Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 197/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Dorota Rysińska
Protokolant Joanna Sałachewicz
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika,
w sprawie M. O.
skazanego z art. 280 § 1 kk, 157 § 2 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 4 lutego 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w O.
z dnia 19 lutego 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w O.
z dnia 19 kwietnia 2012 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w O. do ponownego rozpoznania
w postępowaniu odwoławczym;
2. zarządza zwrot opłaty kasacyjnej w kwocie 450 (czterysta
pięćdziesiąt) zł wniesionej przez stronę skarżącą.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z dnia 19 kwietnia 2012 r., sygn. II K
…/11, M. O. został skazany za to, że:
1. w dniu 15 lutego 2010 r. w O., działając wspólnie z dwoma ustalonymi
mężczyznami, grożąc natychmiastowym użyciem przemocy wobec D. U. i M. D.,
żądał wydania papierosów lub pieniędzy, a następnie chcąc dokonać kradzieży, w
działaniu wspólnym użył wobec wymienionych osób przemocy w postaci bicia i
kopania ich po całym ciele, lecz zamierzonego skutku nie osiągnął w związku z
obronną postawą pokrzywdzonych, przy czym M. D. doznał obrażeń ciała
powodujących rozstrój zdrowia na okres nie dłuższy niż 7 dni – tj. za przestępstwo
z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. na karę 2 lat
pozbawienia wolności;
2. w dniu 1 grudnia 2009 r. w O., używając przemocy w postaci
uderzenia w twarz i powalenia na ziemię M. K. zabrał mu w celu przywłaszczenia z
siedzenia samochodu portfel o wartości 50 zł z zawartością pieniędzy w kwocie 380
zł, powodując u niego obrażenia ciała, które spowodowały rozstrój zdrowia na okres
nie dłuższy niż 7 dni – tj. za przestępstwo z art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k.
na karę 2 lat pozbawienia wolności;
3. w dniu 6 grudnia 2009r. w O., działając wspólnie z A. K., grożąc
natychmiastowym użyciem przemocy wobec M. D., zabrał mu w celu
przywłaszczenia pieniądze w kwocie 70 zł oraz telefon komórkowy wartości 300 zł
– tj. za przestępstwo z art. 280 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. Sąd Rejonowy wymierzył mu karę
łączną 3 lat pozbawienia wolności, zaliczając na jej poczet tymczasowe
aresztowanie od 16 lutego do 14 grudnia 2010 r.
W apelacji od tego wyroku obrońca oskarżonego zarzucił:
a) odnośnie do skazania za przestępstwo opisane w pkt 1:
- obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 5 § 2 k.p.k. przez
rozstrzygnięcie wątpliwości na niekorzyść oskarżonego, art. 7 k.p.k. przez dowolną
ocenę dowodów, co w konsekwencji doprowadziło do obrazy prawa materialnego,
tj. art. 280 § 1 k.k. przez przyjęcie, że oskarżony swym zachowaniem wyczerpał
znamiona czynu stypizowanego w tym przepisie, podczas gdy pokrzywdzeni nie
3
byli w stanie powiedzieć jaką rolę odegrali poszczególni oskarżeni w dokonaniu
czynu, tzn. kto zażądał wydania pieniędzy, kto użył groźby, kto tylko uczestniczył w
bójce, wreszcie czy oskarżeni byli objęci porozumieniem;
- wymierzenie wobec oskarżonego M. O. rażąco niewspółmiernej kary,
pomimo faktu, że pokrzywdzony M. D. przebaczył oskarżonemu, co zostało
bezpośrednio potwierdzone przez niego przed sądem;
b) odnośnie do skazania za przestępstwo opisane w pkt 2:
- błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że M. O. uderzył
pokrzywdzonego, po czym zabrał mu portfel, podczas gdy pokrzywdzony zeznał
„nie pamiętam ilu było sprawców, nie wiem czy ten sprawca, który mnie uderzył
zabrał mi portfel, czy jedynie uderzył, a drugi zabrał portfel” (protokół rozprawy z
12.03.2012 r., k. 1032);
- obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 4 k.p.k. w zw. z art. 5 § 2
k.p.k. przez nieuwzględnienie szeregu okoliczności (dowodów) przemawiających na
korzyść oskarżonego z jednoczesnym rozstrzygnięciem wątpliwości na niekorzyść
oskarżonego, w tym naruszenie art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów, co
w konsekwencji doprowadziło do skazania na podstawie li tylko okoliczności
obciążających oskarżonego, wskazanych przez M. K. i E. T., zeznającą pod
wpływem sugestii pokrzywdzonego;
c) odnośnie do skazania za przestępstwo opisane w pkt 3:
- błąd w ustaleniach polegający na przyjęciu, że M. O. dokonał rozboju wraz
z D. K., podczas gdy w stosunku do tegoż nie toczyło się postępowanie karne w
tym przedmiocie, a M. O. nie brał bezpośredniego udziału w zdarzeniu, będąc
jedynie jego obserwatorem;
- obrazę przepisów prawa procesowego w postaci art. 5 § 2 k.p.k. przez
rozstrzyganie wątpliwości na niekorzyść oskarżonego, a tym samym przypisanie
mu winy za udział w zdarzeniu, podczas gdy jedynym świadkiem zdarzenia był
pokrzywdzony M. D., który nie rozpoznał oskarżonego, nie wskazał go jako
sprawcę rozboju, a innych dowodów w przedmiocie sprawstwa oskarżonego nie
było.
W konkluzji autor apelacji domagał się zmiany wyroku przez uniewinnienie
oskarżonego od popełnienia czynów opisanych w pkt 2 i 3, a także przez
4
warunkowe zawieszenie wykonania kary wymierzonej mu za czyn opisany w pkt 1,
ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 19 lutego
2013r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację obrońcy za
oczywiście bezzasadną.
Obrońca oskarżonego wniósł kasację od prawomocnego wyroku. Podniósł w
niej zarzut rażącego naruszenia prawa procesowego, tj. art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457
§ 3 k.p.k. przez pominięcie w rozważaniach zarzutów apelacyjnych wyżej
przytoczonych. Wniósł o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacji obrońcy oskarżonego nie można odmówić słuszności. W myśl art.
457 § 3 k.p.k. w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego należy podać, czym
kierował się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji uznał za
zasadne albo niezasadne. Jeśli zestawić treść sześciu zarzutów podniesionych w
apelacji, z których po dwa odnoszą się do skazań za każde z przypisanych
oskarżonemu przestępstw, z zawartością uzasadnienia zaskarżonego wyroku, to
zarzut rażącej obrazy przytoczonego przepisu jawi się jako oczywiście zasadny.
Raz jeszcze trzeba podkreślić, że obrońca wysunął w apelacji trzy zarzuty obrazy
przepisów prawa procesowego, odrębnie do każdego z przypisanych przestępstw,
dwa zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych (do skazań za czyny popełnione 1 i 6
grudnia 2009 r.) oraz jeden zarzut rażącej niewspółmierności kary (do skazania za
czyn popełniony 15 lutego 2010 r.). Powinnością Sądu Okręgowego było przede
wszystkim rozważenie każdego z tych zarzutów i przedstawienie w uzasadnieniu
rzeczowej argumentacji, która w sposób logiczny i przekonujący wykazywałaby
dlaczego, są one trafne, bądź chybione. Nie wystarcza tu zbiorcze odniesienie się
do wszystkich zarzutów, ani też zbywanie ich powierzchownymi formułami
ocennymi. Niezbędne jest natomiast przedstawienie przez Sąd odwoławczy
własnego toku rozumowania. Stanowi to warunek prawidłowego stosowania normy
zawartej w art. 457 § 3 k.p.k., a w szerszej perspektywie także zachowania
standardu rzetelnego procesu sądowego (art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).
5
Wszystkich tych wymogów zabrakło w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
Sąd Okręgowy odniósł się do zarzutów obrazy prawa procesowego stwierdzeniem,
że „nie można podzielić argumentów podnoszących zarzut obrazy przepisów
proceduralnych, czy też dowolnej oceny materiału dowodowego”. Zarzuty błędu w
ustaleniach faktycznych odparł konstatacją, że Sąd pierwszej instancji podał na
jakich dowodach oparł swoje ustalenia, w szczególności przez wskazanie na
świadków, z zasady pokrzywdzonych. Nietrudno zauważyć, że te ostatnie uwagi
mogłyby się odnosić do zarzutu naruszenia przepisu art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., ale
takowy w ogóle nie został w apelacji podniesiony. Co do zarzutu rażącej
niewspółmierności kary, to uznając go za niezasadny, Sąd Okręgowy odniósł go do
kary wymierzonej oskarżonemu za czyn opisany wyżej w pkt 2 i do kary łącznej,
podczas gdy autor apelacji kierował ów zarzut wyłącznie do kary orzeczonej za
czyn w brzmieniu przytoczonym wyżej w pkt 1. Tak więc skonfrontowanie
uzasadnienia wyroku z zarzutami apelacji przemawia samo za siebie. Nie ma w
uzasadnieniu tego, co zgodnie z art. 457 § 3 k.p.k., stanowi o wypełnieniu jego
podstawowych wymogów. Sąd odwoławczy nie rozważał odrębnie każdego z
zarzutów, ani nie podał dlaczego uznał je za nietrafne.
Uzasadnienie wyroku Sądu drugiej instancji należy postrzegać także jako
odzwierciedlenie sposobu i wnikliwości rozpoznania zarzutów apelacyjnych. Jeśli
zatem przyjąć, że rozpoznanie zarzutów sprowadzało się do tego, co w
uzasadnieniu zawarto, to jako zasadny jawi się także zarzut rażącej obrazy art. 433
§ 2 k.p.k. Obliguje on do rozpoznania wszystkich wniosków i zarzutów wskazanych
w środku odwoławczym, wykluczając tym samym dopuszczalność odniesienia się
do nich w sposób sumaryczny. Rozpoznanie powinno prowadzić do zbadania
każdego z zarzutów w sposób rzetelny, a więc wartościujący motywację, która je
wspiera.
Podsumowując należy stwierdzić, że rażące naruszenie obu wskazanych w
kasacji przepisów prawa procesowego mogło mieć istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku. Trudno bowiem z góry zakładać, że po rzetelnym
rozpoznaniu apelacji obrońcy, zapadłby w instancji odwoławczej wyrok identycznej
treści jak skarżony kasacją, aczkolwiek nie można tego wykluczyć. Rzecz jednak w
tym, że wobec zasadności zarzutów kasacji zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu,
6
a sprawa wymaga ponownego rozpoznania w instancji odwoławczej (art. 537 § 2
k.p.k.).
Przy ponownym rozpoznaniu apelacji obrońcy Sąd Okręgowy powinien
respektować normy procesowe określone w art. 433 § 2 k.p.k. i art. 547 § 3 k.p.k.
Orzeczenie o zwrocie opłaty sądowej od kasacji opiera się na art. 527 § 24
k.p.k.