Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 76/14
POSTANOWIENIE
Dnia 13 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner
SSA Elżbieta Fijałkowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku S. P. sp. z o.o. w W.
o ujawnienie w księdze wieczystej […] trzech budynków,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 listopada 2014 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 6 czerwca 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie pozostawiając
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego
orzeczeniu kończącemu postępowanie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 9 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił
apelację wnioskodawcy S. P. sp. z o.o. w W. od postanowienia Sądu Rejonowego
we W. z dnia 4 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wskazał, że zgodnie
z treścią § 20 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 sierpnia
2003 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie
informatycznym (jedn. tekst Dz. U z 2013 r. poz. 695) w rubryce 1.4 „oznaczenie”
wpisuje się: w podrubryce 1.4.2. dane o oznaczeniu usytuowanych na
nieruchomości budynków: budynków stanowiących odrębną nieruchomość, albo
budynków, z których wyodrębniono lokale stanowiące odrębną nieruchomość, albo
budynków, w których znajdują się lokale, do których przysługuje spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu. Sąd podkreślił, że przepisy obecnie
obowiązującego rozporządzenia z dnia 21 listopada 2013 r. w sprawie zakładania i
prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (Dz. U. z 2013 r. poz.
1411) zawierają taką samą regulację prawną.
Budynek, którego wpisania domaga się wnioskodawca, nie należy do żadnej
wskazanej kategorii, dlatego jedynym sposobem na jego ujawnienie było dokonanie
wpisu zmiany sposobu użytkowania nieruchomości. W ocenie Sądu Okręgowego
skoro powołany przepis wyraźnie wskazuje sytuacje, w których dokonuje się
wpisania budynków w podrubryce 1.4.2., to jest to wyliczenie wyczerpujące.
Skargę kasacyjną od postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżył je
w całości i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazane sprawy do
ponownego rozpoznania.
Postanowieniem z dnia 6 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy skargę kasacyjną
odrzucił uznając ją za niedopuszczalną. Wskazał na art. 5191
§ 1 k.p.c. i uznał za
konieczne rozważenie, czy było to postanowienie co do istoty sprawy kończące
postępowanie w sprawie i zbadanie charakteru orzeczenia, przeciwko któremu
skarga została skierowana. Stwierdził, że skoro referendarz nie oddalił wniosku
o ujawnienie budynku w podrubryce 1.4.2, to nie można twierdzić, że kwestia
wpisania budynków jest przedmiotem orzeczenia Sądu Okręgowego, zaskarżonego
3
skargą kasacyjną. Czynności referendarza polegające na ujawnieniu
identyfikatorów działek, zapisaniu ich numerów, ujawnieniu obrębu i zmianie
sposobu korzystania należało zakwalifikować jako sprostowanie oznaczenia
nieruchomości w rozumieniu art. 27 u.k.w.h. Tak też kwalifikowane one były przez
wnioskodawcę. Wobec tego Sąd uznał, że w sprawach, w których przedmiotem jest
sprostowanie oznaczenia nieruchomości, skarga kasacyjna nie przysługuje.
Oznaczenie takie nie wpływa na treść czy przedmiot praw ujawnionych w księdze
wieczystej, ma jedynie charakter porządkujący i informacyjny. Odnosi się do stanu
faktycznego, a nie prawnego nieruchomości.
Zażalenie na postanowienie wniósł wnioskodawca S. P. sp. z o.o. w W. i
zarzucił naruszenie art. 5191
§ 1 k.p.c. przez jego niewłaściwą interpretację
polegająca na przyjęciu, że postanowienie o sprostowaniu wpisu w księdze
wieczystej nie jest postanowieniem, na które przysługuje skarga kasacyjna. Wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Dopuszczalność wniesienia skargi kasacyjnej w postępowaniu
nieprocesowym została uregulowana w art. 5191
k.p.c., który zawiera wyczerpujący
katalog prawomocnych orzeczeń, od których może być wniesiony ten środek
zaskarżenia. Skarga kasacyjna przysługuje w sprawach z zakresu prawa
osobowego, rzeczowego i spadkowego od wydanego przez sąd drugiej instancji
postanowienia co do istoty sprawy oraz postanowienia w przedmiocie odrzucenia
wniosku i umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej (§ 1) oraz w wypadkach literalnie wymienionych
w paragrafie drugim i trzecim, natomiast w pozostałych rodzajach spraw jest
niedopuszczalna, niezależnie od charakteru orzeczenia.
Od wejścia w życie, z dniem 23 września 2001 r., ustawy z dnia 11 maja
2001 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych, ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, ustawy - Prawo
o notariacie (Dz. U. Nr 63, poz. 635) postępowanie wieczystoksięgowe stanowi
część postępowania nieprocesowego i dopuszczalność skargi kasacyjnej podlega
4
wymaganiom określonym w art. 5191
§ 1 k.p.c. Sprawy o wpis w księdze wieczystej
są sprawami z zakresu prawa rzeczowego w rozumieniu tego przepisu. Z uwagi na
brak przepisu szczególnego, regulującego kwestię dopuszczalności skargi
kasacyjnej w tych sprawach, w sposób odbiegający od reguły ogólnej,
przewidzianej w art. 5191
§ 1 k.p.c., rozważenia wymagało jedynie,
czy postanowienie sądu drugiej instancji oddalające apelację od wpisu zmiany
sposobu korzystania z nieruchomości (ujawnienia budynku w podrubryce 1.4.2
działu I-O księgi wieczystej) stanowi postanowienie, co do istoty, kończące
postępowanie w sprawie.
Pod pojęciem "istoty sprawy" należy rozumieć przesłanki materialnoprawne
wniosku o wpis (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r.,
II CK 541/03, OSNC 2005, Nr 6, poz. 112; z dnia 26 listopada 2009 r. I CZ 72/09,
niepubl.; z dnia 14 marca 2013 r., I CZ 8/13, niepubl.). Natomiast zgodnie
z utrwaloną wykładnią Sądu Najwyższego, kończą postępowanie tylko te
postanowienia, które kładą kres określonym czynnościom w zakresie uprawnień
podmiotowych związanych z ustrojem ksiąg wieczystych. Nie odpowiadają zatem
tym wymaganiom postanowienia, które nie spełniają cech definitywności, np.
dotyczące wpisu ostrzeżenia o toczącym się procesie na podstawie postanowienia
sądu o udzieleniu zabezpieczenia (art. 755 k.p.c.), wpisu ostrzeżenia na podstawie
art. 10 ust. 2 u.k.w.h. czy art. 62613
§ 1 k.p.c. bądź sprostowania usterek wpisu na
podstawie art. 62613
§ 2 k.p.c. (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
7 stycznia 1997 r., I CKN 31/96, OSNC 1997, Nr 5, poz. 55, z dnia 15 stycznia
1997 r., III CZ 1/97, OSNC 1997, Nr 4, poz. 37 ze sprost. w OSNC 1997, nr 6-7,
s. 136, z dnia 18 listopada 1997 r., I CKN 325/97, nie publ., z dnia 13 stycznia
1998 r., II CKN 529/97, OSNC 1998, nr 7-8, poz. 128 i z dnia 22 czerwca 2001 r.,
V CZ 91/01, OSNC 2002, Nr 2, poz. 25).
Żalący złożył wniosek o sprostowanie działu I-O KW […] poprzez dokonanie
wpisu budynków posadowionych na działce objętej wymienioną księgą wieczystą.
Wniosek ten nie został rozpoznany zgodnie z jego treścią, gdyż zamiast dokonać
we wskazanej przez wnioskodawcę podrubryce 1.4.2. zmian, referendarz w
podrubryce 1.4.1. pole 6 zmienił sposób korzystania dla działki przez wpis „inne
tereny zabudowane” (wg obowiązującego w dacie wpisu rozporządzenia Ministra
5
Sprawiedliwości z dnia z dnia 20 sierpnia 2003 r. w sprawie zakładania
i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym - jedn. tekst Dz. U.
z 2013 r. poz. 695).
Wprawdzie dział I-O księgi wieczystej nie jest przeznaczony do wpisów praw
lecz wpisywania danych faktycznych, a wpisy w tym dziale nie są objęte
domniemaniem prawdziwości z art. 3 u.k.w.h. i mogą być sprostowane w trybie art.
62613
§ 2 k.p.c. z urzędu lub na wniosek albo - w razie niezgodności danych
katastru nieruchomości z oznaczeniem nieruchomości - na podstawie art. 27
u.k.w.h, jednakże taka sytuacja w rozstrzyganej sprawie nie zachodzi.
Z treści zażalenia wynika, że ujawnienie budynku w księdze wieczystej ma
znaczenie dla praw wnioskodawcy, w związku z ubieganiem się o przyznanie
koncesji na sprzedaż alkoholu i obowiązkiem przedstawienia odpisu z księgi
wieczystej uwzględniającego budynek, w którym sprzedawany będzie alkohol.
Skoro „istotę sprawy" w postępowaniu wieczystoksięgowym określają przesłanki
materialnoprawne wniosku o wpis, którym wnioskodawca domaga się udzielenia
ochrony prawnej przez potwierdzenie jego praw rzeczowych, to uznać należy
postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 9 stycznia 2014 r. za wydane co do istoty
sprawy (art. 5191
§ 1 k.p.c.).
Rozstrzygnięcie to stanowi merytoryczne załatwienie wniosku, składanego
do już istniejącej księgi i kończy w zakresie określonym przedmiotem wniosku
pewien etap postępowania. Jeśli dochodzi następnie do wydania orzeczenia
przez Sąd II instancji to orzeczenie to kończy postępowanie w sprawie
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1999 r., I CZ 151/99
niepubl.).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2
k.p.c. w związku z art. 39816
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak wyżej.