Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CO 8/08
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Strus
w sprawie z powództwa Z. K., K. M., M. M., A. M. i J. M.
przeciwko "R.(…)" sp. z o.o. w K., Skarbowi Państwa - Wojewodzie A. i Prokuraturze
Okręgowej w K. oraz Gminie Miejskiej K.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 17 grudnia 2008 r.,
na skutek skargi powodów o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2007 r., sygn. akt III CSK (...),
1. odrzuca skargę powódek A. M. i J. M. o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 22
czerwca 2008 r., sygn. akt III CSK (...),
2. przekazuje Sądowi Okręgowemu w K. wnioski Z. K., K. M. i M. M. o
zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu o wznowienie
postępowania kasacyjnego zakończonego prawomocnym postanowieniem
Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2008 r., sygn. akt III CSK (...).
Uzasadnienie
Sąd Najwyższy postanowieniem z 22 czerwca 2007 r. sygn. akt III CSK (...)
odrzucił skargę kasacyjną powodów Z. K., K. M., M. M., A. M. i J. M. od wyroku Sądu
Apelacyjnego z 27 lipca 2006 r., sygn. akt I ACa (…), bowiem nie zawierała ona wniosku
o przyjęcie do rozpoznania z uzasadnieniem.
W dniu 3 października 2008 r. powodowie reprezentowani przez pełnomocnika-
adwokata wnieśli skargę o wznowienie postępowania zakończonego wymienionym
wyżej postanowieniem, wskazując niezgodność art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. w związku z art.
3984
§ 1 pkt 3 k.p.c. stanowiących podstawę postanowienia Sądu Najwyższego, z art.
45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji, stwierdzoną wyrokiem Trybunału
2
Konstytucyjnego z 1 lipca 2008 r. sygn. akt SK 40/07, opublikowanym w Dz. U. Nr 120,
poz. 779 z 8 lipca 2008 r.
Skarżący domagali się uchylenia postanowienia Sądu Najwyższego z 22 czerwca
2007 r. sygn. III CSK (...) wraz zasądzeniem kosztów postępowania a także zwolnienia
powodów od „ponoszenia kosztów postępowania” na podstawie art. 100 ust. 2 w
związku z art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 1 lipca 2008 r. orzekł, że art. 3984
§ 1 pkt 3
ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz.
296, ze zm.) jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej oraz, że art. 3986
§ 2 i 3 w związku z art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c.
w zakresie, w jakim przewiduje odrzucenie - bez wezwania do usunięcia braków - skargi
kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 3984
§ 1 pkt 3 powołanej
ustawy, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.
Zgodnie z art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego
ma moc obowiązującą z dniem ogłoszenia, chyba że Trybunał określi inny termin utraty
mocy obowiązującej aktu normatywnego. Skutek określony w taki sposób nie może być
inaczej rozumiany niż prospektywnie, jednak w odniesieniu do stanów ukształtowanych
prawomocnym orzeczeniem sądu lub rozstrzygnięciem innego organu zasada działania
na przyszłość doznaje wyłomu w art. 190 ust. 4 Konstytucji stanowiącego, że orzeczenie
Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub
z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne
orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych
sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego
rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego
postępowania.
Powoływany przepis nie pozwala uznać, że wyrok Trybunału stwierdzający
niezgodność aktu normatywnego z aktem wyższego rzędu mógłby mieć zastosowanie
tylko do orzeczenia, które uprawomocniło się po jego ogłoszeniu, byłby to bowiem
przypadek niezgodności z prawem już ukształtowanym i promulgowanym. Wskazuje na
to również sposób liczenia biegu terminu (art. 407 § 2 k.p.c.).
3
Takie zdarzenie, jak niezgodność z prawem (ukształtowanym wyrokiem
Trybunału Konstytucyjnego) orzeczenia sądu albo rozstrzygnięcia innego organu
podlegają kontroli instancyjnej lub nadzwyczajnej, a nie wznowieniu na podstawie
określonej w art. 190 ust. 4 Konstytucji oraz – w postępowaniu cywilnym - art. 4011
k.p.c. Dlatego należy uznać dopuszczalność wznowienia na przytoczonej podstawie
prawomocnych orzeczeń wydanych w postępowaniu cywilnym, przed ogłoszeniem
wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
W rozpoznawanej sprawie właściwy do orzekania w przedmiocie wznowienia
postępowania jest Sąd Najwyższy. Skarga złożona przez pozwanych, jak każde pismo
wszczynające postępowanie, podlega badaniu pod kątem warunków formalnych oraz
obowiązkowi uiszczenia opłaty. Stosownie do art. 1262
§ 1 k.p.c. sąd nie podejmie
żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata,
natomiast art. 3 ust. 2 pkt 8 lit.a ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
przewiduje opłatę sądową m.in. od skargi o wznowienie postępowania. Ze względu na
współuczestnictwo po stronie powodowej, należy ponadto zwrócić uwagę na art. 4 tej
ustawy wymagający indywidualnej kontroli spełnienia fiskalnego obowiązku strony
wobec Skarbu Państwa. Z przepisu wskazanego wynika pierwszeństwo rozstrzygnięcia
kwestii opłat, jako wstępnej wobec istoty postępowania, dlatego kierując się art. 117 § 3
k.p.c. w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd
Najwyższy przekazał wniosek Sądowi Okręgowemu w K. do rozpoznania wniosku
powodów wymienionych w pkt 2. postanowienia.
Odnośnie do powodów A. M. i J. M. skarga została uznana za niedopuszczalną. Z
uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego z 27 lipca 2006 r., zaskarżonego skargą
kasacyjną przez powodów wynika, że J. M. oraz A. M. żądały zasądzenia na rzecz
każdej z nich odszkodowania w wysokości indywidualnie oznaczonej. Roszczenie
powódek oraz pozostałych powodów oparte było na jednakowej podstawie faktycznej i
prawnej, co oznacza, że zachodziło między nimi współuczestnictwo procesowe formalne
(art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.). Kwoty dochodzone przez A. M. i J. M. nie osiągały progu
dopuszczalności skargi kasacyjnej w sprawach o roszczenia majątkowe a zatem
zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c., ich skargi kasacyjne były niedopuszczalne. Okoliczności
tej nie zmienia wskazanie przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 czerwca
2007 r. podstawy odrzucenia skargi wymienionej w art. 3986
§ 2 k.p.c., ponieważ była
ona wówczas wystarczająca. W razie wznowienie postępowania i uchylenia
postanowienia objętego skargą, przedmiotem ponownego rozpoznania byłaby nadal
4
skarga kasacyjna wniesiona 28 grudnia 2006 r., a przedmiotem postępowania
naprawczego byłby tylko „brak pisma” wynikający z art. 3984
§ 1 pkt 3 k.p.c. W takiej
sytuacji wykładnia językowa art. 4011
k.p.c. prowadząca do wniosku o konieczności
wznowienia postępowania i uchylenia (w tej części) postanowienia Sądu Najwyższego
odpowiadającego prawu nie może być akceptowana, gdyż prowadziłaby do wniosku o
nieracjonalności ustawodawcy.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. uznał skargę
o wznowienie postępowania za niedopuszczalną i odrzucił ją w części wskazanej w pkt
2 postanowienia.