Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 91/06
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Marek Sychowicz
w sprawie z wniosku Z. P.
przy uczestnictwie S. S.
o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 listopada 2006 r.,
zażalenia uczestnika postępowania
na postanowienie Sądu Okręgowego w R.
z dnia 28 czerwca 2006 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2005 r. Sąd Rejonowy w Ł. zwolnił
uczestnika postępowania od kosztów sądowych w całości.
W dniu 4 maja 2006 r. uczestnik postępowania, reprezentowany przez
adwokata, wniósł apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 3
kwietnia 2006 r. stwierdzającego nabycie własności określonej nieruchomości przez
wnioskodawczynię. W apelacji zawarto wniosek o zwolnienie uczestnika
postępowania od „opłaty apelacyjnej”. Postanowieniem z dnia 10 maja 2006 r. Sąd
Rejonowy w Ł. umorzył postępowanie w sprawie wniosku o zwolnienie od opłaty
apelacyjnej, natomiast postanowieniem z dnia 28 czerwca 2006 r. Sąd Okręgowy
w R. odrzucił apelację uczestnika postępowania ze względu na jej nieopłacenie
opłatą podstawową.
W zażaleniu skarżący, zarzucając naruszenie art. 11 w zw. z 14 ust. 2 i 3
oraz art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) oraz art. 1302
§ 3 k.p.c.,
wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawową zasadą prawa międzyczasowego w dziedzinie procesu
cywilnego jest zasada bezpośredniego działania ustawy nowej. Zasada ta
wyrażona została w art. XV § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Przepisy
wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 297 ze zm.).
Innymi słowy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, przy wykonywaniu czynności
procesowych stosuje się prawo, które obowiązuje w czasie dokonywania czynności.
Wymieniona zasada ma zatem znaczenie ogólne w zakresie prawa procesowego
cywilnego (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
17 stycznia 2001 r. – zasadę prawną, III CZP 49/00, OSNC 2001, nr 4, poz. 53,
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2003 r., IV CKN 310/01, niepubl.) i znajduje
również zastosowanie w odniesieniu do przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, skoro mają one charakter przepisów
prawa procesowego.
3
Istotny wyjątek od zasady bezpośredniego działania ustawy nowej
przewidziany został w art. 149 ust. 1 powołanej ustawy. Przepis ten stanowi,
że w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się, do
czasu zakończenia postępowania w danej instancji, dotychczasowe przepisy
o kosztach sądowych. W rozpoznawanej sprawie wejście w życie ustawy nastąpiło
w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Postępowanie to zakończyło
się w dniu 3 kwietnia 2006 r. wydaniem postanowienia stwierdzającego
zasiedzenie, natomiast wniesienie apelacji od tego postanowienia miało miejsce już
w czasie obowiązywania nowej ustawy o kosztach sądowych. W konsekwencji,
zgodnie z zasadą bezpośredniego działania ustawy nowej, do opłacenia tego
pisma zastosowanie znajdują nowe przepisy o kosztach.
Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2005 r. Sąd Rejonowy zwolnił uczestnika
postępowania od kosztów sądowych w całości. W myśl art. 14 ust. 2 ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłatę podstawową pobiera się od
podlegających opłacie pism, o których mowa w art. 3 ust. 2, wnoszonych przez
stronę zwolnioną od kosztów sądowych przez sąd, chyba że ustawa stanowi
inaczej. Wśród pism wymienionych w art. 3 ust. 2 powołanej ustawy mieści się
apelacja, a zatem również apelacja uczestnika postępowania, odrzucona
zaskarżonym postanowieniem, podlegała opłacie podstawowej.
Oceny tej nie zmienia zamieszczenie w apelacji wniosku o zwolnienie od
„opłaty apelacyjnej”. W pierwszej kolejności zauważyć należy, że mimo istotnej
zmiany przepisów o kosztach sądowych, nie stracił aktualności pogląd,
iż obowiązek uiszczenia opłaty przy wniesieniu do sądu pisma jej podlegającego
nie ogranicza prawa żądania zwolnienia od kosztów sądowych. Niedopuszczalne
jest zatem odrzucenie nieopłaconego środka zaskarżenia wniesionego przez
profesjonalnego pełnomocnika, jeżeli domagał się on jednocześnie w imieniu strony
(uczestnika postępowania) zwolnienia jej od kosztów sądowych w zakresie
obejmującym ten środek. Niemniej jednak, wyłączenie obowiązku uiszczenia opłaty
wraz z wniesieniem pisma może nastąpić tylko wówczas, gdy wniosek o zwolnienie
od kosztów obejmuje tę opłatę. W rozpoznawanej sprawie uczestnik postępowania
został zwolniony od kosztów sądowych w całości, co nakładało na niego obowiązek
uiszczania od pism podlegających opłacie wyłącznie opłaty podstawowej.
4
Nie jest natomiast możliwe zwolnienie od opłaty podstawowej. W konsekwencji,
dołączony do apelacji wniosek o zwolnienie od opłaty apelacyjnej był
bezprzedmiotowy i nie mógł prowadzić do wyłączenia obowiązku opłacenia apelacji
w chwili jej wniesienia.
Skutki nieuiszczenia opłat od środków odwoławczych i środków zaskarżenia
wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników określa obecnie art. 1302
§ 3
k.p.c. Przepis ten stanowi, że sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo
wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki
odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od
wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza
sądowego) podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od
wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia. Uznać należy, że pojęcie
opłaty w wysokości stałej obejmuje nie tylko opłatę stałą w rozumieniu nowej
ustawy o kosztach sądowych, ale również opłatę podstawową. Po pierwsze
bowiem, wysokość opłaty podstawowej jest stała, gdyż wynosi 30 zł (art. 14 ust. 3
powołanej ustawy). Po drugie, sformułowanie „opłata w wysokości stałej” różni się
istotnie od używanego w ustawie o kosztach pojęcia „opłata stała”, co wskazuje na
zamiar ustawodawcy nadania tym określeniom innego znaczenia. Po trzecie
wreszcie, nie ma podstaw do przyjęcia, że wolą ustawodawcy było wyłączenie
sankcji przewidzianej w art. 1302
§ 3 k.p.c. w stosunku do stron zwolnionych przez
sąd od kosztów sądowych i reprezentowanych przez profesjonalnego
pełnomocnika. W konsekwencji, wniesienie apelacji bez uiszczenia opłaty
podstawowej przez adwokata reprezentującego uczestnika postępowania
zwolnionego od kosztów sądowych w całości skutkuje odrzuceniem apelacji. Taką
właśnie sankcję zastosował trafnie Sąd Okręgowy w zaskarżonym postanowieniu.
Z podanych względów, na podstawie art. 39814
i 3941
§ 3 k.p.c., Sąd
Najwyższy oddalił zażalenie.
jz