Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 77/06
POSTANOWIENIE
Dnia 8 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski
SSN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "F." sp. z o.o. w K.
przeciwko Gminie Miasta K.
o uznanie umowy za bezskuteczną,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym
w dniu 8 listopada 2006 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 21 czerwca 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny oddalił wniosek o wyłączenie
sędziów Sądu Okręgowego w K. motywując, że w rozpoznawanej sprawie nie
zachodzą przyczyny wyłączenia z mocy ustawy przewidziane w art. 48 § 1 pkt 1
k.p.c. Nie istnieją bowiem podstawy do przyjęcia, że sędziowie Sądu Okręgowego
pozostawali z powodową Spółką „F.” w takim stosunku prawnym, że wynik
niniejszego postępowania oddziaływałby na prawa i obowiązki poszczególnych
sędziów tego Sądu. Odrzucił także Sąd Apelacyjny twierdzenia skarżącej Spółki
o istnieniu przesłanek z art. 49 k.p.c. wskazując, że uprawdopodobnienie przyczyn
w tym przepisie wskazanym nie może sprowadzać się do sformułowania
gołosłownego i ogólnikowego zarzutu o negatywnym emocjonalnym stosunku
wszystkich sędziów do strony. Nie stanowi uprawdopodobnienia przyczyny
wyłączenia sędziów informacja o złożeniu przez prezesa sądu zawiadomienia
o popełnieniu przestępstwa przez stronę ani też złożenie przez stronę
zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa przez sędziów zwłaszcza, jeżeli
prokuratura odmawia wszczęcia postępowania karnego. Strona powodowa nie
wskazała, w istocie żadnych konkretnych okoliczności, które miałyby świadczyć
o negatywnym do niej stosunku poszczególnych sędziów Sądu Okręgowego w K.
W złożonym zażaleniu powodowa Spółka F. zarzuciła naruszenie:
1. art. 5 w zw. z art. 357 § 2 k.p.c. poprzez nie zastosowanie powyższych
regulacji do stanu faktycznego będącego przedmiotem niniejszej sprawy,
pomimo istnienia takiego obowiązku,
2. art. 243 k.p.c. oraz art. 233 § 1 i 2 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe
zastosowanie, oraz art. 227 k.p.c. i 248 § 1 k.p.c. poprzez ich
niezastosowanie, w wyniku czego Sąd w żaden sposób nie uwzględnił
wniosków strony powodowej zawartych w treści uzasadnienia, co
uniemożliwiło należytą ocenę argumentów powódki zawartych we wniosku
o wyłączenie sędziów Sądu Okręgowego,
3. art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, przez co
Sąd Apelacyjny de facto nie rozpoznał całości złożonego przez stronę
3
powodową wniosku o wyłączenie wszystkich sędziów Sądu Okręgowego od
orzekania w sprawie I C …/04 w wyniku czego nie rozpoznano istoty sprawy,
nadto:
4. art. 9 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie.
Wskazując na powyższe powodowa Spółka wniosła o uchylenie
zaskarżonego postanowienia Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie, w wypadku uznania
przez Sąd Najwyższy, iż w rozpoznawanej sprawie zachodzą przesłanki do
wyłączenia wszystkich sędziów Sądu Okręgowego w K. na podstawie
przewidzianej w art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. skarżąca wnosiła o zmianę zaskarżonego
postanowienia i uwzględnienie wniosku z przekazaniem sprawy do rozpoznania
innemu Sądowi Okręgowemu w ramach apelacji […].
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja wyłączenia sędziego zmierza do zapewnienia właściwego składu
rozpatrującego konkretną sprawę cywilną przez zagwarantowanie bezstronności
osób mających wydać właściwe rozstrzygnięcie lub mogących mieć wpływ na jego
treść (art. 54 k.p.c.). Obszerne, i w przeważającym zakresie ogólnikowe, wywody
zawarte w uzasadnieniu powodowej Spółki „F.” wymagają odwołania się do
ustawowych przesłanek wyłączenia sędziego, istnienia których (art. 48 § 1 pkt 1
i art. 49 k.p.c.) dowodziła skarżąca Spółka. W myśl art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. sędzia
jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach w których jest stroną lub
pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa
na jego prawa lub obowiązki. Przepis ten wyraża powszechnie respektowaną
zasadę, że nikt nie może być sędzią we własnej sprawie (nemo iudex in causa
sua). Obejmuje on takie sytuacje, gdy sędzia pozostaje z jedną ze stron w takim
stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki.
Odwoływanie się w złożonym wniosku o wyłączenie wszystkich sędziów
Sądu Okręgowego w K. do przesłanek z art. 48 § 1 pkt 1 i 49 k.p.c., a także z
uwagi na istotne dla rozstrzygnięcia wniosku niektóre elementy zawarte
w uzasadnieniu złożonego zażalenia dotyczące – jak można wnioskować
4
oświadczeń sędziów tego Sądu: A. O. (k - 339) i E. Ś. (k – 306) wymaga
wyodrębnienia tych oświadczeń ze względu na ich treść.
Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie pozwala na przyjęcie aby
wskazane w tych oświadczeniach okoliczności stanowiły przedmiot ceny Sądu
Apelacyjnego. Niemożność poddania - w tym zakresie - kontroli stwierdzeń
odnoszących się do „wszystkich sędziów Sądu Okręgowego” musi być
odczytywane w powiązaniu z przesłanką wpływu na treść kwestionowanego
postanowienia. Nadto biorąc za podstawę załączoną do akt sprawy listę sędziów
Sądu Okręgowego w K. (k – 397-399) w konfrontacji ze złożonymi oświadczeniami
nie można odeprzeć zarzutu skarżącej Spółki, iż w aktach sprawy brak jest
oświadczeń niektórych sędziów Sądu Okręgowego (np. […]). Stwierdzoną
wątpliwość pogłębia fakt, iż w aktach sprawy znajdują się oświadczenia
pochodzące od sędziów Sądu Okręgowego, których nazwiska nie figurują na
wskazanej liście (np. […]). Tracą swoją praktyczną użyteczność z rozpatrywanego
punktu widzenia mało czytelne podpisy na złożonych oświadczeniach (np. k – 278 i
338) oraz dające się zakwalifikować jako nieczytelne (np. 302, 303, 304, 305 i 344).
Ujawnione wadliwości stoją na przeszkodzie podzieleniu stanowiska Sądu
Apelacyjnego, że zaskarżone orzeczenie odnosi się do wszystkich sędziów Sądu
Okręgowego a złożony wniosek w całości został rozpoznany, co wyłącznie stanowi
podstawę do uchylenia zaskarżonego orzeczenia (art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39815
§
1 zdanie pierwsze k.p.c.).
Pozbawione są natomiast podstaw zarzuty i wywody strony powodowej
w odniesieniu do złożonych oświadczeń sędziów odpowiadających wymaganiom
ustawowym. Wywody te, jak i wniosek o wyłączenie sędziów omawianego Sądu,
nie zawierają argumentacji zarówno w sferze przyczyn faktycznych jak i prawnych
mogących podważyć treść złożonych oświadczeń i stosunek do stron. Chybione
jest godzenie w doniosłość prawną i moralną prawidłowo złożonych oświadczeń
u podstaw których to zarzutów legło błędne rozumienie zasady niezawisłości
sędziowskiej. W zakresie rozpoznawania spraw sędzia – wbrew dowolnym
wywodom zawartym w uzasadnieniu zażalenia – nie jest podporządkowany
wpływom, czy naciskom zewnętrznym ani też podporządkowany, co jest oczywiste,
poleceniom czy wskazówkom organów administracji wymiaru sprawiedliwości
5
(prezesa sądu). Nie istnieje żadna strukturalna zależność sędziego od
hierarchicznych dyspozycji. Ze względu na zasadę niezawisłości właściwa
działalność jurysdykcyjna sędziów, na którą składają się czynności z zakresu
rozpoznawania spraw, podlega wyłącznie nadzorowi judykacyjnemu
sprawowanemu – zgodnie z zasadą instancyjności – przez sądy instancyjnie
wyższe na drodze rozpoznawania zwyczajnych i nadzwyczajnych środków
zaskarżania orzeczeń, służących do korygowania wadliwych rozstrzygnięć.
Twierdzenia o zachwianiu czy też naruszeniu niezawisłości lub bezstronności nie
mogą być formułowane w oderwaniu od znanych i w przeważającym zakresie
bezspornych faktów i wyrażać się w domysłach lub przypuszczeniach.
Nadto można wskazać, że przytaczane w uzasadnieniu zażalenia akty
prawne i dążenie do jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki
przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd odnoszą się do wszystkich
podmiotów sporu (por. art. 45 Konstytucji, art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw
Obywatelskich i Politycznych oraz art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności). Trafnie w zatem Sąd Apelacyjny
stwierdził, że instytucja wyłączenia nie może funkcjonować w oderwaniu od
urzeczywistnienia praw przysługujących obu stronom a strona przeciwna dawała
wyraz dążeniu do oczekiwanego rozstrzygnięcia sporu.
Z powyższych przyczyn i na podstawie powołanych przepisów należało
orzec jak w sentencji postanowienia.