Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 274/14
POSTANOWIENIE
Dnia 24 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 24 września 2014 r.,
sprawy G. Z.,
skazanego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i in.,
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę,
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 20 lutego 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w G. z
dnia 29 stycznia 2013 r.,
p o s t a n o w i ł
1) oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2) zwolnić skazanego od kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w G. z dnia 29 stycznia 2013r., G. Z. skazany
został za szereg przestępstw z art. 286 § 1 k.k., przy zastosowaniu także do
poszczególnych czynów art. 12 k.k., art. 64 § 1 k.k., art. 91 § 1 k.k., 13 § 1 k.k. oraz
art. 294 § 1 k.k., na łączną karę 6 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Ponadto
orzeczono wobec niego środki karne zakazu prowadzenia działalności
gospodarczej oraz obowiązków naprawienia szkód, a także orzeczono o kosztach
postępowania.
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca skazanego, podnosząc w niej dwa
zarzuty: błędu w ustaleniach faktycznych, kwestionując możliwość przypisania
2
sprawcy zamiaru dopuszczenia się przestępstwa, w sytuacji gdy działał on w
granicach tzw. „ryzyka gospodarczego”; naruszenia bliżej niesprecyzowanych
przepisów Kodeksu postępowania karnego dotyczących prawa do obrony w trakcie
przesłuchania świadków w drodze pomocy prawnej, kiedy to sądy dokonujące tych
czynności odmówiły wyznaczenia skazanemu obrońcy z urzędu mającego siedzibę
w miejscu przeprowadzenia czynności. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku do ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 20 lutego 2014r.
utrzymał w mocy zaskarżony wyrok oraz orzekł o kosztach postępowania.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wniósł obrońca skazanego,
zaskarżając ten wyrok w całości, zarzucając mu:
1. naruszenie art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 80 k.p.k., poprzez
przeprowadzenie dowodów z przesłuchań świadków […] w drodze pomocy prawnej
bez udziału w tych czynnościach obrońcy z urzędu, mimo iż udział obrońcy z uwagi
na pozbawienie skazanego wolności był obowiązkowy;
2. naruszenie art. 84 § 2 k.p.k. w zw. z art. 396 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k., poprzez
przesłuchanie wskazanych w zarzucie z pkt 1 świadków w drodze pomocy prawnej
bez udziału skazanego i jego obrońcy, pomimo złożonego w sprawie wniosku o
wyznaczenie mu obrońcy z urzędu z adwokatów mających siedzibę w miejscu
przeprowadzenia czynności, co skutkowało pozbawieniem go prawa do obrony;
3. naruszenie art. 7 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., poprzez
zaniechanie obowiązku rozważenia zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych i
wskazania w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego, dlaczego będące
podstawą tego zarzutu twierdzenia odnośnie działania skazanego w ramach tzw.
„ryzyka gospodarczego”, Sąd ten uznał za niezasadne.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
W odpowiedzi na kasację, prokurator Prokuratury Apelacyjnej, wniósł o jej
oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
3
Kasacja obrońcy G. Z., była bezzasadna w stopniu oczywistym,
uzasadniającym jej oddalenie w trybie art. 535 § 3 k.p.k. Podzielić należy
stanowisko prokuratora zawarte w pisemnej odpowiedzi na ten nadzwyczajny
środek zaskarżenia.
Pierwszy zarzut kasacji, zmierzający do wykazania, że w sprawie wystąpiło
uchybienie o charakterze bezwzględnym, był całkowicie bezzasadny. Zgodnie z art.
80 k.p.k. w sytuacji procesowej skazanego (sprawa rozpoznawana w pierwszej
instancji przez sąd okręgowy, a on był pozbawiony wolności) musi mieć on obrońcę,
a udział obrońcy „w rozprawie głównej” jest obowiązkowy. Zatem tylko w sytuacji
gdy obligatoryjny obrońca nie bierze udziału w rozprawie głównej przepis art. 439 §
1 pkt 10 k.p.k. przewiduje wystąpienie bezwzględnej podstawy odwoławczej.
Przesłuchanie świadków w trybie art. 396 k.p.k. nie jest fragmentem rozprawy
głównej, a odrębną czynnością procesową, z odrębnie ustawowo określonymi
regułami uczestnictwa stron, obrońców i pełnomocników. Przepis art. 396 § 3 k.p.k.
wprost stanowi, że osoby te „mają prawo” wzięcia udziału w tych czynnościach, a
więc nie jest on obowiązkowy. W zakresie tym wypowiadał się już Sąd Najwyższy,
a stosowne judykaty zostały szeroko zacytowane w pisemnej odpowiedzi
prokuratora. Nie ma potrzeby ponownego ich cytowania, a wystarczające będzie
doń odesłanie – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2009r., sygn. akt III KK
304/08, Lex nr 598087; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2006r.,
sygn. akt III KK 297/05, OSNKW 2006, z. 7-8, poz. 68.
Drugi zarzut kasacji był bezpośrednio związany z pierwszym. Skoro
nieuczestniczenie obrońcy skazanego w czynnościach przesłuchania świadków
poza rozprawą główna nie stanowiło bezwzględnej przyczyny odwoławczej, to nie
można nie dostrzec, że ten zarzut skierowany został wprost przeciwko orzeczeniu
Sądu a quo, wbrew treści art. 519 k.p.k. Autor kasacji doszukiwał się bowiem
naruszeń prawa w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Co
istotniejsze, kwestie te były przedmiotem rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym, a skarżący nie przedstawił argumentów podważających stanowisko
Sądu Apelacyjnego. Postępowanie kasacyjne ma charakter nadzwyczajny i nie
stanowi, jak widzieć by to chciał skarżący, kolejnej instancji odwoławczej w sprawie,
gdzie dochodzić by miało do ponownej kontroli wyroku Sądu pierwszej instancji.
4
Nie ma uzasadnionych podstaw do uznania, że zostało naruszone prawo
skazanego do obrony w kontekście uchybienia z art. 84 § 2 k.p.k. Skazanemu na
wniosek jego obrońcy z urzędu istotnie nie wyznaczono innych obrońców, którzy
mieliby spełniać swoje obowiązki podczas przesłuchania w drodze pomocy prawnej
świadków […]. Kwestie te były przedmiotem kontroli apelacyjnej, a Sąd ad quem
wprost stwierdził, że do naruszenia art. 84 § 2 k.p.k. doszło. Jednak w sposób
całkowicie przekonujący, uwzględniający treść zeznań tych świadków Sąd wykazał,
że niewyznaczenie obrońców do udziału w tych czynnościach żadnego wpływu na
treść wyroku Sądu pierwszej instancji mieć nie mogło (str. 13-14 uzasadnienia).
Zeznania tych świadków dotyczyły zupełnie marginalnych wątków sprawy w
kontekście całej zarzuconej G. Z. działalności przestępczej i nie mogły wpłynąć na
ustalenia fundamentalne, to jest ustalenia dotyczące strony podmiotowej (zamiaru)
zarzuconego skazanemu działania. Skarżący ani rażącego charakteru naruszenia
art. 84 § 2 k.p.k., ani wpływu na treść orzeczenia nie wykazał. Powtórzyć jedynie
można za Sądem odwoławczym, że zeznania świadków […], wbrew twierdzeniom
obrońcy, nie stanowiły podstawy ustaleń dotyczących istoty jego odpowiedzialności
karnej. Dlatego też, w realiach sprawy, stwierdzone przez Sąd ad quem naruszenie
art. 84 § 2 zd. 2 k.p.k. w zw. z art. 396 § 3 k.p.k., z którym obrońca wiązał
naruszenie prawa do obrony (art. 6 k.p.k.), w oczywistym stopniu nie mogło być
postrzegane w kategorii rażącego naruszenia prawa.
Równie bezzasadny był też zarzut trzeci. Sąd odwoławczy rzeczowo i
wnikliwie (str. 15-17) odniósł się do podniesionego w apelacji zarzutu błędu w
ustaleniach faktycznych. Niewątpliwie kontrola instancyjna dokonana została bez
naruszenia art. 433 § 2 k.p.k., a uzasadnienie Sąd ad quem spełnia wymogi
określone w art. 457 § 3 k.p.k. Ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd
a quo, a zaakceptowana w wyniku rozpoznania apelacji, w żadnej mierze nie
naruszyła zasady swobodnej oceny dowodów, przewidzianej w art. 7 k.p.k.
Podkreślić trzeba, że to treść apelacji w zasadniczym stopniu determinuje treść
uzasadnienia wyroku zapadłego wskutek jej rozpoznania, a w tej sprawie apelacja
obrońcy była niezwykle lakoniczna i ogólnikowa. Nie można utożsamiać
naruszenia art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. jedynie z rozpoznaniem
zarzutów apelacyjnych wbrew stanowisku skarżącego i krytycznym odniesieniem
5
się do tez stawianych w tym środku zaskarżenia. Niezbędnym wszak jest
przedstawienie przekonującej argumentacji wykazującej błędy w rozumowaniu
Sądu wydającego zaskarżone kasacją orzeczenie. Z pewnością takiego wymagania
nie spełnia powołanie się przez skarżącego (str.8 kasacji) na jeden fragment
uzasadnienia wyroku Sądu ad quem, wyrwany z kontekstu całej jego treści,
suponując, że tylko w taki sposób Sąd ten odniósł się do stawianego w apelacji
zarzutu dokonania w sprawie błędnych ustaleń faktycznych.
Zgodnie z art. 536 k.p.k., Sąd Najwyższy kasację rozpoznaje w granicach
podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym – tylko w wypadkach określonych
w art. 435, 439 i 455 k.p.k., które w sprawie nie wystąpiły. Ta regulacja oraz
oczywista bezzasadność wszystkich zarzutów podniesionych w kasacji obrońcy G.
Z., implikowały jej oddalenie w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. skazanego zwolniono od kosztów sądowych
za postępowanie kasacyjne.