Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 180/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Sobczak (przewodniczący)
SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Teresa Jarosławska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga,
w sprawie P. W.,
oskarżonego z art. 190§1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 6 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść oskarżonego,
od wyroku Sądu Rejonowego w B.
z dnia 16 grudnia 2013 r.,
1. uchyla wyrok w zaskarżonej części i sprawę przekazuje
do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w
B.;
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. P.
R., Kancelaria Adwokacka w W. kwotę
738 (siedemset trzydzieści osiem) zł.
2
UZASADNIENIE
Prokurator Prokuratury Rejonowej B. w dniu 31 października 2013 r. złożył
do Sądu Rejonowego w B., wniosek o warunkowe umorzenie postępowania wobec
P. W. i A. K. o to, że w dniu 22 czerwca 2013 r. w B., przy ul. Z. 33, działając
wspólnie i w porozumieniu ze sobą oraz innymi nieustalonymi osobami, grozili M. B.
pozbawieniem życia i groźby te wzbudziły w pokrzywdzonym obawę, iż będą
spełnione, przy czym P. W. miał w czasie tego czynu ograniczoną w stopniu
znacznym zdolność rozumienia jego znaczenia i kierowania swoim postępowaniem,
tj. o czyn z art. 190 § 1 k.k. wobec A. K. oraz o czyn z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art.
31 § 2 k.k. wobec P. W.
Sąd Rejonowy w B. orzekając na posiedzeniu, wyrokiem z dnia 16 grudnia
2013 r., na podstawie art. 66 § 1 i 2 k.k. i art. 67 § 1 k.k. warunkowo umorzył
postępowanie karne wobec oskarżonych A. K. i P. W. o zarzucane im przestępstwa
na okresy próby wynoszące po roku oraz rozstrzygnął w przedmiocie
wynagrodzenia obrońcy z urzędu oskarżonego P. W. i kosztów sądowych. Wyrok
ten uprawomocnił się w dniu 24 grudnia 2013 r. bez kontroli instancyjnej (k.150).
Następnie został on zaskarżony w całości, na niekorzyść P. W. kasacją
Prokuratora Generalnego, która wpłynęła do Sądu Najwyższego w dniu 23 maja
2014 r.
Prokurator Generalny na podstawie art. 521 § 1 k.p.k., oraz w oparciu o art.
523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. i art. 537 § 1 i 2 k.p.k. zarzucił orzeczeniu Sądu
Rejonowego w B. rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisów prawa procesowego - art. 92 k.p.k. i art. 97 k.p.k., polegające na
pominięciu wynikających z protokołów przesłuchania podejrzanego P. W. danych
dotyczących jego uprzedniej karalności i zaniechaniu sprawdzenia faktycznych
okoliczności odnoszących się do wydanego wobec niego wyroku skazującego, co
skutkowało rażącym naruszeniem art. 66 § 1 k.k. poprzez wydanie wobec ww.
wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne o czyn z
art. 190 § 1 k.k., pomimo braku spełnienia określonej w tym przepisie przesłanki
uprzedniej niekaralności sprawcy za przestępstwo umyślne.
Powołując się na powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w
B.
3
Obrońca z urzędu skazanego na rozprawie kasacyjnej wniósł o oddalenie
wywiedzionej kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego okazała się zasadna w stopniu
oczywistym, dlatego została rozpoznana na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Zgodzić się należy ze skarżącym, że wyrok Sądu Rejonowego w B. w
zakresie dotyczącym oskarżonego P. W. zapadł z rażącym naruszeniem art. 92
k.p.k., określającego podstawę faktyczną orzeczenia, którą stanowi całokształt
okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.
W sprawie niniejszej w odniesieniu do obydwu oskarżonych zapadł wyrok
warunkowo umarzający postępowanie. Jednym z warunków sine qua non
zastosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego, wprost
wynikającym z treści art. 66 § 1 k.k., jest to, aby sprawca nie był karany za
popełnienie przestępstwa umyślnego ( zob. postanowienie SN z dnia 1
października 2003 r., II KK 156/03, OSNwSK 2003/1/2080). Zatem, przy
warunkowym umorzeniu postępowania okoliczność, czy oskarżeni objęci
wnioskiem prokuratora złożonym w trybie art. 336 k.p.k. byli karani za jakiekolwiek
przestępstwo umyślne bez względu na jego podobieństwo do aktualnego czynu i
rodzaju wcześniej wymierzonej kary, miała istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy.
Jak podkreśla się w orzecznictwie – wskazany w art. 66 § 1 k.k. warunek
uprzedniej niekaralności sprawcy za przestępstwo ma charakter bezwzględny i nie
zależy od stanu wiedzy sądu orzekającego o warunkowym umorzeniu
postępowania (zob. wyroki SN: z dnia 14 czerwca 2011 roku, sygn. IV KK 85/11,
LEX nr 848172; z dnia 1 lutego 2011 roku, sygn. IV KK 406/10, LEX nr 725081; z
dnia 3 listopada 2010 roku, sygn. II KK 104/10, LEX nr 843075).
Dlatego wydając w tej sprawie wyrok Sąd Rejonowy powinien dołożyć
należytej staranności, aby poczynić jednoznaczne ustalenia w zakresie uprzedniej
karalności oskarżonych. Wprawdzie ustalenia Sądu o niekaralności P. W. opierały
się na zalegającej w aktach postępowania przygotowawczego informacji udzielonej
przez Krajowy Rejestr Karny, z której wynikało, że na dzień 22 lipca 2013 r.
oskarżony ten był osobą nienotowaną (k.49), jednak P. W. przesłuchiwany w
4
charakterze podejrzanego w dniach 23 i 24 czerwca 2013 r. podał, że został
skazany w 2013 r. za kradzież na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby (k. 27v i 37v). Ta okoliczność, w
myśl art. 213 k.p.k., obligowała Sąd do dokonania jednoznacznych ustaleń co do
ewentualnej karalności P. W., ponieważ ustawodawca w przepisie tym nie
poprzestał na domniemaniu niekaralności oskarżonych, lecz rozciągnął obowiązek
dochodzenia do prawdziwych ustaleń faktycznych również w tej sferze (zob. wyrok
SN z dnia 1 marca 2005 r., V KK 13/05 . LEX nr 146290).
Sąd Rejonowy w B. nie podejmując w tym zakresie czynności dowodowych
w sposób rażący naruszył dyspozycję art. 92 k.p.k. w zw. z art. 213 § 1 k.p.k. i w
rezultacie z uwagi na brak niezbędnych ustaleń nie dostrzegł, że P. W., wyrokiem
Sądu Rejonowego w B. z dnia 9 stycznia 2013 r., utrzymanym w mocy wyrokiem
Sądu Okręgowego w B. z dnia 13 maja 2013 r., został uznany winnym popełnienia
przestępstwa z art. 280 § 1 k.k. i skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby (k. 310-311 i 377,
tom II akt […]). Skazanie to nie uległo zatarciu z mocy prawa, a powołany w art. 76
§ 1 k.k. okres 6 miesięcy od zakończenia okresu próby upłynie dopiero w dniu 13
listopada 2016 r. Nie ulega wątpliwości, że przywołany wyżej prawomocny wyrok
skazujący P. W. za przestępstwo z art. 280 § 1 k.k. stanowił skazanie za
przestępstwo umyślne, wyłączając tym samym możliwość zastosowania wobec
tego oskarżonego instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego. Jej
zastosowanie, w zaskarżonym kasacją wyroku, stanowiło zatem rażące naruszenie
prawa materialnego - art. 66 § 1 k.k. - będące następstwem rażącego naruszenia
prawa procesowego - art. 92 k.p.k. i miało istotny wpływ na treść zaskarżonego
wyroku, który ze względu na uprzednią karalność P. W. nie powinien był zapaść,
lecz należało sprawę tego oskarżonego wyłączyć do odrębnego postępowania i
skierować na rozprawę zgodnie dyspozycją art. 341 § 2 k.p.k.
Analizując wywiedzioną kasację trzeba stwierdzić, że skarżący błędnie
podniósł w niej zarzut rażącego naruszenia art. 97 k.p.k. Wprawdzie art. 92 k.p.k.
obligował Sąd przed wydaniem orzeczenia do sprawdzenia okoliczności
faktycznych związanych z uprzednią karalnością oskarżonego P. W., jednak
podstawę normatywną tego postąpienia stanowi art. 213 § 1 k.p.k., który odnosi się
5
wprost do problematyki zbierania danych o oskarżonym, w tym także w zakresie
jego uprzedniej karalności i jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 97
k.p.k., normującego w sposób ogólny tryb sprawdzenia okoliczności faktycznych
przed wydaniem orzeczenia na posiedzeniu.
Nie oznacza to jednak, że przedmiotowa kasacja nie spełnia przymiotu jej
oczywistej zasadności w rozumieniu art. 535 § 5 k.p.k. Należy się zgodzić ze
stanowiskiem Sądu Najwyższego, że "...oczywistą zasadność kasacji wiązać należy
przede wszystkim z oceną trafności uchybień, jakie zostały w skardze podane, a
które uwzględnia sąd kasacyjny we wskazanych w tej skardze granicach
zaskarżenia i podniesionych zarzutów...”. Kasacja jest oczywista „...jeśli tylko
zarzuty, którymi operuje skarga, zostały w całości uwzględnione, co spowodowało
wzruszenie prawomocnego orzeczenia w granicach, w jakich skarżący się tego
domagał..." (zob. wyrok SN z dnia 26 września 2011 r., II KK 196/11, Prok.i Pr.-wkł.
2012/3/15).
W kontekście przytoczonych wyżej uwag należy uznać, że podniesiony
zarzut kasacyjny, jak i jego uzasadnienie trafnie dostrzegają błąd pierwotny
orzeczenia Sądu Rejonowego w postaci rażącego naruszenia art. 92 k.p.k. oraz
jego konsekwencje - brak poczynienia rzetelnych ustaleń w zakresie uprzedniej
karalności oskarżonego P. W. i rażące naruszenie przepisu prawa materialnego –
art. 66 § 1 k.k., które to uchybienia zostały w całości przez Sąd Najwyższy
uwzględnione.
Biorąc to wszystko pod uwagę oraz fakt zachowania przez Prokuratora
Generalnego terminu przewidzianego w art. 524 § 3 k.p.k., Sąd Najwyższy
uwzględnił wywiedzioną kasację w całości i uchylił zaskarżony wyrok z
przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B. (art.
537 § 2 k.p.k.).
W postępowaniu ponownym, rozpoznając wniosek prokuratora o warunkowe
umorzenie postępowania w odniesieniu do oskarżonego P. W., Sąd meriti
uwzględni przedstawione wyżej zapatrywania.
Orzeczenie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu
z urzędu oparto na podstawie art. 16 ust. 2 i 3 w zw. z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia
26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze
6
zm.) i § 14 ust 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013
r., poz. 461 j.t.).