Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 217/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Szewczyk
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Katarzyna Wełpa
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie R. Z.
oskarżonego z art. 228 § 3 k.k., art. 266 § 2 k.k., art. 239 § 1 k.k. i art. 231 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz art. 284 § 2 k.k.
i S. R.
oskarżonego z art. 230 § 1 k.k. i art. 229 § 3 k.k., w zw. z art. 11 § 2 k.k.
w zw. z art. 12 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 5 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionych przez obrońców oskarżonych
od wyroku Sądu Okręgowego w Ś.
z dnia 5 lutego 2014 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 10 grudnia 2012 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej oskarżonych
R. Z. oraz S. R. i w tym zakresie sprawę wymienionych
2
oskarżonych przekazuje Sądowi Okręgowemu w Ś. do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym;
2. zarządza zwrot opłaty od kasacji w kwocie 450 (czterystu
pięćdziesięciu) złotych, wniesionej przez skazanego R. Z.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2012 r., Sąd Rejonowy w W. oskarżonego R. Z.
uznał za winnego tego, że:
I. w okresie od 21 stycznia 2004 r. do 28 lipca 2004 r. w W., działając w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, w związku z
pełnieniem funkcji publicznej, funkcjonariusza Centralnego Biura Śledczego […],
prowadząc postępowanie przygotowawcze, o sygn. akt […] w sprawie o czyn z art.
286 § 1 k.k., przyjął od S. R. korzyść majątkową w postaci markowych alkoholi,
telefonu komórkowego marki Samsung, w zamian za zachowanie stanowiące
naruszenie przepisów prawa, polegające na nieujmowaniu w protokołach
przesłuchań S. R. istotnych okoliczności dla prowadzenia postępowania, które
dotyczyły przedmiotu prowadzonego śledztwa, a także informowaniu wyżej
wymienionego o istotnych ustaleniach śledztwa, które stanowiło tajemnicę
służbową, uzyskaną w związku z wykonywaniem czynności służbowych, przez co
utrudnił prowadzone wobec S. R. postępowanie przygotowawcze, pomagając mu
tym samym w uniknięciu odpowiedzialności karnej, czym działał na szkodę interesu
publicznego,
tj. popełnienia występku z art. 228 § 3 k.k. i art. 266 § 2 k.k. i art. 239 § 1 k.k. w zw.
z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., i za czyn ten na podstawie art. 228 § 3 k.k. w
zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności;
II. w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 18 stycznia 2006 r. w W, działając w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, przyjął od S. R.
korzyść majątkową w kwocie co najmniej 18.000 zł, a także w postaci kompletnego
stroju […] o wartości nie mniejszej niż 100 Euro, w związku z pełnieniem funkcji
publicznej - Naczelnika Centralnego Biura Śledczego […], za zachowanie
stanowiące naruszenie przepisów prawa, polegające na ujawnieniu członkom
zorganizowanej grupy przestępczej informacji, stanowiącej tajemnicę służbową,
3
którą uzyskał w związku z wykonywaniem czynności służbowych, dotyczącą
okoliczności związanych z zaplanowanym zatrzymaniem osób biorących udział w
wyżej wymienionej grupie przestępczej i wykonaniem z ich udziałem czynności
procesowych przez funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Policji […], w ramach
prowadzonego śledztwa, a zarazem nie dopełnił obowiązków i przekroczył swoje
uprawnienia w ten sposób, że kontaktował się z podejrzanym S. R. i nie przekazał
prowadzącym poszukiwania wyżej wymienionego podejrzanego funkcjonariuszom
Policji informacji, iż pozostaje w kontakcie z podejrzanym oraz informacji o miejscu
jego pobytu, przez co utrudniał prowadzone przeciwko S. R. postępowanie
przygotowawcze, pomagając uniknąć temu oskarżonemu i innym osobom biorącym
udział w zorganizowanej grupie przestępczej w ukryciu się i uniknięciu
odpowiedzialności karnej, czym działał na szkodę interesu publicznego,
tj. popełnienia występku z art. 228 § 3 k.k. i art. 266 § 2 k.k. i art. 239 § 1 k.k. i art.
231 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za czyn ten na podstawie
art. 228 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 2 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności;
III. w sierpniu 2005 r. w W., działając w wykonaniu z góry powziętego
zamiaru, w krótkich odstępach czasu, w związku z pełnieniem funkcji publicznej -
Naczelnika Centralnego Biura Śledczego […] żądał korzyści majątkowej w kwocie
100.000 zł i przyjął korzyść majątkową w kwocie 15.000 zł od B. D., za
pośrednictwem S. R., w zamian za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów
prawa, polegające na ujawnieniu okoliczności dotyczących kontroli podatkowej,
przeprowadzonej w firmie B. D. przez Urząd Celny, oraz załatwienie zaniechania
wykonywania względem niego czynności przez organy kontroli podatkowej, czym
działał na szkodę interesu publicznego,
tj. popełnienia występku z art. 228 § 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k., i za czyn ten, na
podstawie art. 228 § 3 k.k., wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności;
IV. w okresie od 8 sierpnia 2005 r. do 27 września 2006 r. w W., działając w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, pełniąc funkcję
Naczelnika Centralnego Biura Śledczego […], nie dopełnił obowiązków i
przekroczył swoje uprawnienia wynikające z przepisów dotyczących postępowania
z materiałami niejawnymi w ten sposób, że w miejscu zamieszkania na nośniku
4
pamięci USB 128 MB, posiadał zapisany dokument o charakterze niejawnym,
opatrzony klauzulą „poufne", w postaci wniosku o wypłatę wynagrodzenia
informatorowi policyjnemu, w związku z przekazaniem przez niego informacji
organom ściągania, czym działał na szkodę interesu publicznego,
tj. popełnienia występku z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., i za czyn ten na
podstawie art. 231 § 1 k.k. wymierzył mu karę 3 miesięcy pozbawienia wolności;
V. w dniu 17 sierpnia 2002 r. w W. dokonał przywłaszczenia mienia
powierzonego w postaci telefonu komórkowego marki Siemens C3, […] o wartości
681,98 zł, który stanowił własność Centralnego Biura Śledczego,
tj. popełnienia występku z art. 284 § 2 k.k., i za czyn ten na podstawie art. 284 § 2
k.k. wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 k.k. oraz art. 86 § 1 k.k. Sąd Rejonowy w W. połączył
kary pozbawienia wolności orzeczone wobec tego oskarżonego i wymierzył mu
karę łączną 3 lat pozbawienia wolności.
Tym samym wyrokiem oskarżony S. R. został uznany za winnego tego, że:
I. w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 18 stycznia 2006 r. w W., działając w
wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, udzielił R. Z.
korzyść majątkową w kwocie co najmniej 18.000 zł, a także w postaci kompletnego
stroju bramkarskiego o wartości nie mniejszej niż 100 Euro, w związku z pełnieniem
przez R. Z. funkcji publicznej - Naczelnika Wydziału […], w celu skłonienia R. Z. do
zachowania stanowiącego naruszenie przepisów prawa, polegającego na
ujawnieniu członkom zorganizowanej grupy przestępczej informacji, stanowiących
tajemnicę służbową, którą uzyskał w związku z wykonywaniem czynności
służbowych, dotyczących okoliczności związanych z zaplanowanym zatrzymaniem
osób biorących udział w wyżej wymienionej grupie przestępczej i wykonaniem z ich
udziałem czynności procesowych przez funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Policji
[…], w ramach prowadzonego śledztwa, czym działał na szkodę interesu
publicznego,
tj. popełnienia występku z art. 229 § 3 k.k., i za czyn ten na podstawie art. 229 § 3
k.k. wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności;
II. w sierpniu 2005 r. w W., działając w wykonaniu z góry powziętego
zamiaru, powołując się wobec J. D. na wpływy w Centralnym Biurze Śledczym KGP
5
[…], podjął się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową
w kwocie 15.000 zł, a następnie działając wspólnie i w porozumieniu z B. D.,
obiecał udzielić R. Z. w związku z pełnieniem przez niego funkcji publicznej -
Naczelnika Wydziału Centralnego Biura Śledczego […], korzyść majątkową w
kwocie 100.000 zł i udzielił mu korzyści majątkowej w kwocie 15.000 zł,
przekazanej przez B. D. w celu skłonienia R. Z. do zachowania stanowiącego
naruszenie przepisów prawa, polegającego na ujawnieniu okoliczności dotyczących
kontroli podatkowej przeprowadzonej w firmie B.D. przez Urząd Celny, oraz
załatwieniu zaniechania wykonywania względem niego czynności przez organy
kontroli podatkowej, czym działał na szkodę interesu publicznego,
tj. popełnienia występku z art. 230 § 1 k.k. i art. 229 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
w zw. z art. 12 k.k., i za czyn ten na podstawie art. 229 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3
k.k. wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności.
Sąd Rejonowy, na podstawie art. 85 k.k. oraz art. 86 § 1 k.k., połączył kary
pozbawienia wolności orzeczone wobec tego oskarżonego i wymierzył mu karę
łączną 3 lat pozbawienia wolności.
Powyższy wyrok zaskarżył obrońca oskarżonego R. Z., oskarżony S. R. i
jego obrońca oraz prokurator.
Obrońca oskarżonego R. Z. zaskarżył wyrok w części dotyczącej tego
oskarżonego. Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zarzucił:
1. naruszenie przepisów prawa karnego procesowego mające wpływ na
treść orzeczenia - art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i 424 § 1
pkt 1 i 2 k.p.k., polegające na:
a) przyjęciu odpowiedzialności karnej oskarżonego R. Z. w zakresie zarzutu
przypisanego w punkcie I części dyspozytywnej wyroku (odnoszącego się do
punktu I części wstępnej wyroku) pomimo:
- nieustalenia i niewskazania istotnych okoliczności, które nie były ujmowane
w protokołach przesłuchań S. R. w postępowaniu przygotowawczym […],
- nieustalenia i niewskazania informacji istotnych ustaleń śledztwa, które miały
być przekazywane przez R. Z. - S. R., co w konsekwencji doprowadziło do
niemożności weryfikacji ustaleń Sądu w przedmiotowym zakresie w tym ustaleń czy
rzeczywiście zachowania przypisane oskarżonemu R. Z. miały miejsce, czy jeżeli
6
faktycznie zaistniały stanowiły tajemnicę służbową uzyskaną w związku z
wykonywaniem czynności, a przede wszystkim czy były pomocne w ewentualnym
uniknięciu przez S. R. odpowiedzialności karnej,
- nieuwzględnienia wszystkich okoliczności wynikających z materiału
dowodowego sprawy skutkujące bezzasadnym uznaniem, iż z całości tego
materiału wynika, że S. R. przekazał korzyść majątkową R. Z. w postaci markowych
alkoholi oraz telefonu komórkowego marki Samsung, przejawiające się
bezkrytycznym przyjęciem za wiarygodne wyjaśnień S. R. w tym zakresie z
całkowitym pominięciem przeczących takiemu przebiegowi zdarzeń zeznań
świadków […] z nadto nieustalenie i niewskazanie związku przyczynowego, jaki
miałby zaistnieć pomiędzy przyjmowaniem ww. korzyści majątkowych a
zachowaniem R. Z., stanowiącym naruszenie przepisów prawa w sytuacji, gdy sąd
nie poczynił ustaleń i nie ujawnił, jakie to okoliczności nie były ujmowane w
protokołach przesłuchań i o jakich to ustaleniach śledztwa S. R. miał być
informowany,
- nieuwzględnienia wszystkich okoliczności wynikających ze szczegółowej
analizy materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przygotowawczym […]
przez R. Z., podczas gdy szczegółowa analiza przeprowadzonych czynności
procesowych i operacyjnych pozwala na ustalenie bez jakichkolwiek wątpliwości, że
wszelkie działania R. Z. związane z przedmiotowym postępowaniem
przygotowawczym prowadziły do dyskredytowania linii obrony wynikającej z zeznań
S. R. w charakterze świadka i w konsekwencji doprowadziły do zebrania materiału
dowodowego zezwalającego na przedstawienie S. R. stosowanego zarzutu
przekształceniu jego statusu procesowego ze świadka w podejrzanego, a następnie
oskarżonego, co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za
podstawę wydania wyroku i mający wpływ na jego treść, a także naruszenie zasady
określonej w art. 5 § 2 k.p.k.;
b) przyjęciu odpowiedzialności karnej oskarżonego R. Z. w zakresie zarzutu
przypisanego w punkcie II części dyspozytywnej wyroku (odnoszącego się do
punktów II i IV części wstępnej wyroku), pomimo nieuwzględnienia wszystkich
okoliczności wynikających z zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez
7
pominięcie okoliczności sprzecznych z dokonanymi przez Sąd pierwszej instancji
ustaleniami, takich jak:
- nieuwzględnienie, iż spotkanie A. K. na terenie KMP […] dotyczyło osoby A. S., a
nie S. R.,
- nieuwzględnienie, iż w dniu 12 lipca 2005 r., tj. w dniu spotkania A. K. na terenie
KMP […] nie dokonano jeszcze ustaleń, w stosunku do których osób i jakie
czynności, i kiedy będą podjęte w sprawie A. S.,
- błędne ustalenie, iż A. K. udostępniono akta postępowania związanego z A. S., a
także, iż uzyskał on informację o dotychczasowym przebiegu tegoż postępowania,
podczas gdy z treści zeznań funkcjonariusza KMP A.W., a także z treści zeznań
pozostałych funkcjonariuszy KMP wynika, że żadne szczegółowe informacje w tej
sprawie nie były mu przekazywane;
- błędne przyjęcie, iż to A. K. kontaktował się z R. Z. po spotkaniu w KMP i
przekazywał mu informacje z dokonanych ustaleń, podczas gdy kontakt nastąpił ze
strony R. Z., który działał jako przełożony A. K.,
- pominięcie wynikającego z zeznań A. W., przy konstrukcji przebiegu zdarzeń
wskazanego przez Sąd faktu, że decyzja co do osób, czasu i miejsca wobec
których w sprawie A. S. zostaną podjęte czynności procesowe zapadła w
godzinach późno popołudniowych dnia 13 lipca 2005 r.,
- pominięcie, iż rejestracja w policyjnych systemach informatycznych osób
pozostających w kręgu zainteresowania związanych z A. S. nastąpiła w dniu 13
lipca 2005 r., o godzinie 12.15, zaś żaden z funkcjonariuszy CBŚ nie przeglądał
tych rejestrów w omawianym zakresie w dniach 13 i 14 lipca 2005 r.,
- pominięcie i niewyjaśnienie, jaka była przyczyna wielokrotnych nocnych kontaktów
pomiędzy S. R. a J. C. w nocy z 12 na 13 lipca 2005 r.,
- pominięcie i niewyjaśnienie, jaki charakter miały i czego dotyczyły dwa nocne
połączenia telefoniczne S. R. z Hiszpanią w dniu 12 lipca 2005 r. i jedno połączenie
poranne w dniu 13 lipca 2005 r.,
- pominięcie i nieustosunkowanie się do informacji zawartej w protokole
przesłuchania J. C., mówiącej o tym, że S. R. był przygotowany do wyjazdu do
Hiszpanii w ten sposób, że w bagażniku jego samochodu wcześniej przygotowane
8
były wszystkie rzeczy niezbędne dla wyjazdu w dniu 13 lipca 2005 r., jeszcze na
długo przed domniemanym spotkaniem z R. Z. na terenie stadionu sportowego,
- nieuwzględnienie informacji zawartej w notatce funkcjonariusza policji, mówiącej o
tym, że S. R. już dawno zamierzał wyjechać do Hiszpanii a przyczyna opóźnienia
wyjazdu był fakt, iż „zaimprezował" z J. C.,
- pominięcie i nieuwzględnienie w opisanym stanie faktycznym faktu, iż jeden z
członków zorganizowanej grupy przestępczej „K.", w rozmowie z konkubiną A. S.
ujawnił, iż posiada informację o zatrzymaniu A. S. i dalszych działaniach policji w tej
sprawie,
- niesprawdzenie czy do „przecieku" o czynnościach, które mieli podjąć
funkcjonariusze KMP nie doszło poprzez konkubinę A. S., „K.", przez zaniechanie
ustalenia i sprawdzenia połączeń telefonicznych wchodzących i przychodzących na
znane organom ściągania numery telefonów, którymi te osoby się posługiwały,
- niesprawdzenie, oparcie się tylko i wyłącznie na ustaleniu abonentów siedzi GSM
Plus i Simplus - pozostałych abonentów, którzy kontaktowali się telefonicznie lub z
którymi kontaktowali się S. R. i J. C. w newralgicznym okresie w nocy z 12 na 13
lipca 2005 r.,
- bezkrytyczne przyjęcie, iż stacje bazowe GSM obsługiwane przez Polkomtel
wskazują rzeczywiste miejsce zaistnienia połączeń telefonicznych, podczas gdy z
treści pism tej firmy wynika jednoznacznie, że ustalenia te nie mogą być uznawane
za precyzyjny i konkretny dowód w zakresie ustalenia miejsca zainicjowania
połączenia telefonicznego,
- bezzasadne przyjęcie, iż środki finansowe w kwocie po 1500 zł były
przekazywane w okresie od stycznia do czerwca 2005 r., przez S. R. - R. Z.,
podczas gdy nie ustalono, że w tym okresie mieli oni ze sobą kontakt telefoniczny,
a kontakt osobisty był wykluczony z uwagi na pobyt R. Z. na szkoleniu w trybie
skoszarowania,
- bezzasadne przyjęcie, iż przekazywane środki finansowe w kwocie po 1500 zł,
przez D. R. i osobiście przez S. R. były R. Z. przekazywane w zamian za informacje
stanowiące tajemnicę służbową a dotyczące okoliczności związanych z
zaplanowanym zatrzymaniem określonych osób i ich udziałem w czynnościach
procesowych prowadzonych przez KMP […],
9
- pominięcie przy dokonanych ustaleniach w tym zakresie zeznań świadków J. C. i
M. R. wskazujących jednoznacznie, iż jeżeli już to środki finansowe przekazywane
były R. Z. w ramach sponsoringu klubu sportowego a także w zamian za reklamę,
która miała być umieszczona na terenie obiektu sportowego,
- bezzasadne przyjęcie, iż pomiędzy S. R. a D. K. nie zachodziły stosunki natury
usługowo - handlowej, które uzasadniałyby wpłatę kwoty 1500 zł za wykonaną
przez D. K. usługę poprzez nieuwzględnienie i pominięcie faktu, że S. R. miał
bezpośredni kontakt telefoniczny z tą osobą,
- pominięcie faktu i nieuwzględnienie przy dokonaniu ustaleń faktycznych, iż z
dniem 30 września 2005 r. R. Z. przestał być prezesem klubu sportowego, zaś
środki finansowe w kwocie 1500 zł zostały przekazane na rachunek klubu w czasie,
gdy R. Z. nie dysponował już możliwością dysponowania tymi środkami,
- bezzasadne przyjęcie, iż strój sportowy bramkarski był przeznaczony wyłącznie
dla R. Z. poprzez nieuwzględnienie, iż został on przekazany przesyłką na adres
Urzędu Miejskiego, rozmiar obuwia nie odpowiadał rozmiarowi obuwia noszonemu
przez R. Z.,
- bezzasadne przyjęcie, iż R. Z. posiadał wiedzę o miejscu pobytu S. R. (poza
wiedzą, w którym kraju - Hiszpanii czy Polsce ww. przebywał), upoważniająca go
do wskazania tej informacji KMP […],
- bezzasadne przyjęcie, iż w systemach informatycznych policji S. R. był
zarejestrowany jako osoba poszukiwana i że R. Z. wiedzę o tym posiadał, podczas
gdy S. R. nie figurował w systemach informatycznych jako osoba poszukiwana o
czym świadczy fakt, iż pomimo rejestracji przekroczeń przez niego granic państwa,
jak również kontroli drogowej połączonej ze sprawdzeniem w systemach, nie został
on zatrzymany,
- bezzasadne przyjęcie, iż funkcjonariusze CBŚ nie informowali KMP o działaniach
zmierzających do ustalenia miejsca pobytu S. R., podczas gdy z zeznań
funkcjonariuszy CBŚ , a także ze znajdujących się w aktach sprawy notatek
służbowych wynika jednoznacznie, że o działaniach takich KMP było
powiadamiane,
- bezzasadne przyjęcie, iż sam kontakt telefoniczny z podejrzanym S. R., który w
tym okresie czasu nie był podejrzany w prowadzonym postępowaniu
10
przygotowawczym i brak informacji o taki kontakcie telefonicznym może utrudnić
postępowanie przygotowawcze i skutkować odpowiedzialnością karną,
- niewyjaśnienie, czy połączenie telefoniczne pomiędzy telefonami przypisanymi R.
Z. i A. K. rzeczywiście zaistniały gdyż z karty […] akt sprawy wynika, że takie
połączenia nie zostały przez systemy operacyjne operatora telefonicznego
zarejestrowane i przyjęcie przez Sąd bez wyjaśnienia tej sprzeczności, że
połączenia faktycznie zaistniały,
co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę
wydania wyroku i mający wpływ na jego treść, a także naruszenie zasady
określonej w art. 5 § 2 k.p.k.,
c) przyjęciu odpowiedzialności karnej oskarżonego R. Z. w zakresie zarzutu
przypisanego w punkcie III części dyspozytywnej wyroku (odnoszącego się do
punktu III części wstępnej wyroku) pomimo nieuwzględnienia wszystkich
okoliczności wynikających z zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez
pominięcie okoliczności sprzecznych z dokonanymi przez Sąd pierwszej instancji
ustaleniami takich jak:
- pominięcie faktu wynikającego z dokumentu w postaci protokołu kontroli Urzędu
Celnego, z którego wynika, że kontrola została zakończona w dniu 10 sierpnia 2005
r. i w tymże dniu zapoznany z wynikami kontroli został B. D.,
- nieuwzględnienie, że konkretną datą popełnienia przestępstwa mógł być termin po
9 sierpnia 2005 r. lub po 24 sierpnia 2005 r., albowiem w tych terminach S. R.
przekraczał granicę kraju wjeżdżając do Polski,
- bezkrytyczne przyjęcie, iż przekazanie przez B. D. środków finansowych
znajdowało uzasadnienie w „legendzie" wymyślonej przez S. R. i J. C., podczas gdy
w okresie, kiedy przestępstwo mogło być popełnione B. D. posiadał wiedzę, że
przeprowadzona przez Urząd Celny kontrola nie ujawniła żadnych nieprawidłowości
w zakresie jego rozliczeń z tytułu podatku akcyzowego,
- nieuwzględnienie, iż jak wynika to z zeznań J. C. i inny osób, S.R. po przekazaniu
informacji, iż na stadionie sportowym przekazał otrzymane od B. D. środki
finansowe R. Z. przestał mieć problemy finansowe, choć wcześniej wielokrotnie
narzekał na brak środków finansowych,
11
- nieuwzględnienie oceny zachowania S. R. i J. C. dokonanej przez wspólnika B. D.
– W. O., który jednoznacznie stwierdził, że zachowanie tych osób wskazuje na
wplatanie osoby policjanta w celu uwiarygodnienia dokonanego oszustwa,
- pominięcie faktu, że powoływanie się kogokolwiek na możliwość wpłynięcia na
przebieg kontroli celnej było już w tym okresie całkowicie nieprawdopodobne z
uwagi na zakończenie tej kontroli i wiedzę o tym fakcie B. D.,
- bezkrytyczne przyjęcie za możliwe i logiczne uznanie, iż można uwiarygodnić
możliwość swojej ewentualnej pomocy w oczach B. D. poprzez napisanie na kartce
nazwiska księgowej i dwóch kierowców w sytuacji, gdy J. C. ściśle z B. D.
współpracował i „po cichu" prowadził jedną ze stacji benzynowych, a tym samym
dysponował wiedzą o obsłudze księgowej B. D. i kierowcach rozwożących paliwo,
- bezpodstawne przyjęcie, iż R. Z. mógł pozyskać wiedzę o prowadzonej kontroli
celnej od funkcjonariuszy Urzędu Celnego, podczas gdy przesłuchani w
charakterze świadków wszyscy funkcjonariusze nie potwierdzają, aby któremu kol
wiek z funkcjonariuszy CBŚ informacje takie przekazywali,
- bezpodstawne przyjęcie, iż R. Z. mógł posiadać wiedzę o kontroli celnej
przeprowadzonej w firmie B. D. z tytułu czynności prowadzonych w sprawie
paliwowej w miejscowości W., podczas gdy osoba B. D. w żaden sposób w
materiałach operacyjnych czy też procesowych w sprawie tej nigdy się nie pojawiła,
– błędne ustalenie, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego
można wywieść wniosek, iż S. R. jakiekolwiek środki finansowe R. Z. przekazał, w
szczególności przy uwzględnieniu jego zachowania po otrzymaniu od B. D.
środków finansowych,
- pominięcie faktu potwierdzającego brak przekazania środków finansowych R.Z.,
że w swoich wyjaśnieniach S. R. nigdy nie wspomina, iż żądał zwrotu przekazanych
R. Z. środków finansowych a z drugiej strony w momencie zażądanie zwrotu tych
środków przez B. D. przekazał mu jako gwarancje zwrotu tych środków swój
samochód,
co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wydania
wyroku i mający wpływ na jego treść, a także naruszenie zasady określonej w art. 5
§ 2 k.p.k.;
12
d) przyjęciu odpowiedzialności karnej oskarżonego R. Z. w zakresie zarzutu
przypisanego w punkcie IV części dyspozytywnej wyroku (odnoszącego się do
punktu V części wstępnej wyroku) pomimo nieuwzględnienia wszystkich
okoliczności wynikających z zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez
pominięcie okoliczności sprzecznych z dokonanymi przez Sąd pierwszej instancji
ustaleniami, takich jak:
- bezkrytycznym przyjęciu, bez jakichkolwiek dowodów, iż oskarżony R. Z. posiadał
wiedzę o treści zapisanej na elektronicznym nośniku pendrive, pomimo tego, iż z
zawartości treści tego nośnika a w szczególności z faktu, iż projekt notatki
niejawnej został sporządzony przez innego funkcjonariusza wynika, że wiedzy
takiej nie musiał posiadać i faktycznie nie posiadał,
- bezkrytyczne przyjęcie, że znaleziony w toku przeszukania elektroniczny nośnik
pendrive stanowił własność prywatną oskarżonego, podczas gdy na nośniku tym
brak było jakichkolwiek treści, które można by było uznać za prywatne dokumenty
oskarżonego,
- bezpodstawne przyjęcie, że przedmiotowy pendrive winien być złożony w
kancelarii tajnej, podczas gdy nie został on zarejestrowany w ewidencji kancelarii
tajnej jako urządzenie elektroniczne, a tym samym pozostawał w dyspozycji
wszystkich funkcjonariuszy,
co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę
wydania wyroku i mający wpływ na jego treść, a także naruszenie zasady
określonej w art. 5 § 2 k.p.k.;
e) przyjęciu odpowiedzialności karnej oskarżonego R. Z. w zakresie zarzutu
przypisanego w punkcie V części dyspozytywnej wyroku (odnoszącego się do
punktu VI części wstępnej wyroku), pomimo nieuwzględnienia wszystkich
okoliczności wynikających z zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez
pominięcie okoliczności sprzecznych z dokonanymi przez Sąd pierwszej instancji
ustaleniami, takich jak:
- bezzasadne uznanie, że po stronie oskarżonego istniał zamiar przywłaszczenia
przedmiotowego telefonu,
- bezzasadne uznanie, iż przedmiotowy telefon został oskarżonemu R. Z.
powierzony,
13
- nieuwzględnienie faktu, że w dniu zatrzymania R. Z. pozostawał czynnym
funkcjonariuszem CBŚ,
- nieuwzględnieniu faktu, iż w dniu zatrzymania R. Z. odbierał kartę obiegową
służącą do rozliczenia się z posiadanego przez niego mienia stanowiącego
własność CBŚ, zaś czynności zatrzymania uniemożliwiła mu dokonanie tego
rozliczenia,
co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę
wydania wyroku i mający wpływ na jego treść, a także naruszenie zasady
określonej w art. 5 § 2 k.p.k.;
2. naruszenie przepisów prawa karnego procesowego mające wpływ na
treść orzeczenia - art. 7 k.p.k. i 410 k.p.k. polegające na niewyjaśnieniu istotnych
sprzeczności w zeznaniach […], wyjaśnieniach […] w zakresie kolidującym
(niepasującym do koncepcji) z ustaleniami dokonanymi przez Sąd, a w
szczególności niewyjaśnieniu, dlaczego Sąd uznał za niewiarygodne zeznań i
wyjaśnień ww. osób;
3. naruszenie przepisów prawa karnego procesowego mające wpływ na
treść orzeczenia - art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. poprzez przekroczenie granicy
swobodnej oceny dowodów i dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny
poprzez przyjęcie, iż brak jest dowodów potwierdzających ustalenie linii
pomawiania R. Z. przez S. R. przez funkcjonariuszy KMP, podczas gdy z
okoliczności sprawy wynika, że wyjaśnienia S. R. zostały na nim wymuszone
poprzez różne nieformalne działania, natomiast odwołanie tych wyjaśnień znajduje
pełne uzasadnienie w świetle stanu faktycznego, który dla osoby S. R. zaistniał po
wydaniu orzeczenia przez Sąd pierwszej instancji w sprawie leasingowej.
Podnosząc powyższe obrońca R. Z. wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku i uniewinnienie oskarżonego od wszystkich zarzucanych mu czynów.
Obrońca oskarżonego S. R. zaskarżył wyrok, podnosząc zarzut błędu w
ustaleniach przyjętych za podstawę faktyczną orzeczenia, wyrażający się w
przyjęciu popełnienia przez oskarżonego zarzucanych mu czynów oraz wskazując
na naruszenie prawa procesowego - art. 171 k.p.k. oraz 607e k.p.k. poprzez ich
niezastosowanie. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie
oskarżonego.
14
Oskarżony S. R. zaskarżył wyrok na podstawie art. 444 k.p.k. w dotyczącej
go części skazującej. Wydanemu wyrokowi na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art.
438 pkt 2 i 3 k.p.k. zarzucił:
1. naruszenie przepisów prawa karnego procesowego mające wpływ na
treść orzeczenia - art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i 424 §
pkt 1 i 2 k.p.k., polegające na:
a) przyjęciu odpowiedzialności karnej oskarżonego S. R. w zakresie zarzutu
przypisanego w punkcie X części dyspozytywnej wyroku (odnoszącego się do
punktu VII części wstępnej wyroku) pomimo:
- nieustalenia i niewskazania istotnych okoliczności, które nie były ujmowane
w protokołach przesłuchań oskarżonego S. R. i świadków w sprawie, w
postępowaniu przygotowawczym […], a w szczególności tych, które dotyczyły
przekazywania pieniędzy na rzecz oskarżonego R. Z.,
- nieustalenia i niewskazania informacji istotnych, które miały być
przekazywane przez oskarżonego R. Z. dla oskarżonego S. R., co skutkowało
brakiem rzetelnych i obiektywnych ustaleń w tym zakresie, w tym ustaleń, czy w
ogóle doszło do przekazania jakichkolwiek informacji, które jak wskazuje treść
wyroku, miały być istotne dla oskarżonego S. R. i osób z nim związanych, co
doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wydania
wyroku i mający wpływ na jego treść, a także naruszenie zasady określonej w art. 5
§ 2 k.p.k.;
- bezkrytyczne przyjęcie wyjaśnień oskarżonego R. Z., które różnią się od
siebie w różnych fazach postępowania karnego i jurysdykcyjnego;
b) przyjęciu odpowiedzialności karnej oskarżonego S. R. w zakresie zarzutu
przypisanego w punkcie XI części dyspozytywnej wyroku (odnoszącego się do
punktu VIII części wstępnej wyroku) pomimo nieuwzględnienia wszystkich
okoliczności wynikających z zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez
pominięcie okoliczności sprzecznych z dokonanymi przez Sąd pierwszej instancji
ustaleniami, takich jak:
- pominięcie faktu, że kontakt oskarżonego S. R. z oskarżonym B. D. nastąpił po
zakończeniu kontroli Urzędu Celnego i zapoznaniu się wynikami jej kontroli przez
oskarżonego B. D.,
15
- nieuwzględnienie możliwych dat spotkań oskarżonych S. R. i B. D., opierając te
ustalenia na danych z rejestrów Straży Granicznej i nie wyjaśniając tego w żaden
sposób w postępowaniu dowodowym, co miało znaczenie dla ustalenia możliwego
przebiegu zdarzeń w zarzucanych mu czynie,
- bezkrytyczne przyjęcie wyjaśnień oskarżonego R. Z., które różnią się od siebie w
różnych fazach postępowania karnego i jurysdykcyjnego,
- nieuwzględnienie istotnych elementów z zeznań J. C. i innych osób, z których to
wynika, że mają wątpliwości, co do faktu przekazania oskarżonemu R. Z.
wręczonych mu wcześniej środków pieniężnych, zważywszy ich obserwacje jego
zachowania po przedmiotowym zdarzeniu,
- nieuwzględnienie oceny postawy oskarżonego S. R. i świadka J. C., dokonanej
przez wspólnika oskarżonego B. D. – W. O., który jednoznacznie stwierdził, że
„legenda policjanta" była wręcz niewiarygodna i służyła do uwiarygodnienia
dokonanego oszustwa na szkodę B. D.,
- pominięcie faktu, iż B. D. miał pełną wiedzę na temat wyników kontroli celnej, a
kontrola podatkowa miała charakter proceduralny, co czyniło zupełnie
niewiarygodną tezę o powoływaniu się na możliwość wpłynięcia na przebieg
kontroli celnej,
- bezkrytyczne przyjęcie za wiarygodne, możliwe i logiczne faktu, że okazanie B. D.
kartki z nazwiskiem jego pracowników miało decydujące znaczenie w
przedmiotowym zdarzeniu. Dane te w żaden sposób nie były związane z
jakąkolwiek kontrolą, a nazwiska te były ogólnie znane, albowiem istniała ścisła
współpraca oskarżonego B. D. i świadka J. C.,
- bezpodstawne przyjęcie, iż nakłaniał oskarżonego R. Z. do przekazania mu
wiedzy o zakresie kontroli celnej, a co dalej idzie do wpływu na jej wynik, chociaż z
materiału dowodowego wynika, że kontakt między nimi (telefoniczny) zaistniał w
dacie, po zakończeniu tej kontroli, a zatem jakakolwiek rozmowa w tym temacie
byłaby bezprzedmiotowa,
- bezpodstawne przyjęcie, iż znaczenie dla otrzymania pieniędzy od B. D. miała
mieć rzekomo przekazana informacja o czynnościach CBŚ w miejscowości W., w
sytuacji gdy ani B. D. ani jego firma, jak również osoby z nim związane, nie miały
żadnego związku z tą sprawą,
16
- bezkrytyczne uznanie, że doszło do przekazania pieniędzy dla R. Z., chociaż
ewentualne okoliczności tego przekazania nie były w ogóle ustalane, jak również
nie uwzględniając, że zeznania wielu świadków poddają pod wątpliwość w ogóle
spotkania, a także nie uwzględniając, że wyjaśnienia wymienionego oskarżonego w
tej kwestii wzajemnie się wykluczają,
- pominięcie i niewyjaśnienie okoliczności i powodów przekazania przez niego
samochodu, jako zastawu gwarantującego zwrot pieniędzy otrzymanych od
oskarżonego B. D., co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za
podstawę wydania wyroku i mających wpływ na jego treść, a także naruszenia
zasady określonej w art. 5 § 2 k.p.k.,
2) naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, mające wpływ na
treść orzeczenia - art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k., polegające na niewyjaśnieniu
istotnych sprzeczności w zeznaniach […] w zakresie wzajemnie się wykluczającym,
odmiennych od przyjętej przez Sąd koncepcji zdarzeń, a w szczególności
niewyjaśnieniu, dlaczego Sąd uznał za niewiarygodne zeznania i wyjaśnienia ww.
osób,
3) naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, mające wpływ na
treść orzeczenia - art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k., poprzez przekroczenie granicy
swobodnej oceny dowodów i dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny
poprzez przyjęcie, iż wyjaśnienia oskarżonego R. są wiarygodne tylko w zakresie
składanym na początku postępowania jurysdykcyjnego i w postępowaniu
przygotowawczym, a uznając za niewiarygodne wyjaśnienia składane w dalszej
części postępowania, chociaż nie różnią się one w swojej chronologii i faktografii a
jedynie zmieniają się przesłanki, jakimi kierował się oskarżony S. R., co też
uzasadnia w sposób wiarygodny, logiczny i odnoszący się do zaistniałych w czasie
faktów dotyczących skazania oskarżonego w sprawie leasingowej,
4) obraza zasady prawa materialnego i naruszenie przepisów prawa karnego
procesowego, a w szczególności art. 439 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11
k.p.k., mając na uwadze, że zaszły okoliczności wyłączające ściganie, a także
naruszenie przepisów prawa karnego procesowego określonych w art. 607e § 1
k.p.k., poprzez wydanie wyroku w sprawie, która nie była objęta Europejskim
17
Nakazem Aresztowania (dalej: ENA), a oskarżony nie wyraził w tym zakresie zgody
i organy procesowe nie uzyskały takiej zgody od państwa wykonującego ENA.
Mając powyższe na uwadze S. R. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i
uniewinnienie od wszystkich zarzucanych mu czynów, a w przypadku uznania
zarzutów opisanych w pkt 4 wniósł o uchylenie wyroku sądu wydanego w pierwszej
instancji i umorzenie postępowania.
Prokurator zaskarżył wyrok w stosunku do oskarżonych R. Z., S. R. w części
dotyczącej orzeczenia o karze na ich niekorzyść. Powołując się na przepis art. 438
pkt 4 k.p.k. oraz art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił rażącą
niewspółmierność kary poprzez niewymierzenie im kar grzywny obok kar
pozbawienia wolności, podczas gdy ustalenia poczynione w toku postępowania
karnego wskazują na to, iż wszyscy oskarżeni popełnili zarzucane im przestępstwa
umyślnie, z zamiarem bezpośrednim, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a
okoliczności podmiotowe i przedmiotowe sprawy wskazują na to, iż cele
indywidualno-prewencyjnego i ogólno-prewencyjnego oddziaływania kary nie
zostaną osiągnięte bez orzeczenia w stosunku do sprawców kar o charakterze
majątkowym.
Podnosząc powyższy zarzut wniósł o orzeczenie w stosunku do
oskarżonego R. Z. i S. R. na podstawie art. 33 § 2 k.k. kar łącznych grzywny obok
wymierzonych im kar łącznych pozbawienia wolności.
Sąd Okręgowy w Ś. wyrokiem z dnia 5 lutego 2014 r., zmienił wyrok Sądu
pierwszej instancji w zakresie wymiaru kary w ten sposób, że obok wymierzonych
kar pozbawienia wolności, na podstawie art. 33 § 2 k.k., wymierzył:
1. oskarżonemu R. Z.:
- za czyn wskazany w punkcie I części dyspozytywnej tegoż wyroku karę 50 stawek
dziennych grzywny w kwocie po 100 złotych każda,
- za czyn wskazany w punkcie II części dyspozytywnej tegoż wyroku karę 100
stawek dziennych grzywny w kwocie po 100 złotych każda,
- za czyn wskazany w punkcie III części dyspozytywnej tegoż wyroku karę 50
stawek dziennych grzywny w kwocie po 100 złotych każda,
- za czyn wskazany w punkcie V części dyspozytywnej tegoż wyroku karę 10
stawek dziennych grzywny w kwocie po 100 złotych każda,
18
2. oskarżonemu S. R.:
- za czyny przypisane mu w części dyspozytywnej tegoż wyroku kary po 50
(pięćdziesięciu) stawek dziennych grzywny w kwocie po 100 złotych każda,
3. na podstawie art. 85 i art. 86 § 2 k.k. połączył kary grzywny wymierzone
oskarżonym R. Z. i S. R. za poszczególne czyny i wymierzył im kary łączne
grzywny: oskarżonemu S. Z. - 120 stawek dziennych w kwocie po 100 złotych
każda, a S. R. - 70 stawek dziennych w kwocie po 100 złotych każda.
W pozostałym zakresie utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.
Od tego wyroku kasacje wnieśli obrońcy S. R. i R. Z.
Obrońca S. R. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:
1. wydanie orzeczenia skazującego S. R., pomimo zakazu ścigania
wynikającego z art. 607 e § 1 k.p.k. w stosunku do jego osoby, tj. prowadzenia
postępowania przygotowawczego oraz sądowego, w których to postępowaniach S.
R. posiadał status podejrzanego, a następnie oskarżonego, mimo zakazu ścigania
go za czyny objęte niniejszym postępowaniem, wynikającego właśnie z treści art.
607 e § 1 k.p.k., albowiem w toku postępowania karnego zarzucono S. R. i ścigano
go za popełnienie czynów innych niż czyny, które stanowiły podstawę jego
przekazania w ramach wydanego wobec niego ENA, czym naruszono przepisy
postępowania karnego, co miało bezpośredni wpływ na treść orzeczenia wydanego
wobec S. R.;
2. naruszenie przepisów postępowania karnego, mające wpływ na treść
orzeczenia - art. 17 § 1 pkt 11 w zw. z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., polegające na
niezastosowaniu tych przepisów w stosunku do S. R. w zakresie czynów mu
zarzuconych w niniejszym postępowaniu, albowiem w stosunku do S. R. nie
zaistniały przesłanki negatywne wskazane w art. 607e § 3 k.p.k., gdyż oskarżony
ten nigdy nie zrzekł się swojego prawa wynikającego z art. 607e § 1 k.p.k., a nadto
w toku niniejszego postępowania zastosowany był wobec niego środek
zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania; zdaniem skarżącego
naruszenie ww. przepisów postępowania karnego doprowadziło do takiej sytuacji
procesowej, w której S. R. występował w toku postępowania przygotowawczego
jako podejrzany, zaś w toku postępowania sądowego jako oskarżony pomimo tego,
że w tych postępowaniach winien mu przysługiwać procesowy status świadka;
19
3. rażące naruszenie prawa karnego procesowego, mające wpływ na treść
orzeczenia - art. 7 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., polegające
na:
- braku ustosunkowania się przez Sąd Okręgowy w Ś., działający jako Sąd drugiej
instancji, do argumentacji zawartej w apelacji obrońcy S. R., co doprowadziło do
niemożności dokonania oceny przeprowadzonej kontroli apelacyjnej pod kątem jej
prawidłowości a nawet ustalenia czy kontrola ta rzeczywiście została
przeprowadzona przez Sąd odwoławczy,
- braku rozpoznania sprawy pod kątem zarzutów apelacyjnych w tym zarzutu
naruszenia przepisu procedury wymienionego w pkt. 1 (art. 607e § 1 k.p.k.);
4. rażące naruszenie przepisów postępowania karnego, mające wpływ na
treść orzeczenia - art. 7 k.p.k. i 433 § 2 k.p.k., polegające na bezzasadnym i
bezpodstawnym ustaleniu, że Sąd pierwszej instancji wyrokując rozstrzygał kwestię
stosowania bądź niestosowania art. 607e § 1 k.p.k., podczas gdy w rzeczywistości
w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia Sądu pierwszej instancji brak jest
jakiejkolwiek wzmianki w przedstawionym wyżej zakresie, zaś sam fakt wydania
merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie nie oznacza, że Sąd pierwszej instancji
kwestie związane ze stosowaniem art. 607e § 1 k.p.k. w ogóle rozważał, co
zdaniem skarżącego musi prowadzić do wniosku, że w zakresie przedstawionym
wyżej, a mającym szczególne znaczenie dla przedmiotowego postępowania,
uchybiono zasadzie dwuinstancyjności, ograniczając podstawowe prawa S. R., jak i
R. Z.;
5. rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, prowadzące do rażącej
niewspółmierności wymierzonej S. R. kary pozbawienia wolności w wymiarze po 2
lata za każdy z czynów mu przypisanych i w wymiarze łącznym 3 lat pozbawienia
wolności, podczas gdy wymierzona S. R. kara łączna pozbawienia wolności winna
być orzeczona w wymiarze umożliwiającym jej warunkowe zawieszenie wykonania
przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji (85 k.k. i 86 § 1 k.k. i art. 69 § 1 i 2 k.k.
w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 k.k.), na co zezwalała postawa i właściwości S. R., jego
warunki osobiste, a w szczególności zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.
20
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu pierwszej instancji w całości i przekazania
sprawy Sądowi meriti do ponownego rozpoznania.
Obrońca R. Z. podniósł następujące zarzuty:
1. uchybienie stanowiące bezwzględną przesłankę odwoławczą polegającą
na ściganiu i wydaniu orzeczenia przez Sądy obu instancji w stosunku do
podejrzanego, a następnie oskarżonego S. R. w sytuacji, gdy został on przekazany
do Polski w wykonaniu ENA, który dotyczył innych przestępstw niż objęte
przedmiotowym postępowaniem i nie złożył w trybie określonym w art. 607e § 3 pkt
7 k.p.k. oświadczenia o zrzeczeniu się zasady specjalności i w stosunku do ww. nie
zachodzą przesłanki wyłączające stosowanie tejże zasady przy uwzględnieniu, iż
wobec ww. zastosowano w przedmiotowym postępowaniu środek zapobiegawczy
w postaci tymczasowego aresztowania w okresie od 28 kwietnia 2006 r., do 20
grudnia 2006 r., co stanowi negatywną przesłankę procesową określoną w art. 17 §
1 pkt 11 k.p.k. w zw. z art. 607e § 1 k.p.k. w stosunku do S. R., przy czym
naruszenie wskazanych przepisów postępowania karnego spowodowało
dokonywanie czynności procesowych wobec S. R. w toku zarówno postępowania
przygotowawczego, jak i postępowania przed Sądami obu instancji z
uwzględnieniem jego charakteru procesowego jako podejrzanego, a następnie jako
skazanego w sytuacji, gdy w świetle obowiązujących przepisów w przedmiotowym
postępowaniu ww. winien występować wyłącznie w charakterze świadka;
2. naruszenie prawa karnego procesowego - art. 7 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2
k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., mające wpływ na treść orzeczenia, polegające na
całkowitym zaniechaniu dokonania przez Sąd drugiej instancji prawidłowej i
wszechstronnej kontroli odwoławczej i należytego rozważenia i ustosunkowania się
w uzasadnieniu wydanego orzeczenia do wszystkich zarzutów podniesionych w
apelacji i wspierającej je argumentacji, skutkujące w rzeczywistości pozornością
kontroli instancyjnej, charakteryzującą się absolutnym brakiem odniesienia się do
szerokiej argumentacji wskazanej w apelacji, przy uwzględnieniu różnorodności
zarzutów i ich uzasadnienia, co doprowadziło do naruszenia prawa karnego
procesowego - nierozpoznania sprawy w granicach środka odwoławczego i
21
naruszenia prawa oskarżonego do obrony wynikającego z art. 6 k.p.k. w zw. z art.
433 § 1 k.p.k.;
3. naruszenie przepisów postępowania karnego mające wpływ na treść
orzeczenia, tj. obraza art. 152 k.p.k. poprzez jego zastosowanie przez Sąd drugiej
instancji z urzędu, w sytuacji, gdy przepis ten przewiduje tylko i wyłącznie działanie
na wniosek strony lub wniosek osoby mającej interes prawny w sprostowaniu
protokołu poprzez wskazanie nieścisłości i opuszczeń, a nadto dokonanie na
podstawie tegoż artykułu zwrotu akt do Sądu pierwszej instancji celem
prostowania protokołów, choć takiej możliwości ww. przepis nie przewiduje;
4. naruszenie przepisów postępowania karnego mające wpływ na treść
orzeczenia poprzez błędne zastosowanie art. 153 § 1 i 3 k.p.k. i sprostowanie przez
Sąd pierwszej instancji protokołów rozpraw z dnia 21 listopada 2012 r., i 10 grudnia
2012 r., w zakresie uzupełnień i opuszczeń po przekazaniu sprawy do Sądu drugiej
instancji, w sytuacji gdy obowiązujące przepisy postępowania (art. 153 § 4 k.p.k.)
na to nie zezwalają;
5. naruszenie przepisów postępowania karnego mające wpływ na treść
orzeczenia - art. 7 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k., polegające na dokonaniu przez
Sąd drugiej instancji błędnej oceny, iż kwestie związane z ENA dotyczące S. R.,
były przedmiotem rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji, podczas gdy w
rzeczywistości Sąd pierwszej instancji naruszył art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. i
424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. w ogóle nie odnosząc się merytorycznie do kwestii
związanych z ENA, co doprowadziło do sytuacji, w której tylko Sąd drugiej instancji
dokonał jakiejkolwiek merytorycznej oceny związanej z kwestią ENA, co
doprowadziło do naruszenia zasady dwuinstancyjności i tym samym naruszenia
prawa R. Z. do obrony wynikającego z art. 6 k.p.k.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów obrońca tego oskarżonego
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz wyroku Sądu pierwszej
instancji w całości, i przekazanie sprawy Sądowi meriti do ponownego rozpoznania.
Prokurator w odpowiedziach na kasacje wniósł o ich oddalenie jako
oczywiście bezzasadnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
22
Kasacje zasługują na uwzględnienie o tyle, o ile podniesione w nich zarzuty
wadliwej kontroli instancyjnej okazały się zasadne.
Obrońca S. R. nie bez podstaw wskazał, że Sąd odwoławczy nie rozważył
należycie problematyki zasady specjalności, określonej w art. 607e § 1 k.p.k. i
wyjątków od tej reguły, co było przedmiotem zarzutu podniesionego w jego apelacji.
Chociaż jego uzasadnienie cechowało się lakonicznością i nie odzwierciedlało
szeregu zagadnień, które wymagały rozważenia względem możliwości odstępstwa
od zasady specjalności, to jednak obowiązkiem Sądu drugiej instancji było wnikliwe
rozważenie tej problematyki.
Zasada specjalności oznacza zakaz ścigania, karania oraz pozbawienia lub
ograniczenia wolności w celu wykonania kar za wszystkie inne przestępstwa niż te,
które stanowiły podstawę wydania (S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do
art.607(e) Kodeksu postępowania karnego, teza 2, LEX Omega 2014). W polskim
porządku prawnym regułę tę wyraża przepis art. 607e § 1 k.p.k., zgodnie z którym
osoby przekazanej w wyniku ENA nie można ścigać za przestępstwa inne niż te,
które stanowiły podstawę przekazania, ani wykonać orzeczonych wobec niej za te
przestępstwa kar pozbawienia wolności albo innych środków polegających na
pozbawieniu wolności. Jednym z wyjątków od tej zasady jest sytuacja, w której
osoba przekazana, pomimo takiej możliwości, nie opuściła terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej w ciągu 45 dni od dnia prawomocnego zakończenia
postępowania albo po opuszczeniu terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na nie
powróciła (art. 607 e § 3 pkt 2 k.pk.).
Nie może budzić wątpliwości, że czyny zarzucane S. R. w niniejszej sprawie
nie były objęte ENA, który dotyczył przekazania tego oskarżonego przez Królestwo
Hiszpanii w 2006 r., w zakresie przestępstwa z art. 258 § 3 k.k. oraz ciągu pięciu
przestępstw z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. Prowadzenie postępowania
o inne czyny wymagało zatem stwierdzenia jednego z wyjątków od zasady
specjalności. Sąd odwoławczy uznał, że w sprawie wystąpiły okoliczności, o których
mowa w art. 607 e § 3 pkt 2 k.p.k. Z akt sprawy wynika, że wyrok, na mocy którego
skazano S. R. za czyny objęte ENA, tj. wyrok Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 6
czerwca 2010 r., uprawomocnił się w dniu 31 marca 2011 r. Powstaje jednak
pytanie, czy od tego dnia należy liczyć określony w art. 607e § 1 pkt 2 k.p.k. termin
23
45 dni, który w takim wypadku upłynąłby w połowie maja 2011 r. Należy w tym
kontekście zauważyć, że w 2011 r. S. R. nie był pozbawiony wolności, albowiem
kary pozbawienia wolności, orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w Ś. zostały
odroczone do dnia 28 i 29 grudnia 2011 r. (k. 10066, t. XLVIII), a oskarżonego
doprowadzono do aresztu śledczego w celu wykonania kar pozbawienia wolności
dopiero w dniu 19 marca 2012 r. (k. 10179, t. XLIX). Po wydaniu wyroku w sprawie
objętej ENA mógł on zatem bez przeszkód opuścić terytorium Polski. Jak zauważył
Sąd odwoławczy, w dniu 17 maja 2011 r. oskarżony złożył pismo dotyczące zmiany
swoich wyjaśnień, a w dniu 14 czerwca 2011 r. stawił się na rozprawę.
Sąd ten przyjął, że w sprawie wystąpił wyjątek od zasady specjalności
określony w art. 607e § 1 pkt 3 k.p.k., ale nie zostało to poprzedzone wnikliwą
analizą wykładni tego przepisu. Możliwe są bowiem dwie jego interpretacje.
Pierwsza, którą przyjął Sąd odwoławczy (s. 28 uzasadnienia) sprowadza się do
czysto literalnej wykładni, prowadzącej do wniosku, że domniemanie wyrażenia
zgody na ściganie następuje po 45 dniach od uprawomocnienia się wyroku
skazującego za czyny objęte ENA. Ta wykładnia budzi istotne wątpliwości. W
literaturze prawniczej postuluje się węższą interpretacje przepisu art. 607e § 1 pkt 3
k.p.k. Oznacza to, że w wypadku wyroku skazującego termin 45 dni liczy się od
dnia zakończenia postępowania wykonawczego, a nie od dnia uprawomocnienia
się wyroku. Nie ma przy tym znaczenia kwestia odroczenia wykonania kary
pozbawienia wolności lub zawieszenie jej wykonania (zob. S. Steinborn, op. cit.,
teza 14, LEX Omega 2014; P. Hofmański (red.) i in., Kodeks postępowania
karnego. Komentarz, t. III, Warszawa 2012, teza 8 do art. 607e k.p.k.; D. Świecki
(red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2013, teza 9 do
art. 607e k.p.k.; K. Boratyńska i in., Kodeks postępowania karnego. Komentarz,
Warszawa 2012, teza 5 do art. 607e k.p.k.).
Warto zauważyć, że prezentowane w doktrynie stanowisko koresponduje z
treścią przepisu art. 27 ust. 3 lit. a decyzji ramowej z dnia 13 czerwca 2002 r. w
sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między
Państwami Członkowskimi (2002/584/WsiSW), który dopuszcza państwom
członkowskim wprowadzenie wyjątku od zasady specjalności, polegającego na tym,
że „osoba mająca możliwość opuszczenia terytorium Państwa Członkowskiego,
24
któremu została przekazana, nie uczyniła tego w ciągu 45 dni od swego
ostatecznego zwolnienia (podkr. SN) lub wróciła na to terytorium po opuszczeniu
go”. Porównanie treści decyzji ramowej i obowiązującego na gruncie polskiego
prawa art. 607e § 1 pkt 3 k.p.k. prowadzi do konstatacji, że polski ustawodawca
wprowadził regulację niezbyt precyzyjnie oddającą unormowanie zawarte w
zacytowanej decyzji ramowej. Bardziej adekwatne byłoby wprowadzenie konstrukcji
uwzględniającej różne rodzaje rozstrzygnięć sądowych, np. na wzór art. 599 k.p.k.,
gdzie wskazuje się, że ograniczeń w ściganiu osoby objętej ekstradycją nie stosuje
się, jeżeli osoba wydana przez państwo obce nie opuści bez usprawiedliwionej
przyczyny terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ciągu 45 dni od daty
prawomocnego zakończenia postępowania, a w razie skazania - od daty odbycia
lub darowania kary, albo jeżeli po opuszczeniu terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
powróci na nie.
Za tym poglądem przemawiają także względy logiczno-aksjologiczne. W
wypadku wydania wyroku skazującego, w którym orzeczono bezwzględną karę
pozbawienia wolności, po uprawomocnieniu się tego orzeczenia, postępowanie
wykonawcze wszczynane jest bezzwłocznie (art. 9 § 1 k.k.w.), a na skazanym ciąży
obowiązek stawienia się w areszcie śledczym na wezwanie sądu (art. 79 k.k.w.).
Odroczenie wykonania kary nie znosi tego obowiązku, a tylko przekłada go na czas
ustania przeszkody. Podobnie w wypadku zawieszenia wykonania kary, na
skazanym ciążą liczne obowiązki, a ich niedotrzymanie może spowodować
zarządzenie wykonania kary. Prowadzi to do wniosku, że uznanie, iż w art. 607e §
1 pkt 3 k.p.k. chodzi jedynie o prawomocne zakończenie postępowania
jurysdykcyjnego (a nie wykonawczego w wypadku wydania wyroku skazującego)
mogłoby skłaniać osoby skazane do niedania posłuchu normom prawa karnego
wykonawczego.
Dlatego też Sąd Najwyższy w niniejszym składzie skłania się ku poglądowi
powszechnie akceptowanemu w doktrynie, uznając wskazaną tam wykładnię art.
607e § 1 pkt 3 k.p.k. za koherentną z innymi normami prawa, a przy tym bardziej
gwarancyjną oraz zgodną z prawem wspólnotowym, które stanowiło podstawę do
wprowadzenia analizowanych przepisów. Niemniej jednak stanowisko zajęte przez
Sąd odwoławczy, jako znajdujące oparcie w granicach wykładni gramatyczno-
25
językowej, mogłoby zostać uznane za nienaruszające art. 607e § 1 pkt 3 k.p.k.,
gdyby tylko Sąd ten miał na względzie i rozważył także drugi pogląd co do wykładni
tego przepisu, powszechnie prezentowany w literaturze.
Jednak dokonując takiej wykładni przepisu art. 607e § 3 pkt 2 k.p.k.
powinnością Sądu odwoławczego było zbadanie, czy S. R. został pouczony o jego
treści, bo to dopiero stwarzałoby mu warunki do swobodnego podjęcia decyzji woli
co do pozostania na terytorium Polski po wydaniu wyroku w sprawie o czyny objęte
ENA i tym samym mogło aktualizować rozważenie zastosowania wyjątku od zasady
specjalności przyjętego przez Sąd ad quem (zob. S. Steinborn, op. cit., teza 14; G.
Jaworski, A. Sołtysińska, Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków
międzynarodowych. Komentarz, LEX Omega 2014, teza 18 do art. 607e k.p.k.).
Brak tego rodzaju rozważań wskazuje na pobieżne podejście do
omawianego problemu prawnego, co potwierdza zresztą pominięcie przez ten Sąd
okoliczności, które mogły uprawniać do przyjęcia występowania w sprawie innych
wyjątków od zasady specjalności. Sąd odwoławczy powinien bowiem zbadać, czy
S. R. został tymczasowo aresztowany, a jeżeli tak, to czy nastąpiło to w związku z
postępowaniem toczącym się w rozpoznawanej sprawie. Odpowiedź na te pytania
pozwoliłaby należycie rozważyć kwestię zastosowania innego wyjątku od zasady
specjalności, określonego w art. 607e § 1 pkt 4 k.p.k., tj. sytuacji, kiedy
postępowanie karne nie wiąże się ze stosowaniem wobec osoby ściganej środka
polegającego na pozbawieniu wolności.
Z uwagi na te uchybienia konieczne stało się uchylenie zaskarżonego
wyroku. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd odwoławczy rozważy zasadność
stawianych w omawianej kwestii zarzutów z uwzględnieniem przedstawionych
wyżej uwag.
Odnośnie do kasacji obrońcy oskarżonego R. Z. należy zaznaczyć, że
wbrew temu, co podnosi skarżący kwestia możliwości prowadzenia postępowania
przeciwko S. R., niezależnie od jej ostatecznego rozwiązania, nie miała przełożenia
na sytuację procesową tego oskarżonego. Bez względu bowiem na rolę procesową
S. R. jego depozycje podlegały takim samym rygorom w zakresie oceny dowodów i
prezentowały się tak samo w świetle pozostałego zebranego w sprawie materiału
dowodowego. Nie może zasługiwać na aprobatę argumentacja stanowiąca
26
spekulacje co do tego, jakiej treści zeznania składałby S. R., gdyby występował w
charakterze świadka.
Rację należy natomiast przyznać skarżącemu w zakresie, w jakim
kwestionuje on rzetelność kontroli instancyjnej przeprowadzonej przez Sąd
Okręgowy w Ś. Rzeczywiście wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
stanowisko tego Sądu jest lakoniczne, zawiera jedynie ogólnikowe odniesienia do
poszczególnych czynów przypisanych R. Z. wraz z pobieżnym wskazaniem na
materiał dowodowy zebrany w sprawie. Brak natomiast konkretnego i
szczegółowego odniesienia się do wręcz drobiazgowo uzasadnionych zarzutów
apelacji (zob. część historyczna uzasadnienia). Prowadzi to do wniosku, że Sąd
Okręgowy w Ś. rzeczywiście nie przeprowadził rzetelnej kontroli instancyjnej
wyroku Sądu meriti i to w stopniu rażącym, bo w zasadzie brak jest jakiegokolwiek
bezpośredniego nawiązania do bardzo rozbudowanych zarzutów apelacyjnych.
Nawet jeżeli argumentacja apelującego w zakresie podniesionego zarzutu
obrazy art. 5 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k. i art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. jawiła się w
ocenie Sądu ad quem jako polemika z prawidłowymi ustaleniami faktycznymi i
oceną dowodów Sądu pierwszej instancji, to obowiązkiem Sądu odwoławczego
było wykazanie, dlaczego tak ocenił charakter zarzutów apelującego. Sąd
Najwyższy, jako sąd prawa nie jest uprawniony do wnikania w kwestie podniesione
w apelacji (zwłaszcza wobec mnogości zagadnień związanych z ustaleniami
faktycznymi), które nie mogą zostać uznane za oczywiście bezzasadne bez
szczegółowej weryfikacji oceny dowodów dokonanej przez Sądu pierwszej
instancji, a to należy do obowiązków Sądu odwoławczego. Tymczasem lektura
uzasadnienia Sądu ad quem nie pozwala odtworzyć sposobu jego rozumowania we
wskazanym zakresie. W wyniku tak pobieżnej kontroli odwoławczej zasada
dwuinstancyjności postępowania nie została zagwarantowana, a stanowisko Sądu
odwoławczego jawi się jako dowolne. Z tego względu należy uznać, że Sąd ten
dopuścił się rażącej obrazy przepisów art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z
art. 7 k.p.k., co mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.
Prowadzi do konieczności uchylenia wyroku Sądu ad quem także w odniesieniu do
oskarżonego R. Z. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy wnikliwie
27
rozpozna wszystkie zarzuty podniesione w tej apelacji i da temu wyraz w
szczegółowych rozważaniach części motywacyjnej wyroku.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.