Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 346/07
POSTANOWIENIE
Dnia 19 grudnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSA Michał Kłos (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Gminy W.
przeciwko Syndykowi Masy Upadłości "I." Spółki z o.o.
z udziałem interwenientów ubocznych: "G." z siedzibą w C. (Francja) i E.O.
o rozwiązanie umowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 grudnia 2007 r.,
skargi kasacyjnej interwenienta ubocznego "G." z siedzibą w C. (Francja)
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 marca 2007 r., sygn. akt [...],
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od interwenienta ubocznego "G." z siedzibą w C.
(Francja) na rzecz powoda Gminy W. kwotę 3.600,- zł. (trzy
tysiące sześćset złotych) z tytułu zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego;
3. oddala wniosek pozwanego o zasądzenie kosztów
postępowania kasacyjnego od interwenienta ubocznego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 10 października 2005 r., Sąd Okręgowy w W.
umorzył postępowanie wywołane wniesieniem apelacji przez interwenienta
ubocznego po stronie pozwanej „G." z siedzibą w C. (Francja) od wyroku tego Sądu
z dnia 28 października 2004 r. Orzeczenie powyższe Sąd Okręgowy uzasadnił
stanowiskiem pozwanego, który sprzeciwił się tej czynności procesowej.
Postanowieniem z dnia 3 marca 2006 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie na
powyższe postanowienie. Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Okręgowego o
niedopuszczalności – w świetle art. 79 k.p.c. - zaskarżenia wyroku apelacją przez
interwenienta ubocznego wbrew sprzeciwowi strony, do której przystąpił. Pozwany
syndyk masy upadłości mógł zgłosić taki sprzeciw bez zgody rady wierzycieli.
Czynność taka nie została bowiem wskazana w art. 131 rozporządzenia
Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe
(jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zm. - dalej „pr.up.").
Postanowieniem z dnia 19 października 2006 r. Sąd Najwyższy uchylił
powyższe postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego. Sąd
Najwyższy uznał, że Sąd Apelacyjny - nie podzielając zarzutu dotyczącego
naruszenia przepisu art. 174 § 1 pkt 4 i § 2 k.p.c. - nie odniósł się do wszystkich
zarzutów zawartych w zażaleniu. Sąd Najwyższy uznał za niezbędne rozważenie
aktualności dotychczasowego orzecznictwa, wykluczającego dopuszczalność
rozwiązania użytkowania wieczystego po ogłoszeniu upadłości użytkownika
wieczystego na gruncie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (jedn. tekst: Dz. U. z 2004 r., Nr 261, poz. 2603 ze zm. - dalej
„u.g.n."). Uchylenie się przez Sąd Apelacyjny od przeprowadzenia takiej oceny nie
pozwoliło na odparcie podniesionych przez stronę skarżącą zarzutów naruszenia
przepisów postępowania.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie i orzekł o
kosztach postępowania zażaleniowego i kasacyjnego. Odnosząc się do zarzutu
naruszenia art. 174 § 1 pkt 4 i § 2 k.p.c., Sąd Apelacyjny uznał ten zarzut za
3
nieuzasadniony. Sąd ten powołał się na zawieszenie postępowania i podjęcie go z
udziałem syndyka postanowieniami wydanymi w 1999 r. i 2002 r. W tej sytuacji brak
było podstaw dla ponownego zawieszenia postępowania. W ocenie Sądu
Apelacyjnego nie zachodził w sprawie zakaz podjęcia postępowania i jego
prowadzenia z udziałem syndyka. Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego
utraciło w obecnym stanie prawnym aktualność. Na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy
z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości
(jedn. tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm. - dalej „g.g.w."), rozwiązanie
użytkowania wieczystego następowało na drodze decyzji administracyjnej. Na
gruncie art. 33 ust. 3 u.g.n., właściciel może wystąpić do sądu o wydanie
orzeczenia rozwiązującego użytkowanie wieczyste. W ocenie Sądu Apelacyjnego
brak podstaw do stosowania w drodze analogii art. 51 § 3 pr.up. Wynika to z
odmiennego charakteru stosunków najmu i dzierżawy oraz użytkowania
wieczystego. Ponadto przepis ten nie stanowi przeszkody do rozwiązania umów
najmu i dzierżawy ze skutkiem natychmiastowym na zasadach ogólnych w
przypadku zaistnienia uzasadnionych podstaw. W ocenie Sądu Apelacyjnego
powyższa wykładnia nie sprzeciwia się celowi postępowania upadłościowego,
ponieważ rozwiązanie stosunku użytkowania wieczystego rodzi po stronie
właściciela obowiązek zwrotu użytkownikowi wieczystemu pierwszej opłaty oraz
zwaloryzowanej sumy opłat rocznych, wniesionych z tytułu użytkowania
wieczystego. Masa upadłości uzyskuje zatem środki równoważne w zasadzie
wartości tego prawa.
Powyższe postanowienie zaskarżył interwenient uboczny, opierając skargę
na obu podstawach wskazanych w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach pierwszej
podstawy skarżący zarzucił naruszenie: art. 131 § 1 pkt 10 pr.up. przez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że zaniechanie złożenia apelacji
od niekorzystnego dla upadłego wyroku lub cofnięcie takiej apelacji, nie wymagało
uprzedniego zezwolenia rady wierzycieli.; art. 5 i 33 ust. w zw. z art. 227 u.g.n.,
polegające na przyjęciu, że w związku z rozwiązaniem stosunku użytkowania
wieczystego masa upadłości uzyskuje środki równoważne wartości tego prawa.
W ramach drugiej podstawy kasacyjnej skarżący zarzucił naruszenie: art. 79 k.p.c.
przez jego nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, że w sytuacji zaniechania
4
dokonania przez stronę czynności procesowej, dokonanie tej czynności przez
interwenienta ubocznego jest sprzeczne z działaniami strony, do której przystąpił;
art. 79 k.p.c. w zw. z art. 5 i 58 k.c. przez ich błędną wykładnię i uznanie,
że dopuszczalne jest cofnięcie przez Syndyka apelacji interwenienta ubocznego,
będącego wierzycielem upadłego, w sytuacji, gdy podstawą wniosku Syndyka była
chęć szybkiego zakończenia postępowania upadłościowego; art. 174 § 1 pkt 4 i § 2
w zw. z art. 179 § 3 k.p.c. przez ich nieprawidłowe zastosowanie i wydanie
zaskarżonego orzeczenia, pomimo obowiązku zawieszenia postępowania
i uchylenia orzeczeń uprzednio wydanych w sprawie; art. 228 k.p.c. przez jego
niezastosowanie w odniesieniu do powszechnej wiedzy w zakresie znacznego,
corocznego wzrostu cen nieruchomości w miastach i art. 378 § 1 w zw. z art. 397
§ 2 k.p.c. przez nierozpoznanie wszystkich zarzutów lub ich rozpoznanie
z pominięciem argumentacji skarżącego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 130 § 1 pkt 10 pr. up., należy
stwierdzić, że przepis ten taksatywnie wymienia czynności dyspozytywne,
wymagające uzyskania przez syndyka zgody rady wierzycieli. Wyliczenie to ma
charakter wyczerpujący, co oznacza, że wymóg uzyskania zgody wierzycieli nie
znajduje zastosowania do czynności, które nie zostały w tym przepisie wymienione.
Wśród nich nie znajduje się cofnięcie apelacji. Wbrew odmiennemu poglądowi
skarżącego, czynność ta nie jest tożsama z uznaniem roszczenia jak i zrzeczeniem
się roszczenia. Cofnięcie apelacji, podobnie jak cofnięcie pozwu, stanowi jedynie
wyraz rezygnacji strony z poszukiwania ochrony własnego roszczenia w ramach
danego postępowania. Nie jest zatem tożsame z rezygnacją z samego roszczenia.
Przystępując do oceny zarzutu naruszenia art. 5 i 33 ust. 3 w zw. z art. 227
u.g.n., należy stwierdzić, że, jak trafnie zresztą podniósł skarżący, Sąd Apelacyjny
uznał jedynie, iż z momentem rozwiązania stosunku użytkowania wieczystego,
użytkownik wieczysty uzyskuje ekwiwalent, który w zasadzie równy jest wartości
tego prawa. Wbrew sugestiom skarżącego, Sąd ten nie uznał, że waloryzacji
podlega wartość prawa, lecz jedynie suma opłat rocznych. Powyższy wywód nie
oznacza, że - na tle określonego stanu faktycznego - wartość tego prawa nie może
5
być wyższa. Nawet jeśli w tym stanie faktycznym tak jest, nie oznacza to, że Sąd
ten uchybił art. 5, 33 ust. 3 i 227 u.g.n.
Nie jest również uzasadniony zarzut naruszenia art. 79 k.p.c. W niniejszej
sprawie pozwany cofnął wniesioną przez interwenienta ubocznego apelację.
Stanowisko swoje zatem strona wyraziła nie poprzez tylko samo zaniechanie
dokonania określonej czynności procesowej, jak utrzymuje skarżący. Skuteczność
wniesienia apelacji interwenienta podlega w tej sytuacji ocenie w świetle wyraźnego
oświadczenia złożonego przez stronę. Należy uznać, że strona do której
interwenient przystąpił może sprzeciwić się każdej czynności interwenienta,
w wypadku takim czynność ta nie odnosi skutków procesowych (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 7 września 1964 r., II CR 214 / 64, OSNCP 1965, nr 10, poz.
165, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1982 r., II CZ 121 / 82,
OSNCP 1983, nr 9, poz. 131). W sytuacji, w której apelacja wniesiona przez
interwenienta niesamoistnego została cofnięta przez stronę, do której interwenient
przystąpił, zasadne było umorzenie postępowania wywołanego wniesieniem tej
apelacji. Wbrew odmiennej ocenie skarżącego, Sąd Apelacyjny dał wyraz swojemu
stanowisku w sposób precyzyjny, że podstawą umorzenia postępowania
apelacyjnego, była sprzeczność pomiędzy czynnościami procesowymi strony
i interwenienta, polegająca nie na bierności strony, lecz na cofnięciu przez nią
apelacji interwenienta.
Zarzut naruszenia art. 174 § 1 pkt 4 i § 2 k.p.c. również należy uznać za
nieuzasadniony. W świetle oceny prawnej Sądu Najwyższego, rzeczą Sądu
Apelacyjnego była analiza aktualności poglądu wyrażonego pod rządem art. 26 ust.
2 g.g.w. w uchwale z dnia 6 kwietnia 1995 r., III AZP 5/95, (OSNP 1995, nr 19, poz.
235 ) w zmienionym stanie prawnym. Sąd Apelacyjny trafnie uznał, że na gruncie
art. 33 ust. 3 u.g.n., dotychczasowe stanowisko Sądu Najwyższego utraciło
aktualność. W obecnym stanie prawnym rozwiązanie stosunku użytkowania
wieczystego nie następuje już na drodze decyzji administracyjnej, lecz na skutek
realizacji roszczenia przysługującego właścicielowi, na podstawie konstytutywnego
orzeczenia sądu. Trafnie uznał również Sąd Apelacyjny, że nawet odpowiednie
stosowanie do użytkowania wieczystego art. 51 § 3 pr. up. nie stanowiło
przeszkody do rozwiązania umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.
6
Przepis ten nie stanowił bowiem przeszkody do rozwiązania umów najmu lub
dzierżawy za porozumieniem stron, ani do ich wypowiedzenia przez
wynajmującego, lub wydzierżawiającego, ze skutkiem natychmiastowym
w wypadku zaistnienia ustawowych podstaw (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia
18 kwietnia 2002 r., II CKN 1201 / 00, OSNC 2003, nr 4, poz. 57 ). Pogląd o braku
aktualności dotychczasowego stanowiska Sądu Najwyższego na gruncie art. 33
ust. 3 u.g.n. przeważa również w piśmiennictwie. Nie było zatem przesłanek
przemawiających przeciwko podjęciu i kontynuowaniu zawieszonego
postępowania.
Nie naruszył również Sąd Apelacyjny art. 5 i 58 k.c. Skarżący upatrywał
naruszenie powyższych przepisów w przyznaniu skuteczności cofnięciu apelacji,
podyktowanemu dążeniem do szybszego zakończenia postępowania
upadłościowego. Nie jest to cel, który - z zasady - jest sprzeczny z interesem
wierzycieli. Krytyka takiego uzasadnienia, nie poparta argumentacją zmierzającą do
wykazania, na czym - w tym stanie faktycznym - polega sprzeczność tej czynności
z interesami wierzycieli, nie może być skuteczna.
Ocena braku zasadności zarzutu naruszenia przepisów dotyczących
waloryzacji opłat rocznych skutkuje uznaniem za niezasadny zarzutu naruszenia
art. 228 k.p.c. Całość powyższych wywodów prowadzi do wniosku, że Sąd
Apelacyjny ustosunkował się do wszystkich zarzutów podniesionych w zażaleniu.
Nie jest zatem również zasadny zarzut naruszenia art. 378 § 1 w zw. z art. 397 § 2
k.p.c.
Mając powyższe względy na uwadze, jak również treść art. 39814
k.p.c.,
należało orzec jak w sentencji. Nie było podstaw do zasądzenia od skarżącego na
rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego. W świetle art. 105
k.p.c. brak podstaw do zasądzenia kosztów od interwenienta ubocznego na rzecz
strony, do której przystąpił. O zwrocie kosztów postępowania kasacyjnego od
skarżącego na rzecz powoda orzeczono na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 391
§ 1 w zw. z art. 39821
k.p.c.