Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 16/06
POSTANOWIENIE
Dnia 17 maja 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSN Stanisław Dąbrowski
w sprawie z powództwa „L.”
Spółki z o.o. w M.
przeciwko „K. Bank” S.A. w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 maja 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od postanowienia Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 12 sierpnia 2005 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Okręgowego w W. z dnia 16 marca 2005 r.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 16 marca 2005 r. Sąd Okręgowy w W. odrzucił
pozew L. przeciwko K. Bank S.A., przyjmując, że rozstrzygnięcie sprawy należy do
sądu polubownego. Sąd Okręgowy nie uwzględnił argumentu strony powodowej, że
zapis na sąd polubowny jest nieważny. Uznał bowiem, że nie jest uprawniony do
badania ważności takiego zapisu. Stanowisko Sądu pierwszej instancji podzielił
Sąd Apelacyjny, który postanowieniem z dnia 12 sierpnia 2005 r. oddalił zażalenie
strony powodowej.
W skardze kasacyjnej powodowa spółka, zarzucając w ramach drugiej
podstawy kasacyjnej naruszenie art. 697 § 2, art. 711 i 712 oraz art. 202 k.p.c.,
wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i postanowienia Sądu
Okręgowego oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi.
W odpowiedzi na skargę strona pozwana wniosła o odmówienie przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie o jej oddalenie w całości, oraz
o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego według obowiązujących
przepisów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Do oceny trafności zaskarżonego orzeczenia zastosowanie mają przepisy
kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu obowiązującym przed wejściem
w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego (Dz.U. Nr 17, poz. 1478).
Wbrew stanowisku Sądów pierwszej i drugiej instancji, sąd rozpoznający
zarzut istnienia zapisu na sąd polubowny był uprawniony do dokonania oceny
ważności tego zapisu.
Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 4 k.p.c., sąd odrzuca pozew, jeżeli rozstrzygnięcie
sprawy należy do sądu polubownego. Odrzucenie pozwu z tego powodu wymaga
zgłoszenia przez pozwanego należycie uzasadnionego zarzutu przed wdaniem się
w spór co do istoty sprawy (art. 202 zd. pierwsze). Samo jednak zgłoszenie zarzutu
3
istnienia zapisu na sąd polubowny nie może w żadnym wypadku stanowić
podstawy odrzucenia pozwu. Dla wywołania takiego skutku zarzut musi być
zasadny, co podlega ocenie sądu. O istnieniu obowiązku sądu badania zapisu na
sąd polubowny przesądzają następujące argumenty. Po pierwsze, z art. 199 § 1 pkt
4 k.p.c. wynika, że odrzucenie pozwu następuje, gdy rozstrzygnięcie sprawy należy
do sądu polubownego. Rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu polubownego tylko
wówczas, gdy spór objęty jest zapisem na sąd polubowny, przy czym nie ulega
wątpliwości, że zapis ten musi być ważny. Należy również stwierdzić, że do sądu
należy ocena, czy zachodzą przesłanki odrzucenia pozwu. W konsekwencji przyjąć
trzeba, że rzeczą sądu jest wyjaśnienie, czy rozstrzygnięcie sprawy należy do sądu
polubownego, co obejmuje również ocenę ważności zapisu. Po drugie, za
uznaniem kompetencji sądu do badania ważności zapisu na sąd polubowny
przemawia wzgląd na ekonomię procesową. Zaaprobowanie poglądu Sądów obu
instancji o dopuszczalności zajmowania się kwestią ważności zapisu na sąd
polubowny dopiero w ramach rozpoznawania skargi o uchylenie wyroku tego sądu
prowadziłoby bowiem do konieczności wytoczenia powództwa przed sądem
polubownym nawet wówczas, gdyby od początku nie budziło wątpliwości, że zapis
taki nie jest ważny. Po trzecie wreszcie, należy podkreślić, że powołaną wyżej
ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. do kodeksu postępowania cywilnego dodano przepis
art. 1165 § 2 wyłączający odrzucenie pozwu lub wniosku o wszczęcie
postępowania nieprocesowego w razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej
sporu objętego zapisem na sąd polubowny w sytuacjach, gdy zapis na sąd
polubowny jest nieważny, bezskuteczny, niewykonalny albo utracił moc, jak również
wtedy, gdy sąd polubowny orzekł o swej niewłaściwości. Dodanie przytoczonego
przepisu jest wyrazem zaaprobowania przez ustawodawcę kompetencji sądu do
badania zapisu na sąd polubowny po podniesieniu odpowiedniego zarzutu przez
pozwanego. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, że uprawnienie takie jeszcze na
gruncie poprzedniego stanu prawnego można było wywieść z przepisów
regulujących odrzucenie pozwu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
25 sierpnia 2004 r., IV CK 144/04, niepubl.).
4
Na marginesie wskazać trzeba na niekonsekwencję w argumentacji Sądu
Apelacyjnego, który – negując swoją kompetencję do oceny ważności zapisu na
sąd polubowny – rozważał jednak także problem obowiązywania tego zapisu.
Z podanych względów należało uznać, że Sąd Okręgowy i Sąd Apelacyjny,
odmawiając dokonania oceny ważności zapisu na sąd polubowny, nie rozpoznały
istoty sprawy. Zaszła zatem konieczność uchylenia postanowień wydanych przez
oba te Sądy (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
db