą skargi jest naruszenie prawa
materialnego – art. 79 ust. 8 w zw. z art. 79 ust. 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami oraz art. 481 § 1 k.c. przez ich błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie. Skarżący wnieśli o zmianę wyroku Sądu Apelacyjnego
oraz uchylenie nakazu zapłaty wydanego w sprawie i oddalenie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Występujące w sprawie zagadnienie, od rozstrzygnięcia którego zależy jej
wynik, czy ustalona przez sąd w rezultacie postępowania przewidzianego w art. 80
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.:
Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.; dalej – „u.g.n.”), opłata roczna z tytułu
użytkowania wieczystego staje się wymagalna w części przewyższającej opłatę
dotychczasową z dniem 31 marca roku, którego opłata ta dotyczy, czy z dniem
4
uprawomocnienia się wyroku sądu, jest przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego
z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 37/05 (niepubl.), powołanej w skardze
kasacyjnej. Według uchwały tej, ustalona przez sąd opłata roczna z tytułu
użytkowania wieczystego (art. 80 ust. 1 i 2 w zw. z art. 78 ust. 2 u.g.n.) staje się
wymagalna, w części przewyższającej opłatę dotychczasową, po uprawomocnieniu
się wyroku. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały, dla określenia
zasięgu skuteczności zobowiązania w części obejmującej podwyższenie opłaty
rocznej z tytułu użytkowania wieczystego ustalonej wyrokiem sądu nie ma
znaczenia, czy wyrok ten ma charakter deklaratywny czy konstytutywny. Wobec
wyraźnego brzmienia art. 79 ust. 5 w zw. z art. 79 ust. 8 u.g.n. skuteczność
wymienionego zobowiązania sięga bowiem dnia 1 stycznia roku następującego
po roku, w którym wypowiedziana została wysokość dotychczasowej opłaty
i zaoferowano przyjęcie jej nowej wysokości. Określenie charakteru wyroku sądu
ma natomiast kluczowe znaczenie w związku z treścią art. 71 ust. 4 u.g.n.,
regulującego termin uiszczania opłaty rocznej. Wypowiedzenie wysokości
dotychczasowej opłaty rocznej, o którym stanowi art. 78 ust. 1 u.g.n., nie stanowi
źródła powstania prawa do podwyższonej opłaty. Jest nim dopiero przyjęcie
przez użytkownika wieczystego oferty nowej jej wysokości, a w razie jej nie
przyjęcia – prawomocne orzeczenie samorządowego kolegium odwoławczego lub
wyrok sądu, ustalający nową wysokość opłaty. Wyrok ten ma charakter
konstytutywny. Skutek ex tunc zobowiązania powstałego w wyniku tego wyroku
obejmuje tylko „uzupełnienie” wysokości świadczenia z tego zobowiązania za okres
sprzed wydania wyroku. Nie obejmuje natomiast wstecznej terminowości spełnienia
świadczenia. Zatem ustalona wyrokiem sądu opłata roczna z tytułu użytkowania
wieczystego staje się, w części przewyższającej opłatę dotychczasową, wymagalna
po uprawomocnieniu się wyroku.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną podziela pogląd
prawny wyrażony w przytoczonej uchwale. Oznacza to, że pozwani byli
zobowiązani do zapłacenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
należnej za czas od dnia 1 stycznia 2000 r. w wysokości ustalonej wyrokiem Sądu
Okręgowego w W. z dnia 12 lutego 2003 r., dopiero po uprawomocnieniu się tego
5
wyroku. Do dnia 5 marca 2003 r. nie pozostawali zatem w opóźnieniu i za czas ten
nie są zobowiązani do zapłaty odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.).
Z przytoczonych względów należało uznać, że skarga kasacyjna oparta
została na uzasadnionej podstawie. Ponieważ pozwani są zobowiązani do zapłaty
odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty 504.374,97 zł, liczonych za czas od dnia
uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 12 lutego 2003 r. do
dnia 30 września 2003 r., a wysokość tej kwoty nie została w sprawie ustalona, Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 zd. pierwsze k.p.c. orzekł jak w sentencji, na
podstawie art. 39821
w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. pozostawiając Sądowi drugiej
instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.