Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 124/11
POSTANOWIENIE
Dnia 27 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z protestu W. K.
przeciwko ważności wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
z udziałem Państwowej Komisji Wyborczej, Prokuratora Generalnego
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 października 2011 r.,
postanawia:
wydać opinię, że zarzut protestu jest bezzasadny.
UZASADNIENIE
W. K. wniósł protest przeciwko ważności wyborów do Sejmu i Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej, domagając się unieważnienia wyborów.
Zdaniem wnoszącego protest, na skutek błędnej interpretacji przepisów
ustawy przez Państwową Komisję Wyborczą część wyborców przebywających za
granicą nie mogła skorzystać z przysługującego im prawa wyborczego. W
tegorocznych wyborach istniała bowiem możliwość głosowania
korespondencyjnego przez osoby przebywające za granicą. Zamiar takiego
głosowania należało zgłosić konsulowi, a w zgłoszeniu podać m. in. adres, na który
2
ma być wysłany pakiet wyborczy. Ustawa nie wprowadza w tej ostatniej kwestii
żadnych ograniczeń, tzn. wyborca sam decyduje, na jaki adres powinien być
doręczony pakiet wyborczy. Tymczasem Państwowa Komisja Wyborcza
nieprawidłowo informowała, iż musi to być adres państwa pobytu, natomiast nie
może to być inny adres, np. w Polsce.
Prokurator Generalny RP przedstawiając swoje stanowisko w sprawie wniósł
o wydanie przez Sąd Najwyższy opinii, że zarzut protestu jest bezzasadny,
albowiem przewidziany przepisami Kodeksu wyborczego tryb korespondencyjnego
głosowania przez osoby niepełnosprawne i wyborców przebywających za granicą
rozszerza możliwość skorzystania przez osoby uprawnione z czynnego prawa
wyborczego, a wskazanie adresu miejsca pobytu ma na celu dostarczenie pakietu
wyborczego do rąk własnych wyborcy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Inicjując rozważania w niniejszej sprawie wypada podkreślić, że instytucja
protestu przeciwko ważności wyborów do Sejmu i Senatu ma konstytucyjne
podstawy. Zgodnie bowiem z art. 101 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko
ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie. Zasady te zawarte zostały
w przepisach ogólnych art. 82 i art. 83 zamieszczonych w rozdziale 10 działu I
Kodeksu wyborczego oraz – w odniesieniu do wyborów do Sejmu – w przepisach
szczególnych art. 241 – 243 zamieszczonych w rozdziale 8 działu III tego aktu, do
których odsyła (w kwestii wskazania sądu właściwego do rozpoznania protestu oraz
zasad jego wnoszenia i trybu rozpoznania) art. 83 Kodeksu wyborczego.
W świetle art. 82 § 2 – 5 Kodeksu wyborczego prawo wniesienia protestu
przysługuje wyborcom, których nazwiska są umieszczone w spisie wyborców oraz
przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej i pełnomocnikowi wyborczemu.
Sam protest wyborczy zdefiniowany zaś został w art. 82 § 1 Kodeksu wyborczego
jako protest przeciwko ważności wyborów, ważności wyborów w okręgu lub
wyborowi określonej osoby. Takie określenie protestu wyborczego koresponduje
z brzmieniem cytowanego art. 101 ust. 2 Konstytucji RP, a jego konsekwencją jest
3
zawarty w punktach 1 i 2 art. 82 § 1 Kodeksu wyborczego katalog zarzutów, na
jakich można oprzeć protest. Są nimi: 1/ dopuszczenie się przestępstwa przeciwko
wyborom, określonego w rozdziale XXXI Kodeksu karnego, mającego wpływ na
przebieg głosowania, ustalanie wyników głosowania lub wyników wyborów oraz 2/
naruszenie przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących głosowania, ustalania
wyników głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.
Reasumując: przedmiotem protestu wyborczego jest ważność wyborów lub wyboru
określonej osoby, a podstawę zakwestionowania tej ważności stanowią czyny
przestępcze i delikty wyborcze rzutujące na przebieg głosowania i ustalanie jego
wyników lub ustalanie wyników samych wyborów.
W myśl art. 241 § 1 i 3 oraz art. 242 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego również
w przypadku wyborów do Sejmu protest wyborczy skierowany jest przeciwko
ważności wyborów , wymaga zachowania formy pisemnej, a jego treść powinna
obejmować sformułowanie zarzutów, o jakich mowa w art. 82 § 1 Kodeksu
wyborczego oraz przedstawienie lub wskazanie dowodów na ich poparcie.
W sytuacji, gdy następuje merytoryczne rozpoznanie protestu (w składzie
trzyosobowym w postępowaniu nieprocesowym), Sąd Najwyższy wydaje, w formie
postanowienia, opinię w sprawie protestu, która zawiera ustalenie co do zasadności
zarzutów podniesionych przez protestującego, a w razie potwierdzenia zasadności
owych zarzutów – ocenę, czy przestępstwo przeciwko wyborom lub naruszenie
przepisów Kodeksu wyborczego miało wpływ na wynik wyborów.
W przedmiotowej sprawie wnoszący protest upatruje przyczyny nieważności
wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w naruszeniu przez
Państwową Komisję Wyborczą przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących
głosowania korespondencyjnego przez osoby przebywające za granicą.
Warto zatem przypomnieć, że Kodeks wyborczy przewiduje dwa przypadki
możliwości głosowania korespondencyjnego w wyborach, o jakich mowa w art. 1
tego aktu, tj. w odniesieniu do osób niepełnosprawnych i w odniesieniu do osób
przebywających poza granicami kraju. Są to dwie samodzielne regulacje,
zamieszczone w odrębnych rozdziałach kodeksu wyborczego.
4
Zgodnie z unormowaniem art. 61a § 1, usytuowanego w rozdziale 7a działu I
Kodeksu wyborczego, zatytułowanym „Głosowanie korespondencyjne przez
wyborców ”, wyborca niepełnosprawny o znacznym lub umiarkowanym stopniu
niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia1997 r. o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2011r. Nr 127, poz. 721) może głosować korespondencyjnie, a informację o
możliwości głosowania korespondencyjnego przez wyborców niepełnosprawnych
zamieszcza się w obwieszczeniu wójta. Przepis §2 tegoż artykułu zastrzega jednak,
iż głosowanie korespondencyjne przez wyborców niepełnosprawnych w trybie
określonym w tymże rozdziale jest wyłączone w przypadku głosowania
w obwodach głosowania utworzonych w jednostkach, o których mowa w art. 12 § 4
i 7 oraz w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach
morskich, a także w przypadku udzielenia przez wyborcę niepełnosprawnego
pełnomocnictwa do głosowania. W myśl zaś art. 61c § 1 i 2 Kodeksu wyborczego,
zamiar głosowania korespondencyjnego powinien być zgłoszony przez wyborcę
niepełnosprawnego wójtowi do 21 dnia przed dniem wyborów, a zgłoszenie może
być dokonane ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej. Zgłoszenie
powinno zawierać nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer
ewidencyjny PESEL wyborcy niepełnosprawnego, oświadczenie o wpisaniu
wyborcy do rejestru wyborców w danej gminie, oznaczenie wyborów, których
dotyczy zgłoszenie, a także wskazanie adresu stałego zamieszkania, na który ma
być wysłany pakiet wyborczy.
Z brzmienia cytowanych przepisów wynika zatem, że głosowanie
korespondencyjne na warunkach określonych art. 61 a – j dotyczy osób
uczestniczących w wyborach na terenie kraju i ma zastosowanie tylko do wyborców
niepełnosprawnych, o ile nie przebywają oni w placówkach wymienionych w art. 12
§ 4 i 7 oraz nie skorzystają z możliwości głosowania za pośrednictwem
pełnomocnika.
Instytucję głosowania korespondencyjnego przez osoby przebywające poza
granicami kraju regulują natomiast przepisy art. 62 – 68, zamieszczone w rozdziale
5
8 działu I Kodeksu wyborczego, zatytułowanym „Głosowanie korespondencyjne
w obwodach głosowania utworzonych za granicą”. Zgodnie z regulacją art. 62 i art.
63 Kodeksu, wyborca, o którym mowa w art. 35 §1 (czyli wyborca przebywający za
granicą i posiadający ważny polski paszport lub w przypadku obywateli Unii
Europejskiej niebędących obywatelami polskimi posiadający ważny paszport lub
inny dokument stwierdzający tożsamość), może głosować korespondencyjnie.
Zamiar głosowania korespondencyjnego może być zgłoszony właściwemu
terytorialnie konsulowi do 15 dnia przed dniem wyborów. Zgłoszenie może być
dokonane ustnie, pisemnie, telegraficznie, telefaksem lub w formie elektronicznej.
Powinno ono zawierać nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer
ewidencyjny PESEL, oznaczenie miejsca pobytu wyborcy za granicą, numer
ważnego polskiego paszportu a także miejsce i datę jego wydania, miejsce
wpisania wyborcy do rejestru wyborców - w przypadku obywateli polskich czasowo
przebywających za granicą, a także oznaczenie adresu, na który ma być wysłany
pakiet wyborczy, o którym mowa w art. 65 § 1. W przypadku obywateli Unii
Europejskiej niebędących obywatelami polskimi, zgłoszenie powinno zawierać
numer innego ważnego dokumentu stwierdzającego tożsamość, a także miejsce
i datę jego wydania. Na podstawie zgłoszenia konsul wpisuje wyborcę do spisu
wyborców właściwego dla obwodowej komisji wyborczej, o której mowa w art. 14 §
2 zdanie drugie (czyli obwodowej komisji wyborczej na obszarze właściwości
terytorialnej danego konsula, właściwej dla celów głosowania
korespondencyjnego).
Unormowany w przepisach tego rozdziału tryb głosowania
korespondencyjnego dotyczy zatem osób przebywających za granicą, a zgłoszenia
zamiaru skorzystania z tej możliwości dokonuje się na ręce konsula, który wpisuje
osobę zainteresowaną do spisu wyborców właściwego dla obwodowej komisji
wyborczej na obszarze swojej właściwości terytorialnej i po otrzymaniu od tej
komisji kart do głosowania - w myśl art. 65 Kodeksu – przesyła wyborcy pakiet
wyborczy. Oczywiste jest więc, iż wyborca zobowiązany jest podać konsulowi swoje
miejsce stałego pobytu lub (w przypadku osób czasowo przebywających za
granicą) adres do odbioru pakietu wyborczego, znajdujący się poza granicami
kraju. Chodzi przecież o korespondencyjne oddanie głosu przez obywateli polskich
6
w wyborach, o jakich mowa w art. 1 Kodeksu wyborczego, przeprowadzanych za
granicą. Tymczasem wnoszący protest sugeruje istnienie na płaszczyźnie
unormowań tego aktu instytucji korespondencyjnego głosowania przez wyborców
przebywających w kraju według procedury właściwej dla osób przebywających za
granicą, skoro pakiety wyborcze miałyby być wysyłane przez konsula na polskie
adresy wyborców. Ani językowa ani systemowa wykładnia przepisów rozdziału 7a
i rozdziału 8 działu I Kodeksu wyborczego nie uprawnia do takiej konkluzji.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy z mocy art. 242 § 2 Kodeksu
wyborczego wydał opinię o bezzasadności zarzutu protestu.