Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 232/14
POSTANOWIENIE
Dnia 30 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Ryński
w sprawie W. P.
skazanego z art. 271 § 1 i 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 30 września 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 28 marca 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w M.
z dnia 8 sierpnia 2013 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. obciążyć skazanego W. P.
kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w M. wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2013 r., uznał oskarżonego
S. P. za winnego tego, że w dniu 7 czerwca 2008 r. w S., będąc zatrudnionym w
Okręgowej Stacji Kontroli Pojazdów jako uprawniony diagnosta, upoważniony do
wystawiania dokumentów o przeprowadzonych badaniach technicznych pojazdów,
wystawił zaświadczenie nr 985/282/2008 o przeprowadzonym badaniu technicznym
pojazdu marki Yamaha […], w którym poświadczył nieprawdę co do stanu
technicznego pojazdu, który nie posiadał wyposażenia niezbędnego do
dopuszczenia go do ruchu, przy czym ustalił, iż czyn ten stanowi wypadek
mniejszej wagi, tj. popełnienia przestępstwa z art. 271 § 1 i 2 k.k. i za to na
podstawie art. 271 § 2 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 4 miesięcy ograniczenia
2
wolności z potrąceniem 10% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na
rzecz Domu Dziecka […].
Oskarżonego uznał nadto za winnego tego, że w dniu 1 października 2008 r.
w S., pow. /…/, będąc zatrudnionym w Okręgowej Stacji Kontroli Pojazdów jako
uprawniony diagnosta, upoważniony do wystawiania dokumentów o
przeprowadzonych badaniach technicznych pojazdów wystawił zaświadczenie nr
1744/520/2008 o przeprowadzonym badaniu technicznym pojazdu marki Yamaha
[…], podczas gdy badania takiego nie przeprowadził tj. przestępstwa z art. 271 § 1
i 2 k.k. i za to na podstawie art. 271 § 2 k.k. wymierzył mu karę 4 miesięcy
ograniczenia wolności z potrąceniem 10% wynagrodzenia za pracę w stosunku
miesięcznym na rzecz Domu Dziecka.
Na podstawie art. 85 k.k. i art.86 § 3 k.k. orzekł wobec oskarżonego karę
łączną 6 miesięcy ograniczenia wolności, orzekając potrącenie 10 %
wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na rzecz wskazanego wyżej
Domu Dziecka.
Jednocześnie obciążył oskarżonego kosztami sądowymi.
Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego skarżąc wyrok
w całości. Wyrokowi temu zarzucił rażącą obrazę przepisów prawa procesowego,
która miała wpływ na treść wyroku, a mianowicie:
1. art. 443 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.
poprzez dokonanie niedopuszczalnej zmiany opisu czynu w pkt I wyroku
skutkującej wydaniem wobec oskarżonego orzeczenia surowszego i skazaniem go
za czyn, który nigdy nie był mu przypisany i który nigdy nie był przedmiotem
rozstrzygania sądowego,
2. art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. w zw. z art. 11 § 1 k.k. w
zw. z art. 12 k.k. przez skazanie oskarżonego za popełnienie czynu opisanego w
pkt III aktu oskarżenia, podczas gdy wydanie takiego wyroku stanowi naruszenie
prawnej jedności czynu, albowiem okoliczności sprawy wskazują, że czyny opisane
w pkt III i IV aktu oskarżenia popełnione zostały w ramach czynu ciągłego, co w
sytuacji prawomocnego uniewinnienia oskarżonego od popełnienia czynu
zawartego w pkt IV a. o. obligowało sąd od umorzenia postępowania w zakresie
3
czynu z pkt III, gdyż istota czynu ciągłego i powaga rzeczy osądzonej powodują, że
nie jest możliwe prowadzenie postępowania,
3. art. 442 § 3 k.p.k. na skutek zaniechania przez sąd ponownie rozpoznający
sprawę wypełnienia obowiązku uwzględnienia zapatrywań prawnych i wskazań
sądu odwoławczego co do dalszego postępowania,
4. art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez bezzasadne oddalenie wniosku o
przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka S. L. na okoliczności związane z
powstaniem podejrzenia, iż w OSKP w S. rzekomo ma miejsce wystawianie
zaświadczeń o dokonanym badaniu pojazdów bez ich udziału,
5. art. 2 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. w zw. z art. 5 § 1 i 2 k.p.k. w zw.
z art. 7 k.p.k. w zw. z art. 366 k.p.k. i art. 410 k.p.k., w zw. z art. 424 § 1 k.p.k.
poprzez wybiórczą ocenę poszczególnych dowodów, opartą na przywoływaniu
wyłącznie okoliczności mogących przemawiać na niekorzyść oskarżonego, a
jednocześnie konsekwentnym uchylaniu się od uwzględnienia faktów świadczących
o niedopełnieniu przez oskarżonego zarzucanych mu czynów zabronionych.
Powołując się na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu czynów ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi I instancji.
Sąd Okręgowy w P., wyrokiem z dnia 28 marca 2014 roku, zaskarżony
wyrok utrzymał w mocy, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
Kasację od powyższego orzeczenia wywiódł obrońca oskarżonego
zarzucając wyrokowi Sądu odwoławczego rażącą obrazę przepisów prawa
procesowego, która miała istotny wpływ na treść wyroku a to:
1. art. 443 k.p.k. w zw. z art. 14 § 1 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z
art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. poprzez utrzymanie w mocy wyroku Sądu I instancji pomimo,
że w punkcie II tego wyroku przypisano W. P. czyn inny niż ten, który został mu
zarzucony w akcie oskarżenia (punkt V aktu oskarżenia z dnia 6 sierpnia 2010 r.) i
inny niż ten, za który został skazany W. P. przez Sąd rozpoznający sprawę w I
instancji po raz pierwszy (wyrok z dnia 23 marca 2012 r. Sądu Rejonowego) w
sytuacji, gdy prokurator nie wniósł apelacji na niekorzyść oskarżonego od wyroku
Sądu I instancji rozpoznającego sprawę po raz pierwszy, zatem w sprawie tej
4
doszło do niedopuszczalnej zmiany opisu czynu przypisanego W. P., skutkującej
wydaniem wobec oskarżonego orzeczenia surowszego i skazaniem go za czyn,
który nigdy nie został mu zarzucony i który nie był przedmiotem toczącego się
postępowania, co z uwagi na obowiązywanie w postępowaniu karnym na jego
jurysdykcyjnym etapie zakazu reformationis in peius w postępowaniu ponownym
(art. 443 k.p.k.) skutkowało zaistnieniem na kanwie niniejszej sprawy bezwzględnej
przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1
pkt 9 k.p.k.;
2. art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. w zw. z art. 11 § 1 k.k. w
zw. z art. 12 k.k. poprzez utrzymanie w mocy wyroku z dnia 8 sierpnia 2013 r. Sądu
I instancji pomimo, że skazanie przez Sąd ponownie rozpoznający sprawę W. P. za
popełnienie czynu opisanego w pkt III aktu oskarżenia z dnia 6 sierpnia 2010 r.,
stanowi naruszenie tzw. prawnej jedności czynu, albowiem okoliczności niniejszej
sprawy wskazują bezspornie, iż czyny opisane w pkt III i IV aktu oskarżenia
popełnione zostały w ramach czynu ciągłego i winny zostać zakwalifikowane z art.
12 k.k., co w sytuacji prawomocnego uniewinnienia W. P. od popełnienia czynu
zawartego w pkt IV skargi publicznej obligowało Sąd I instancji przy ponownym
rozpoznaniu sprawy do uniewinnienia oskarżonego w zakresie występku
wskazanego w pkt III aktu oskarżenia, gdyż istota czynu ciągłego i powaga rzeczy
osądzonej powodują, że nie jest możliwe prowadzenie postępowania wtedy, gdy
miałoby ono dotyczyć zachowania będącego elementem mieszczącego się w
ramach czasowych czynu ciągłego, za który sprawca został prawomocnie
uniewinniony, przy czym zasadności przedmiotowego zarzutu nie zmienia fakt, iż
czyny opisane w pkt III i IV aktu oskarżenia nie zostały zakwalifikowane jako czyn
ciągły ani przez oskarżyciela publicznego ani w pierwotnym postępowaniu
sądowym, gdyż zaistnienie przesłanek czynu ciągłego statuuje po stronie sądu
orzekającego obowiązek nadania poszczególnym zachowaniom oskarżonego
prawidłowej oceny prawnej.
W związku z tym autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz
utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
5
Wniesiona kasacja jest oczywiście bezzasadna, dlatego została rozpoznana
w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Na wstępie trzeba stwierdzić, że podniesione zarzuty kasacyjne skierowane
są przeciwko orzeczeniu Sądu I instancji i stanowią dosłowne powtórzenie
zarzutów podniesionych w pkt. 1 i 2 apelacji oraz poparte są identyczną
argumentacją jak ta, którą zawarto w zwykłym środku odwoławczym. Nadto
wywody Sądu odwoławczego zawierają poprawną odpowiedź na te zarzuty ( pkt. 1
s. 3- 7, pkt. s. 7 – 8 uzasadnienia SO). Oznacza to, że skarżący mimo takiego
stanu sprawy domaga się w postępowaniu kasacyjnym ponownej analizy tych
zarzutów, nie dostrzegając trafnej argumentacji Sądu Okręgowego. Tym samym już
z tych przyczyn przedmiotową kasację należy uznać za bezzasadną w stopniu
oczywistym.
Należy jednak uznać, że wywiedziona kasacja na korzyść W. P. jest
dopuszczalna mimo przedstawionej wyżej sytuacji procesowej oraz faktu, że
prawomocnie skazano oskarżonego za przestępstwo na karę ograniczenia
wolności, ponieważ podnosi ona zarzuty oparte na bezwzględnych przyczynach
odwoławczych określonych w art. 439 k.p.k., które miały wystąpić w postępowaniu
przed Sądem I instancji, lecz poprzez utrzymanie wyroku tegoż Sądu w mocy
przeniknęły do orzeczenia Sądu odwoławczego. Przy takiej konstrukcji
nadzwyczajnego środka odwoławczego, podlega on rozpoznaniu w postępowaniu
kasacyjnym w oparciu o podstawy normatywne określone w art. 523 § 4 pkt 1
k.p.k. i art. 536 k.p.k.
Analiza akt sprawy wskazuje, że W. P. pierwszym wyrokiem zapadłym w tej
sprawie w dniu 23 marca 2012 r. został uniewinniony przez Sąd Rejonowy w M. od
tego, że w dniu 7 czerwca 2008 r. w S., będąc zatrudnionym w Okręgowej Stacji
Kontroli Pojazdów jako uprawniony diagnosta, upoważniony do wystawiania
dokumentów o badaniach technicznych pojazdów, wystawił zaświadczenie nr
985/283/2008 o przeprowadzonym badaniu technicznym pojazdu marki KAWASAKI
[…], poświadczające nieprawdę co do stanu technicznego pojazdu, który nie
posiadał wyposażenia niezbędnego do dopuszczenia go do ruchu, tj. od
popełnienia przestępstwa z art. 271 § 1 k.k. Natomiast skazał oskarżonego za
pozostałe dwa czyny zarzucane oskarżonemu aktem oskarżenia, akceptując opisy
6
tych czynów przyjęte przez prokuratora (k. 182-183,193). Wyrok ten został
zaskarżony wyłącznie na korzyść oskarżonego w części go skazującej i Sąd
Okręgowy po rozpoznaniu apelacji obrońcy oskarżonego wyrokiem z dnia 10
października 2012 uchylił orzeczenie Sądu I instancji w zaskarżonej części, z
przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania (k.256).
Rozstrzygając sprawę ponownie Sąd Rejonowy zmienił opis czynu, którego
oskarżony dopuścił się w dniu 1 października 2008 r. (pkt III a/o, pkt II wyroku) w
zakresie numeru identyfikacyjnego pojazdu, który był przedmiotem dokonanego
przez oskarżonego jako diagnosty badania technicznego oraz wystawionego
zaświadczenia potwierdzającego dokonanie tej czynności i ta okoliczność, przy
braku możliwości czynienia ustaleń na niekorzyść oskarżonego wywołanej
pośrednim zakazem reformationis in peius (art. 443 k.p.k.), zdaniem skarżącego tak
diametralnie zmieniła zarzut, że doprowadziła do wystąpienia negatywnej
przesłanki procesowej w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela,
stanowiącej bezwzględną przyczynę odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 5
k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. i art. 14 § 1 k.p.k.
Trafnie zauważył Sąd odwoławczy, że podniesiony zarzut jest całkowicie
błędny. Na poparcie tego stanowiska zbędne jest ponowne przytaczanie
stanowiska Sądu Okręgowego, ponieważ jest ono skarżącemu znane.
Trzeba jedynie podnieść, że wyjście poza granice oskarżenia polega na
orzekaniu poza jego podstawą faktyczną, wyznaczoną tym samym historycznym
zdarzeniem. Dla zachowania tożsamości czynu niezbędna jest niezmienność
podmiotu czynu, przedmiotu ochrony, a w razie poczynienia innych ustaleń co do
czasu i miejsca czynu, także tożsamości osoby pokrzywdzonej. Jak stwierdza Sąd
Najwyższy identyczność czynu będzie wyłączona, jeżeli w porównywalnych
określeniach zachodzą tak istotne różnice, że według rozsądnej życiowej oceny nie
można ich uznać za określenia tego samego zdarzenia faktycznego. (zob. wyroki
SN: z dnia 20 września 2002 r., V KKN 112/01, LEX nr 55225, z dnia 25 sierpnia
2010 r., II KK 186/10, LEX nr 619624, postanowienie SN z dnia 25 października
2012 r., IV KK 87/12, LEX nr 1226759).
Odnosząc te zapatrywania co do zakresu zmian w opisie czynu dokonanych
przez Sąd I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy, trzeba jednoznacznie
7
stwierdzić, że korekty dokonane przez Sąd meriti w pkt. II wyroku, poprzez
doprecyzowanie marki pojazdu i numeru identyfikacyjnego nie wykraczały poza
historyczne zdarzenie stanowiące przedmiot odpowiedniego zarzutu aktu
oskarżenia, ponieważ z uzasadnienia Sądów obu instancji wprost wynika, że chodzi
tu o ten sam pojazd (s. 12 uzasadnienie SR, s. 3 uzasadnienie SO). Zatem, przy
takiej redakcji zarzutu nie uległy zmianie żadne elementy istotne dla określenia
tożsamości czynu zarzucanego i przypisanego, w szczególności pozostała
niezmienna osoba sprawcy, czas i miejsce zdarzenia, jak też podejmowane
czynności wykonawcze, skierowane do tego samego przedmiotu. Warto
przypomnieć, że bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza możliwość
różnego rodzaju modyfikacji opisu czynu, o ile dokonywane są w ramach tego
samego zdarzenia objętego zarzutem aktu oskarżenia (zob. np. postanowienia SN:
z dnia 21 sierpnia 2012 r., III KK 217/12, Biul.PK 2012/9/7, z dnia 25 października
2012 r., IV KK 87/12, LEX nr 1226759 i z dnia 1 marca 2013 r., V KK 394/12, LEX
nr 1294462).
Natomiast Sąd Najwyższy nie rozpoznawał, czy doszło do naruszenia art.
443 k.p.k. albowiem ten zarzut w świetle art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 523 §
2 k.p.k., wykraczał poza dopuszczalny w niniejszej sprawie zakres treści
nadzwyczajnego środka zaskarżenia i został rozpoznany przez Sąd odwoławczy, a
zatem w tym zakresie kasacja okazała się niedopuszczalna.
Również niezasadny jest zarzut naruszenia art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z
art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. w zw. z art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oparty na
twierdzeniu, że w odniesieniu do przypisanego oskarżonemu czynu polegającego
na poświadczeniu w dniu 7 czerwca 2008 r. nieprawdy co do stanu technicznego
wskazanego w zarzucie quada (pkt I wyroku SR) wystąpiła powaga rzeczy
osądzonej, w związku z faktem prawomocnego uniewinniania oskarżonego od
podobnego czynu, popełnionego tego samego dnia, chociaż nie w tym samym
czasie, dotyczącego innego pojazdu typu quad - marki KAWASAKI, również
objętego tym samym aktem oskarżenia. Skarżący opierał swój pogląd na
twierdzeniu, że obydwa te czyny w kształcie zarzuconym oskarżonemu powinny
być objęte konstrukcją czynu ciągłego z art. 12 k.k. która stanowi instytucję prawa
karnego materialnego i musi być bezwzględnie stosowana. Należy, zatem
8
przypomnieć, że czyn ciągły o którym mowa w art. 12 k.k., to konstrukcja prawna
polegającą na uznaniu dwóch lub większej liczby odrębnych w sensie
ontologicznym zachowań za jeden czyn w rozumieniu prawa karnego, stanowiący
jedno przestępstwo. Dlatego też , zdaniem obrońcy Sąd orzekający w
chronologicznie drugim postępowaniu powinien uwzględnić fakt uniewinnienia
oskarżonego co do jednego z elementów czynu ciągłego przez uniewinnienie
oskarżonego także w zakresie kolejnej czynności sprawczej niesłusznie
zamieszczonej przez prokuratora w odrębnym zarzucie. W ten sposób skarżący
przyjmuje, że prawomocne uniewinnienie w zakresie jednej czynności sprawczej
powinno się rozciągać się na cały czyn ciągły.
Pogląd ten przy przyjętej tej sprawie strukturze zarzutów aktu oskarżenia
należy uznać za oczywiście niezasadny. Przede wszystkim ustalenia Sądu
Rejonowego, który prawomocnie uniewinnił oskarżonego od wskazanego wyżej
przestępstwa sprowadzały się do twierdzenia, że materiał dowodowy zebrany w
sprawie nie wykazał, aby oskarżony jako diagnosta wystawił wskazane w zarzucie
zaświadczenie poświadczające nieprawdę (k. 193), co eliminowało już na etapie
pierwszego rozpoznania sprawy możliwość objęcia wskazanych przez skarżącego
zarzutów aktu oskarżenia (pkt. III i IV) jednym czynem ciągłym.
Nawet gdyby jednak założyć, że obydwa analizowane czyny powinny zostać
przez prokuratora potraktowane w akcie oskarżenia jako czyn ciągły i spięte klamrą
art. 12 k.k., to uznanie w takiej sytuacji przez sąd, iż brak jest dowodów na
potwierdzenie zarzutu w zakresie części czynności sprawczych, powinno
spowodować wyeliminowane opisu tych czynności z czynu przypisanego.
Natomiast, o ile pozostałe elementy tak zmodyfikowanego opisu czynu, które
znalazły podstawę dowodową, będą wyczerpywać znamiona przestępstwa, sąd nie
powinien wydać wyroku uniewinniającego, lecz rozstrzygnąć sprawę oskarżonego
w inny sposób. Należy przypomnieć, że prawomocne skazanie rodzi powagę
rzeczy osądzonej tylko w takim zakresie, w jakim sąd orzekł o odpowiedzialności
karnej za zachowania będące przedmiotem zarzutu. Jedynie wówczas, gdy sąd
uznał, że objęte jednolitym zamiarem zachowania oskarżonego stanowią jeden
czyn zabroniony w rozumieniu art. 12 k.k., zakres powagi rzeczy osądzonej
wyznaczony jest ustalonym w wyroku skazującym lub warunkowo umarzającym
9
czasem jego popełnienia ( zob. uchwała SN z dnia 15 czerwca 2007 r., I KZP 15/07,
OSNKW 2007/7-8/55). W związku z tym należy jeszcze raz przypomnieć
skarżącemu, że w sprawie niniejszej co do jednego z czynów jako pierwszy zapadł
wyrok uniewinniający.
Sąd Najwyższy w tym składzie podziela również pogląd, iż „…stan powagi
rzeczy osądzonej, wynikający z wyroku skazującego za czyn jednostkowy,
ogranicza się wyłącznie do tego czynu i nie stoi na przeszkodzie późniejszemu
osądzeniu innych zachowań, choćby te później sądzone zachowania zostały
uznane za czyn ciągły obejmujący czasem trwania uprzednio osądzony czyn
jednostkowy (zob. postanowienie SN z dnia 8 kwietnia 2014 r., IV KK 66/14,
OSNKW 2014/10/75).
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej
postanowienia. Orzeczenie o kosztach sądowych postępowania kasacyjnego
oparto na podstawie art. 636 § 1 k.p.k.