Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZ 8/10
POSTANOWIENIE
Dnia 10 sierpnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z powództwa M. J.
przeciwko Przedsiębiorstwu Zaopatrzenia Farmaceutycznego C. o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 sierpnia 2010 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 14 stycznia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie.
Sąd Okręgowy w K. - Sąd Pracy postanowieniem z 14 stycznia 2010 r.
odrzucił skargę kasacyjną powódki M.J. od wyroku Sądu Okręgowego z 5 listopada
2009 r., wydanego w sprawie przeciwko Przedsiębiorstwu Zaopatrzenia
Farmaceutycznego „C.” Kraków S.A.
Przyczyną odrzucenia skargi kasacyjnej było nieuiszczenie przez
profesjonalnego pełnomocnika powódki opłaty od skargi w należnej wysokości.
W uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej Sąd
Okręgowy podniósł, że rozpoznawana sprawa została wszczęta pozwem
wniesionym 16 lutego 2004 r., a wartość przedmiotu sporu, o jakim orzekł Sąd
Rejonowy wyrokiem z 19 grudnia 2007 r., wynosiła 58.060 zł. W dniu 12 stycznia
2
2010 r. profesjonalny pełnomocnik powódki, będący radcą prawnym, wniósł skargę
kasacyjną od wyroku wydanego przez Sąd Okręgowy 5 listopada 2009 r. Wartość
przedmiotu zaskarżenia została oznaczona w skardze na kwotę 29.052 zł. Przy
wniesieniu skargi została uiszczona opłata sądowa w wysokości 30 zł.
Sąd Okręgowy stwierdził, że od chwili wydania wyroku przez Sąd pierwszej
instancji, czyli od 19 grudnia 2007 r., obowiązki stron w zakresie ponoszenia
kosztów sądowych kształtowały przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych. Potwierdza to uchwała Sądu Najwyższego z 24
stycznia 2007 r., III CZP 124/06, OSNC 2007 nr 6, poz. 91. Powołując się na treść
art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
ukształtowane orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące wykładni tego przepisu,
Sąd Okręgowy stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie, w której wartość
przedmiotu sporu przewyższała kwotę 50.000 zł, profesjonalny pełnomocnik
powódki powinien był uiścić od skargi kasacyjnej opłatę stosunkową stanowiącą 5%
wartości przedmiotu zaskarżenia wskazanej w skardze kasacyjnej, czyli – po
zaokrągleniu – kwotę 1.453 zł, tymczasem uiścił tylko 30 zł. W związku z tym
należało uznać, że skarga kasacyjna nie została należycie opłacona, co stanowiło
przyczynę jej odrzucenia na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c. Co prawda, przepis ten
został uchylony ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 234, poz. 1571) ze skutkiem od 1 lipca 2009 r.,
jednakże zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy nowelizującej powinien mieć nadal
zastosowanie do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie. Art. 8 ust. 1 ustawy
z dnia 5 grudnia 2008 r. przewiduje bowiem, że przepisy wprowadzone ustawą
(nowelizującą) mają zastosowanie do „postępowań wszczętych po dniu jej wejścia
w życie”.
Sąd Okręgowy wyraził pogląd, że skoro rozpoznawana sprawa została
wszczęta przed uchyleniem art. 1302
§ 3 k.p.c., to przepis ten ma nadal
zastosowanie w postępowaniu kasacyjnym, co oznacza, że wniesiona przez
profesjonalnego pełnomocnika nienależycie opłacona skarga kasacyjna (od której
uiszczono opłatę podstawową zamiast opłaty stosunkowej) podlegała odrzuceniu
na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. w związku z art. 1302
§ 3 k.p.c.
3
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik powódki,
zarzucając naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c. w wyniku błędnego zastosowania art.
1302
§ 3 k.p.c., mimo jego uchylenia przez ustawę z dnia 5 grudnia 2008 r., która
weszła w życie 1 lipca 2009 r., oraz w wyniku błędnej interpretacji art. 8 ust. 1
ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. przez przyjęcie, że postępowanie kasacyjne jest
kontynuacją postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym.
Pełnomocnik powódki wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione.
Kwestia wykładni art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie
ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr
234, poz. 1571) w kontekście uchylenia art. 1302
§ 3 k.p.c. stanowiła już przedmiot
wykładni Sądu Najwyższego.
W uchwale siedmiu sędziów z 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, Sąd
Najwyższy wyraził pogląd, że nieopłacona skarga kasacyjna złożona przez
adwokata lub radcę prawnego po wejściu w życie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 234, poz. 1571) podlega odrzuceniu w razie niewykonania zarządzenia
wzywającego do opłacenia skargi (art. 3986
§ 2 k.p.c. w związku z art. 130 § 1
k.p.c.). Uchwale tej nadano moc zasady prawnej, co oznacza, że dokonana w niej
wykładnia mających zastosowanie przepisów jest wiążąca dla wszystkich składów
orzekających Sądu Najwyższego. Pogląd prawny wyrażony w przywołanej uchwale
z 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, ma zastosowanie nie tylko do nieopłacenia
skargi kasacyjnej w ogóle, ale także do jej nienależytego opłacenia (np. uiszczenia
zbyt niskiej opłaty). W każdym z tych przypadków przewodniczący w sądzie drugiej
instancji powinien wezwać profesjonalnego pełnomocnika do uiszczenia opłaty
należnej od skargi kasacyjnej w terminie tygodniowym pod rygorem odrzucenia
skargi.
Trafnie zarzucił, w związku z treścią uchwały, pełnomocnik skarżącej, że
postępowanie kasacyjne nie jest kolejnym etapem postępowania wszczętego przed
4
sądem pierwszej instancji. Ze względu na odrębny i samodzielny charakter tego
postępowania wniesienie skargi kasacyjnej wszczyna nową sprawę, a w
postępowaniu nią wywołanym nie wszystkie reguły procesowe obowiązujące
dotychczas mają zastosowanie. Kwestia ta została wyjaśniona w powołanej przez
skarżącą uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., III
CZP 142/07 (OSNC 2008, nr 11, poz. 122), mającej również moc zasady prawnej.
Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 26 czerwca 2008 r., SK 20/07 (OTK-A
2008, nr 5, poz. 86) uznał za niezgodny z Konstytucją jedynie art. 1302
§ 4 zdanie
pierwsze w związku z art. 1302
§ 3 k.p.c., nie stwierdził jednak niezgodności z
Konstytucją art. 1302
§ 3 k.p.c. w zakresie, w jakim przewidywał odrzucenie bez
wezwania wniesionych przez profesjonalnego pełnomocnika nieopłaconych
środków odwoławczych - apelacji lub zażalenia (odpowiednio wyroki z dnia 17
listopada 2008 r., SK 33/07, OTK-A 2008, nr 9, poz. 154 i z dnia 28 maja 2009 r., P
87/08, OTK-A 2009, nr 5, poz. 72). Mimo to ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r.
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 234, poz. 1571) z dniem 1 lipca 2009 r. zostały w całości uchylone
przepisy § 3 i 4 art. 1302
k.p.c. (art. 1 pkt 3 i art. 9 ustawy). Przy uwzględnieniu
przedstawionej wykładni art. 8 ust. 1 ustawy, przepisy obowiązujące od chwili jej
wejścia w życie należy w postępowaniu kasacyjnym stosować do skarg
kasacyjnych wniesionych od dnia 1 lipca 2009 r. Zatem postępowanie kasacyjne,
wszczęte wniesieniem skargi kasacyjnej począwszy od dnia 1 lipca 2009 r., jest w
rozumieniu ustawy zmieniającej „postępowaniem wszczętym po dniu wejścia w
życie ustawy”. Oznacza to, że do takich spraw nie ma zastosowania uchylony art.
1302
§ 3 k.p.c.
Po uchyleniu art. 1302
§ 3 k.p.c. powstała luka w prawie, ponieważ obecnie
Kodeks postępowania cywilnego nie normuje skutków sytuacji procesowej
polegającej na wniesieniu przez adwokata (radcę prawnego, rzecznika
patentowego) środków odwoławczych lub środków zaskarżenia bez uiszczenia
należnej opłaty stałej albo stosunkowej. Na skutek uchylenia art. 1302
§ 3 k.p.c.
nastąpiła zmiana normatywna, natomiast sposób jej wprowadzenia, w
szczególności pozostawienie bez zmian treści art. 1302
§ 1 i 2 k.p.c., spowodował
niespójność regulacji prawnej, która została usunięta przez Sąd Najwyższy w
5
drodze wykładni. Z uwagi na zajmowanie przez sądy różnych stanowisk w kwestii
skutków uchylenia art. 1302
§ 3 k.p.c. Sąd Najwyższy w dniu 15 czerwca 2010 r.,
po rozpoznaniu zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem z 10 lutego
2010 r., II UZ 52/09, podjął uchwałę, której postanowił nadać moc zasady prawnej
(uchwała z 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, Biul. SN 2010, nr 6, poz. 18). Zgodnie
z treścią tej uchwały, Sąd Najwyższy przyjął za uzasadnione stanowisko, że w
związku z uchyleniem art. 1302
§ 3 k.p.c., w razie wniesienia przez adwokata lub
radcę prawnego skargi kasacyjnej podlegającej opłacie stałej lub stosunkowej
obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia,
odpowiednie zastosowanie znajduje art. 130 § 1 k.p.c. Stanowisko powyższe
zostało wcześniej przyjęte przez Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 8
stycznia 2010 r., IV CZ 107/09, z dnia 3 lutego 2010 r., II CZ 91/09 oraz z dnia 3
lutego 2010 r., II CZ 79/09. W uzasadnieniach tych orzeczeń Sądu Najwyższego
zakwestionowano możliwość stosowania do skargi kasacyjnej art. 1302
§ 1 i 2 k.p.c.
Stosowanie art. 1302
§ 1 k.p.c. pozostaje bowiem w ścisłym związku z możliwością
naprawienia uchybienia w drodze czynności dokonanej przez stronę. Gdyby więc
do pisma procesowego (skargi kasacyjnej) zastosować ten przepis, to należałoby
także stosować art. 1302
§ 2 k.p.c. Bez wyraźnej podstawy ustawowej nie można
pogorszyć sytuacji procesowej strony przez odmówienie jej możliwości usunięcia
skutków uchybienia, poprzez wybiórcze zastosowanie jedynie art. 1302
§ 1 k.p.c.
Podsumowując, w stanie prawnym obowiązującym w dniu wniesienia skargi
kasacyjnej w przedmiotowej sprawie, co miało miejsce 12 stycznia 2010 r. (tj. już po
wejściu w życie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw; Dz. U. Nr 234, poz. 1571),
niewłaściwe jej opłacenie przez pełnomocnika skarżącej nie mogło prowadzić do
odrzucenia skargi kasacyjnej bez uprzedniego wezwania przez przewodniczącego
do uzupełnienia jej braków (art.130 § 1 k.p.c.).
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że zażalenie - jako
uzasadnione - podlegało uwzględnieniu na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku
z art. 39816
k.p.c.