Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 54/14
POSTANOWIENIE
Dnia 18 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSN Maria Szulc
w sprawie z wniosku E. K.
przy uczestnictwie Gminy P., M. K., M. Ł., J. Ł., P. K. P. S.A. z siedzibą w W. oraz
PKP P. L. K. S.A. z siedzibą w W.
o ustanowienie drogi koniecznej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 września 2014 r.,
zażalenia uczestnika postępowania P. K. P. S.A. z siedzibą w W. na postanowienie
Sądu Okręgowego w J.
z dnia 9 kwietnia 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w J. postanowieniem z dnia 10 października 2013 r. ustanowił
służebność drogi koniecznej na nieruchomości będącej w użytkowaniu wieczystym
uczestnika postępowania PKP P. L. K. S.A. w W., dla której prowadzona jest
księga wieczysta nr […], oddalając wniosek tego uczestnika postępowania o
przyznanie wynagrodzenia z tego tytułu.
W apelacji uczestnik postępowania P. K. P. S.A. w W. domagał się uchylenia
tego postanowienia w części oddalającej żądanie zasądzenia wynagrodzenia za
ustanowienie drogi koniecznej i wniósł o przekazanie sprawy w tym zakresie
Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy w J. postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2014 r. odrzucił
apelację.
Sąd ten zwrócił uwagę, że wydane przez Sąd Rejonowy orzeczenia dotyczy
innego uczestnika, to jest PKP P. L. K. S.A. w W., a nie skarżącego uczestnika.
Braku orzeczenia o żądaniu apelującego nie mogą zastąpić motywy uzasadnienia
postanowienia Sądu Rejonowego, z których wynika, że służebnością drogi
koniecznej obciążono prawo wieczystego użytkowania nieruchomości
przysługujące apelującemu i temu uczestnikowi odmówiono wynagrodzenia, gdyż o
rozstrzygnięciu sprawy, czyli o rzeczy osądzonej decyduje sentencja orzeczenia, a
nie jego uzasadnienie. Skoro orzeczenie nie rozstrzyga o zgłoszonym przez niego
żądaniu zasądzenia wynagrodzenia, to nie istnieje orzeczenie, które uczestnik ten
mógł zaskarżyć. Wobec zatem braku tzw. substratu zaskarżenia wniesiona
apelacja podlegała odrzuceniu.
Uczestnik P. K. P. S.A. w W. zaskarżył powyższe postanowienie zażaleniem,
zarzucając naruszenie art. 351 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i
przyjęcie, że w niniejszej sprawie nie rozstrzygnięto o jego żądaniu ustalenia
wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, wobec czego nie
istnieje substrat zaskarżenia; art. 350 § 3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie,
polegające na niesprostowaniu oczywistej omyłki występującej w postanowieniu
Sądu pierwszej Instancji; art. 373 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i
przyjęcie, że apelacja podlegała odrzuceniu. Skarżący wniósł o uchylenie
3
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w J. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uzupełnienie wyroku na podstawie o art. 351 k.p.c. dotyczy sytuacji, w której
nie wydano rozstrzygnięcia merytorycznego co do niektórych z roszczeń
przedstawionych przez stronę (uczestnika), albo nie uwzględniono roszczenia
w całości, a jednocześnie nie oddalono powództwa (wniosku) w pozostałej części.
W takiej sytuacji strona byłaby uprawniona do złożenia wniosku o uzupełnienie
orzeczenia, natomiast jeśli wniosłaby środek odwoławczy dotyczący przedmiotu
nieobjętego rozstrzygnięciem w sentencji orzeczenia, to środek ten podlegałby
odrzuceniu jako niedopuszczalny z powodu braku substratu zaskarżenia.
Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodzi. Skarżący uczestnik
skonkretyzował bowiem zakres zaskarżenia w apelacji wobec istniejącego
rozstrzygnięcia, był niewątpliwie jedynym uczestnikiem, który złożył wniosek
o przyznanie wynagrodzenia za ustanowienie służebności, na co wskazuje zarówno
tok postępowania, jak i treść uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego.
Doszło zatem do ewidentnej pomyłki w orzeczeniu Sądu Rejonowego, polegającej
na wadliwym oznaczeniu uczestnika, w użytkowaniu wieczystym którego znajduje
się obciążona służebnością nieruchomość. Tego rodzaju omyłka, oczywista
sprzeczność oznaczenia użytkownika wieczystego z zapisem w księdze wieczystej,
powoduje też ryzyko niemożliwości wykonania tak sformułowanego orzeczenia.
Omyłka w sentencji postanowienia z dnia 10 października 2013 r. spowodowana
została zapewne podobnym oznaczeniem dwóch uczestników postępowania –
skarżącego i PKP P. L. K. S.A., nie została jednak wywołana przez skarżącego.
Należało w tej sytuacji sprostować oznaczenie podmiotu, którego prawo jest
obciążone ustanowioną służebnością i którego wniosek o przyznanie
wynagrodzenia został oddalony. Sprostowanie orzeczenia przewidziane w art. 350
§ 1 k.p.c., stosowanym w postępowaniu nieprocesowym zgodnie z art. 13 § 2
k.p.c., ma na celu usunięcie niezgodności pomiędzy rzeczywistą wolą i wiedzą
sądu oraz zebranym materiałem a ich wyrażeniem na piśmie. Nie może być
wątpliwości, że omyłka Sądu Rejonowego jest oczywista, a sprostowanie
4
orzeczenia nie prowadzi do niedopuszczalnych przekształceń podmiotowych.
Na marginesie należy zwrócić uwagę, że apelację w postępowaniu nieprocesowym
może wnieść nawet uczestnik, który nie brał udziału w postępowaniu, jeżeli wynik
postępowania dotyczy jego praw, zatem nawet w takim wypadku środek
odwoławczy nie może być odrzucony z powodu braku substratu zaskarżenia
(art. 510 k.p.c.).
Wobec powyższego, na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art. 39815
§ 1
zd. 1 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.