Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 23/06
POSTANOWIENIE
Dnia 30 maja 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa R. T.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 maja 2006 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 9 marca 2006 r.
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2004 r. Sąd Okręgowy w W. zwolnił
powoda od wpisu sądowego.
W dniu 2 stycznia 2006 r. powodowi doręczono odpis wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 20 października 2005 r. z uzasadnieniem. W dniu 2 marca
2006 r. wniósł on skargę kasacyjną od tego wyroku.
Postanowieniem z dnia 9 marca 2006 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną powoda. Sąd zastosował przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Uznał następnie, że wnosząc skargę,
powód obowiązany był uiścić opłatą podstawową w wysokości 30 zł.
Wobec nieuiszczenia tej opłaty, skarga podlegała odrzuceniu.
W zażaleniu skarżący zarzucił naruszenie art. 14 ust. 2, art. 3 ust. 2 pkt 3
i art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych, wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania. Zdaniem skarżącego, Sąd drugiej instancji błędnie
zastosował wskazaną ustawę, gdyż powinien on oprzeć się na przepisach ustawy
z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która nie
przewidywała obowiązku uiszczenia opłaty podstawowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew stanowisku skarżącego, Sąd drugiej instancji trafnie przyjął, że
zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398).
Podstawową zasadą prawa międzyczasowego w dziedzinie procesu
cywilnego jest zasada bezpośredniego działania ustawy nowej. Zasada ta
wyrażona została w art. XV § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Przepisy
wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 297 ze zm.).
Przyjąć należy, że wskazana zasada ma znaczenie ogólne w dziedzinie w prawie
procesowym cywilnym (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 17 stycznia 2001 r. - zasadę prawną, III CZP 49/00, OSNC 2001, nr 4,
3
poz. 53, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2003 r., IV CKN 310/01, niepubl.)
i znajduje ona również zastosowanie w odniesieniu do przepisów ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, mających charakter
przepisów prawa procesowego.
Istotny wyjątek od zasady bezpośredniego działania ustawy nowej
przewidziany został w art. 149 ust. 1 powołanej ustawy. Przepis ten stanowi, że
w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się, do czasu
zakończenia postępowania w danej instancji, dotychczasowe przepisy o kosztach
sądowych. W niniejszej sprawie wejście w życie ustawy nastąpiło po doręczeniu
powodowi odpisu wyroku Sądu Apelacyjnego z uzasadnieniem, a zatem już po
zakończeniu postępowania przed sądem drugiej instancji. Wniesienie skargi
kasacyjnej miało natomiast miejsce w czasie obowiązywania nowej ustawy
o kosztach sądowych. Wniesienie skargi kasacyjnej inicjuje postępowanie przed
Sądem Najwyższym i - mimo że jest czynnością podejmowaną przed sądem drugiej
instancji - stanowi co do zasady pierwszą czynność postępowania kasacyjnego.
Skoro zatem powód wniósł skargę kasacyjną w pierwszym dniu obowiązywania
nowej ustawy, zastosowanie znajdowały jej przepisy, zgodnie z zasadą
bezpośredniego działania ustawy nowej.
Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2004 r. Sąd Okręgowy w W. zwolnił
powoda częściowo od kosztów sądowych, a mianowicie od wpisu sądowego.
Zwolnienie to obejmowało w chwili jego dokonania wszystkie pisma w sprawie, od
których obowiązująca wówczas przepisy o kosztach sądowych przewidywały
uiszczenie wpisu (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 października
1972 r., l CZ 121/72, niepubl., oraz z dnia 18 września 2002 r., III CZ 77/02,
niepubl.). Pismem takim była wówczas kasacja, od której pobierano cały wpis na
podstawie § 7 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.). Późniejsze zmiany kodeksu postępowania
cywilnego i przepisów o kosztach, polegające na zastąpieniu instytucji kasacji
skargą kasacyjną, a instytucji wpisu - opłatą, nie wpłynęły na zakres zwolnienia
powoda od kosztów sądowych, dokonanego wskazanym postanowieniem Sądu
4
Okręgowego. Prowadzi to do wniosku, że zwolnienie to obejmowało również skargę
kasacyjną wniesioną przez powoda dnia 2 marca 2006 r.
W myśl art. 14 ust. 2 nowej ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych, opłatę podstawową pobiera się od podlegających opłacie pism, o których
mowa w art. 3 ust. 2, wnoszonych przez stronę zwolnioną od kosztów sądowych
przez sąd, chyba że ustawa stanowi inaczej. Wśród pism wymienionych w art. 3
ust. 2 powołanej ustawy mieści się skarga kasacyjna. W konsekwencji uznać
należy, że opłatę podstawową obowiązana jest uiścić strona wnosząca skargę
kasacyjną, jeżeli została przez sąd zwolniona od kosztów sądowych całkowicie lub
częściowo - w zakresie obejmującym dokonanie tej czynności. W takim właśnie
zakresie od kosztów sądowych zwolniony był powód, co skutkowało istnieniem po
jego stronie obowiązku uiszczenia opłaty podstawowej od skargi kasacyjnej.
Skutki nieuiszczenia opłat od środków odwoławczych i środków zaskarżenia
wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników określa obecnie art. 1302
§ 3
k.p.c. Przepis ten stanowi, że sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo
wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki
odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od
wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza
sądowego) podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od
wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia. Uznać należy, że pojęcie
opłaty w wysokości stałej obejmuje nie tylko opłatę stałą w rozumieniu nowej
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnej, ale również opłatę podstawową.
Po pierwsze bowiem, wysokość opłaty podstawowej jest stała, gdyż wynosi 30 zł
(art. 14 ust. 3 powołanej ustawy). Po drugie, sformułowanie „opłata w wysokości
stałej" różni się istotnie od używanego w ustawie o kosztach pojęcia „opłata stała",
co wskazuje na zamiar ustawodawcy nadania tym określeniom innego znaczenia.
Po trzecie wreszcie, nie ma podstaw do przyjęcia, że wolą ustawodawcy było
wyłączenie sankcji przewidzianej w art. 1302
§ 3 k.p.c. w stosunku do stron
zwolnionych przez sąd od kosztów sądowych i reprezentowanych przez
profesjonalnego pełnomocnika. W konsekwencji, wniesienie skargi kasacyjnej bez
uiszczenia opłaty podstawowej przez radcę prawnego reprezentującego
5
skarżącego zwolnionego od kosztów sądowych w zakresie obejmującym dokonanie
tej czynności, skutkuje odrzuceniem skargi. Taką właśnie sankcję zastosował Sąd
Apelacyjny w zaskarżonym postanowieniu.
Z podanych względów, na podstawie art. 39814
i 3941
§ 3 k.p.c.,
Sąd Najwyższy oddalił zażalenie.
db