Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 35/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 sierpnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Halina Kiryło (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z odwołania B. P.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa Nr …2014 z dnia … 2014 r. w przedmiocie
przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego
Sądu Apelacyjnego, ogłoszonym w Monitorze Polskim
z udziałem B. N.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 sierpnia 2014 r.,
uchyla zaskarżoną uchwałę w odniesieniu do B. N. oraz B. P. i
w tym zakresie sprawę przekazuje Krajowej Radzie Sądownictwa
do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Krajowa Rada Sądownictwa po wyborze z kilkunastu kandydatów uchwałą nr
…/2014 przedstawiła Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do pełnienia
urzędu na stanowisku sędziego Sądu Apelacyjnego M. B. sędziego Sądu
Okręgowego oraz B. N. W uzasadnieniu uchwały podano, że w postępowaniu
2
poprzedzającym uchwalę Zespół członków Rady ocenił, że zebrane materiały nie
były wystarczające do zajęcia stanowiska w odniesieniu do kandydatury B. N. i
dlatego zaproszono ją na rozmowę, po której oceniono, że zebrane materiały są
wystarczające do zajęcia stanowiska w sprawie. Rada uznała, że za jej
kandydaturą przemawiają wnioski płynące z opinii sędziego wizytatora i dorobek
naukowy oraz doświadczenie zdobyte w pracy w […]. Kandydatka studia prawnicze
ukończyła w 1993 r. Egzamin sędziowski zdała z oceną bardzo dobrą. Rozpoczęła
pracę naukową i w 2010 r. otrzymała tytuł doktora habilitowanego nauk prawnych.
W 2001 r. związała się z […] jako asystent ekspert. Jej zainteresowania koncentrują
się wokół problematyki prawno-karnej w powiązaniu z prawem konstytucyjnym i
prawem europejskim. Odbywała staże naukowe za granicą. Od marca 2012 r. jest
wykładowcą Krajowej Szkoły […]. Kandydatka jest autorytetem w kwestiach
odnoszących się do międzynarodowego obrotu w sprawach karnych. Uzyskała
rekomendacje sędziów […]. Kolegium Sądu Apelacyjnego oceniło kandydatkę
jednogłośnie pozytywnie. W uzasadnieniu uchwały Rady pierwotnie podano, że
Zgromadzenie Przedstawicieli Sędziów Apelacji […] dało jej 15 głosów „za” przy 88
głosach „wstrzymujących się”. Zostało to sprostowanie zarządzeniem
Przewodniczącego KRS z … 2014 r. jako oczywista omyła pisarska, w ten sposób,
iż wpisano, że Zgromadzenie Przedstawicieli Apelacji […] oddało 15 głosów „za”
przy 88 głosach „przeciw”. W ocenie Rady, pozostali kandydaci nie wykazali się
takimi osiągnięciami i przymiotami jako ocenieni najwyżej kandydaci. „Ogólna
ocena kwalifikacji tych osób, obejmująca posiadane doświadczenie zawodowe,
opinie wizytacyjne i służbowe na temat Ich pracy, nie są w przypadku tych
Kandydatów tak dobre”, jako ocena kwalifikacji sędziego M. B. oraz B. N., która w
drugim głosowaniu uzyskała od Rady 9 głosów „za”, 1 głos „przeciw”, przy 6
głosach „wstrzymujących” się.
Uchwałę Rady w części dotyczącej B. N. zaskarżyła sędzia Sądu
Okręgowego B. P., której kandydatura nie została przedstawiona z wnioskiem o
powołanie na stanowisko Sędziego Sądu Apelacyjnego. Zarzuciła naruszenie: 1)
art. 2, 32 ust. 1 i art. 60 Konstytucji przez niezastosowanie przy ocenie kandydatów
reguł i kryteriów awansu, które korelowałyby z zasadami równego dostępu do
służby publicznej, równego traktowania oraz zasad demokratycznego państwa
3
prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej bez stosowania
dyskryminacji, konsekwencją czego jej kandydatura nie została przedstawiona do
powołania; 2) art. 35 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa przez: -
całkowite zaniechanie i niedokonanie oceny jej kwalifikacji, - pominięcie opinii
Kolegium Sądu Apelacyjnego i oceny Zgromadzenia Przedstawicieli Sędziów
Apelacji […], - niezastosowanie kryteriów oceny przy ustalaniu kolejności
kandydatów na liście kandydatów rekomendowanych przez nieuwzględnienie opinii
Kolegium Sądu Apelacyjnego oraz oceny Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu
Apelacyjnego, a oparcie rozstrzygnięcia na przesłance poza ustawowej jaką jest
prezentacja kandydata podczas rozmowy z członkami Zespołu KRS
(autoprezentacja); 3) art. 33 ust. 1 i 2 ustawy o KRS przez brak wszechstronnego
rozważenia sprawy: - brak porównania (zestawienia) ocen i kryteriów ustawowych
przyjętych wobec kandydatki rekomendowanej z ocenami i kryteriami ustawowymi
zastosowanymi wobec kandydatury skarżącej; - naruszenie swobodnej oceny
kandydatów przez brak jakiejkolwiek konfrontacji danych dotyczących skarżącej z
danymi zastosowanymi przez Radę wobec kandydatury osoby przedstawionej
Prezydentowi, pozwalającej na twierdzenia, iż ich ocena nie tak dobra jako ocena
rekomendowanej kandydatki; 4) art. 42 ust. 1 ustawy o KRS przez brak
uzasadnienia niepowołania skarżącej uniemożliwiający jakąkolwiek kontrolę.
Odpowiedzi na odwołanie złożyli Krajowa Rada Sądownictwa oraz B. N.,
wnosząc od oddalenie odwołania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Odwołanie uzasadnia uchylenie uchwały w części opisanej w sentencji,
gdyż na obecnym etapie nie można stwierdzić, iż nie jest zasadny zarzut
naruszenia zasady równego traktowania i równego dostępu do służby publicznej.
Wstępnie należy stwierdzić, że kontroli podlega tylko uchwała, a nie późniejsza
odpowiedź na odwołanie Przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa złożona
w jej imieniu. Uwaga ta wynika z tego, że organem decydującym w kwestii spornej
jest Rada, dlatego odpowiedź na odwołanie nie zastępuje kolegialnej uchwały, tym
bardziej przez eksponowanie dodatkowych argumentów, które nie zostały ujęte w
4
uchwale. W szczególności odwołanie się do określonej formuły uzasadniania
uchwał Rady, koncentrującej się na osobach przedstawianych z wnioskiem o
powołanie (wskazano na wyrok Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2013 r., III KRS
33/12) nie usprawiedliwia mankamentów procedowania i przyjętej oceny, jeżeli
mogą być uznane za istotne. Pominięcie w uzasadnieniu uchwały indywidualnego
omówienia i rozważenia kandydatów nieprzedstawionych z wnioskiem o powołanie
może być dopuszczalne przy wielości kandydatów, gdy ich nieprzedstawienie nie
budzi wątpliwości. Taka sytuacja nie zachodzi w przypadku odwołującej się, jako że
zasadnie zarzuca, iż uzasadnienie uchwały w tej części jest lakoniczne.
2. Punktem wyjścia (ciężkości) jest pominięcie w uchwale (w uzasadnieniu)
oceny właściwego zgromadzenia ogólnego sędziów. Założenie, że przesłanki
oceny kandydatów nie mają z góry ustalonej gradacji ich ważności i w każdym
postępowaniu inne z tych przesłanek mogą mieć znaczenie decydujące koliduje z
art. 35 ustawy o KRS, gdyż zakres swobody Rady na tym polu nie jest
nieograniczony. Jeżeli przepis stanowi o obowiązku uwzględniania określonych
kryteriów, to znaczny, że organ powinien liczyć się z tym kryterium (mieć je na
względzie, brać pod uwagę). Uprawnione jest również stwierdzenie, że w art. 35
ust. 2 ustawy zawarta jest reguła równowagi kwalifikacji i poparcia środowiska
sędziowskiego (zgromadzenia ogólnego sędziów). Już tylko w aspekcie formalnym
kwestia wyników głosowania właściwego zgromadzenia ogólnego sędziów nie
została przedstawiona i oceniona w uchwale. W aspekcie materialnym nie byłoby
też uprawnione zapatrywanie, że skoro to Rada ostatecznie decyduje o
przedstawieniu kandydatów z wnioskami o powołanie, to ocena właściwego
zgromadzenia ogólnego sędziów nie ma istotnego znaczenia. Recz w tym, że nie
chodzi o powołanie w ogóle na stanowisko sędziego, ale o powołanie sędziego do
pełnienia funkcji w konkretnym sądzie (Monitor Polski z 2013 r., poz. 354). Istotne
to jest zwłaszcza w sytuacji takiej jak w obecnej sprawie, gdy kandydowało wielu
kandydatów i skrajnie różnie rozłożyły się wyniki głosowania (poparcia). Skarżąca
zarzuca, iż różnica w głosowaniu na Zgromadzeniu Przedstawicieli Sędziów
Apelacji […] była znaczna na jej korzyść (55 głosów „za”). Natomiast kandydatka
przedstawiona z wnioskiem o powołanie otrzymała o wiele mniejszą ilość głosów
poparcia (15 głosów „za”) i niemałą liczbę głosów „przeciw”. Na tym tle późniejsze
5
sprostowanie uchwały Rady w tej części nie zmienia tego, że podany pierwotnie w
uchwale wynik głosowania był oczywiście błędny. Nie jest sytuacją dobrą, gdy
sprostowanie tego rodzaju „oczywistej pomyłki” w uchwale następuje dopiero po
zwróceniu na nią uwagi przez innego kandydata odwołującego się od tej samej
uchwały. Innymi słowy opinia środowiska sędziowskiego jest istotnym elementem
składającym się na ostateczną ocenę (por. wyroki Sądu Najwyższego z 24 stycznia
2014 r., III KRS 242/13, z 15 stycznia 2013 r., III KRS 33/12, z 14 stycznia 2010 r.,
III KRS 24/09). Nie trzeba wszak uzasadniać tezy, że to sędziowie mają naturalną
legitymację do oceniania w pierwszej kolejności umiejętności oraz zalet
kandydatów do pełnienia funkcji w określonym sądzie.
3. Nie jest inaczej, gdy idzie o zarzut odwołania dotyczący braku należytej
analizy oraz wyjaśnienia w uchwale, że kwalifikacje odwołującej się nie przeważają
kwalifikacji kandydatki przedstawionej z wnioskiem o powołanie. Przykład sędziego
B., który został przedstawiony z wnioskiem o powołanie, pokazuje, że przewaga w
ocenie nie musi wynikać z osiągnięć naukowych, a nawet z pracy eksperckiej w
[…]. Jeżeli punktem wyjścia jest obowiązek wszechstronnego wyjaśnienia sprawy,
a więc także kandydatury odwołującej się, to z uchwały powinna wynikać
przekonywująca odpowiedź na kwestię sformułowaną na wstępie. „Różne ścieżki”
dojścia do funkcji sędziego nie niwelują różnic między kandydatami, ale też wcale a
priori nie dowodzą, że osiągnięcia naukowe łączone z pracą merytoryczną zawsze
przewyższają predyspozycje i przygotowanie zawodowe sędziego, zdobywane i
utrwalane od początku pełnienia funkcji. Są też sędziowie, którzy pracę naukową
łączą z orzekaniem, rozpoczynanym od sądów niższych instancji.
4. Problemem jest również zarzut wysłuchania tylko B. N. Wysłuchanie
warunkuje „uzasadniony przypadek” (art. 33 ust. 2), poza tym wysłuchanie jest
domeną Rady a nie jej zespołu. Jeżeli nie zachodzi uzasadniony przypadek, to
wysłuchanie tylko jednej kandydatki może być jej swoistą „nobilitacją”. Nie bez racji
zarzuca się w odwołaniu, że wysłuchanie warunkował określony brak w zebranych
materiałach, co też zespół przyjął za przyczynę wysłuchania, jednak nie wyjaśniono
w uchwale czego ten brak dotyczył. Wprawdzie w regulaminie szczegółowego trybu
działania Krajowej Rady Sądownictwa przyjęto, że również zespół może wysłuchać
kandydata, ale wówczas Rada bazuje na opinii zespołu zamiast na samodzielnym
6
wysłuchaniu. Ponadto z dokumentów wynika, że zespół po wysłuchaniu generalnie
wstrzymał się z rekomendacją dla kandydatki (3 głosy wstrzymujące się). Natomiast
w głosowaniu przed Radą nie uzyskała wyniku przesądzającego jej wybór już w
pierwszym głosowaniu.
Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji, stosownie do
art. 39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 44 ust. 3 ustawy o KRS.