Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 77/06
POSTANOWIENIE
Dnia 5 lipca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J.S.
przy uczestnictwie J.S.
z udziałem Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej
o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 lipca 2006 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 września 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Wnioskodawczyni J.S. wniosła o uznanie za skuteczny na obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej prawomocny wyrok Stanowego Sądu Najwyższego w
Nowym Jorku z dnia 31 października 2003 r. orzekający rozwiązanie jej
małżeństwa zawartego w dniu 16 lipca 1983 r. w B. z J.S. Uczestnik postępowania
J.S. wnosił o oddalenie wniosku z uwagi na fakt wszczętego wcześniej przez niego
w Polsce procesu rozwodowego, zanim uprawomocniło się orzeczenie sądu
zagranicznego. Biorący udział w sprawie Prokurator również wnosił o oddalenie
wniosku wobec treści art. 1146 § 1 pkt 4 k.p.c.
Sąd Okręgowy w O. postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2005 r. oddalił
wniosek. Z ustaleń Sądu wynikało, iż J.S. i J.S. dnia 16 lipca 1983 r. zawarli
związek małżeński w Urzędzie Stanu Cywilnego w B. Ze związku tego urodziło się
dwoje dzieci: A. i M. Małżonkowie legitymują się zarówno polskim, jak i
amerykańskim obywatelstwem. Obecnie wnioskodawczyni zamieszkuje na terenie
USA, natomiast uczestnik postępowania przebywa w Polsce. Dnia 24 marca 2003
r. J.S. złożył w Sądzie Okręgowym w B. pozew o rozwód. Dnia 21 maja 2004 r.
sprawa została ostatecznie według właściwości przekazana Sądowi Okręgowemu
w W. Z kolei dnia 9 maja 2003 r. wnioskodawczyni wystąpiła do Stanowego Sądu
Najwyższego Stanu Nowy Jork o rozwiązanie jej małżeństwa z uczestnikiem
postępowania, o czym powiadomiono uczestnika, jak też zawiadomiono go o
terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 22 września 2003 r. J.S. przesłał do
Stanowego Sądu Najwyższego Stanu Nowy Jork pismo, w którym wnosił o
oddalenie powództwa, a także informował o zawiśnięciu sprawy przed sądem
polskim, co by dowodziło, że nie był on pozbawiony możliwości obrony swoich
praw. Stanowy Sąd Najwyższy dnia 31 października 2003 r., stosując przepisy
prawa Stanu Nowy Jork, wydał wyrok, mocą którego rozwiązał małżeństwo J. i J.S.
przez rozwód. Wyrok ten uprawomocnił się.
Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że w rozumieniu art. 1146 § 1 pkt 4
k.p.c. sądem polskim, powołanym do rozstrzygnięcia sprawy o rozwód, jest sąd
okręgowy, rzeczowo właściwy do rozstrzygania takich spraw. Sąd I instancji
3
podkreślił, że mylne wniesienie pozwu do niewłaściwego miejscowo sądu nie może
powodować negatywnych skutków procesowych dla strony (art. 200 § 3 k.p.c.). Sąd
Okręgowy przyjął zatem jako datę wszczęcia postępowania o rozwód przed sądem
polskim dzień 24 marca 2003 r., a nie dzień 21 maja 2004 r., w którym akta sprawy
wpłynęły do Sądu Okręgowego w W. W tych okolicznościach istnieje, w ocenie tego
Sądu, negatywna przesłanka do uznania orzeczenia sądu zagranicznego zgodnie z
art. 1146 § 1 pkt 4 k.p.c.
W apelacji od postanowienia Sądu Okręgowego wnioskodawczyni zarzuciła
naruszenie art. 1146 § 1 pkt 4 k.p.c. i art. 200 § 3 k.p.c.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 28 września 2005 r., oddalił apelację
w całości podzielając stanowisko Sądu Okręgowego w O. W uzasadnieniu wyroku
podkreślił w szczególności, że celem regulacji zamieszczonej w art. 1146 § 1 pkt 4
k.p.c. nie jest przyznanie pierwszeństwa orzeczeniu zagranicznemu z uwagi na
okoliczność, że stało się ono prawomocne wcześniej niż wydane w tej samej
sprawie orzeczenie sądu polskiego. Cel jest inny i ogranicza się do przyznania
priorytetu postępowaniu rozpoznawczemu, toczącemu się przed sądem polskim,
jeżeli zostało ono wszczęte wcześniej niż uprawomocniło się orzeczenie
zagraniczne.
Wnioskodawczyni w skardze kasacyjnej zarzuciła postanowieniu Sądu
Apelacyjnego naruszenie przepisów postępowania, mianowicie art. 1146 § 1 pkt 4
k.p.c. i art. 200 § 3 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut, dotyczący błędnej wykładni art.
1146 § 1 pkt 4 k.p.c. przez przyjęcie, że wszczęciem sprawy przed sądem polskim
powołanym do jej rozstrzygnięcia jest także wniesienie sprawy do sądu
niewłaściwego miejscowo, nie zasługuje na uwzględnienie. W rozumieniu tego
przepisu sądem powołanym do rozstrzygnięcia sprawy jest bowiem sąd polski,
któremu przysługuje jurysdykcja do rozpoznania danej sprawy. W niniejszej sprawie
bez wątpienia istnieje jurysdykcja krajowa sądu polskiego (art. 1100 § 1 k.p.c.).
Wniesienie zatem przez uczestnika postępowania powództwa o rozwód do sądu
polskiego, przed wytoczeniem przez jego małżonkę analogicznego powództwa do
4
sądu amerykańskiego, spowodowało powstanie negatywnej przesłanki
wykluczającej uznanie wyroku sądu amerykańskiego. Zgodnie z art. 1146 § 1 pkt 4
k.p.c., sprawa została wszczęta „przed sądem polskim powołanym do jej
rozstrzygnięcia”. Określenie „sąd polski” w rozumieniu tego przepisu oznacza, że
istnieje jurysdykcja krajowa sądów polskich do rozstrzygnięcia danej sprawy,
niezależnie od tego, czy konkretny sąd polski, do którego wniesiono powództwo,
jest właściwy rzeczowo bądź miejscowo. Z punktu widzenia rozważanej przesłanki
nie ma więc znaczenia w okolicznościach niniejszej sprawy wniesienie powództwa
do sądu niewłaściwego miejscowo.
O tym, jakie są konsekwencje wszczęcia sprawy przed sądem polskim, który
jest niewłaściwy rzeczowo lub miejscowo, rozstrzygają przepisy polskiego kodeksu
postępowania cywilnego, zgodnie z regułą właściwości legis fori processualis.
W tym zakresie znajduje zastosowanie art. 200 § 3 k.p.c., według którego
czynności dokonane przed sądem niewłaściwym pozostają w mocy. Nie zasługuje
w związku z tym na uwzględnienie podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut
naruszenia tego przepisu. Jak już bowiem wyżej wyjaśniono, art. 1146 § 1 pkt 4
k.p.c. w ogóle nie dotyczy właściwości rzeczowej lub miejscowej, ale odnosi się
wyłącznie do istnienia przesłanki jurysdykcji krajowej sądów polskich.
Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.