Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 372/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Szewczyk (przewodniczący)
SSN Rafał Malarski
SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
w sprawie P. M.
oskarżonego z art. 178 a § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 21 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść oskarżonego
od wyroku Sądu Rejonowego w O.
z dnia 11 marca 2014 r.,
uchyla pkt I zaskarżonego wyroku o warunkowym umorzeniu
postępowania karnego wobec P. M.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w O., wyrokiem z dnia 24 października 2013 r., na podstawie
art. 66 § 1 i § 2 k.k. oraz art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne w stosunku do P. M. o
to, że w dniu 14 sierpnia 2012 r. w O. na ulicy L., w ruchu lądowym, kierował
pojazdem mechanicznym marki Fiat Punto, będąc w stanie nietrzeźwości – co
najmniej 0,31 mg/l zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu, tj. o
przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., warunkowo umorzył na okres 2 lat - tytułem próby.
2
Poza tym na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych przez okres 3 lat i w oparciu o art.
624 § 1 k.p.k. zwolnił go od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych (k.
106). Wyrok ten uprawomocnił się bez kontroli instancyjnej.
Od tego wyroku kasację wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając wydane
orzeczenie na korzyść P. M., w części dotyczącej rozstrzygnięcia o środku karnym.
W kasacji sformułowany został zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść
wyroku naruszenia przepisów prawa karnego materialnego - art. 42 § 2 k.k.,
polegającego na orzeczeniu zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na podstawie tego przepisu pomimo warunkowego umorzenia
postępowania karnego, w sytuacji gdy do jego zastosowania mogło dojść wyłącznie
przy spełnieniu przesłanki formalnej, wynikającej z art. 42 § 1 k.k. w postaci
skazania sprawcy.
Nadto Prokurator Generalny podniósł zarzut naruszenia art. 67 § 3 k.k.
polegającego na jego niezastosowaniu i orzeczeniu wobec P. M. wskazanego
wyżej środka karnego na okres 3 lat, podczas gdy powołany przepis dopuszcza
możliwość orzeczenia tego środka jedynie na okres 2 lat (k. 120-121).
Po rozpoznaniu wniesionej kasacji, wyrokiem z dnia 6 lutego 2014 r., Sąd
Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o środku
karnym i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania (k. 134-135).
W postępowaniu ponownym, Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 11 marca
2014 r., ustalając, że stan nietrzeźwości oskarżonego wynosił co najmniej 0,31 mg/l,
na podstawie art. 66 § 1 i § 2 k.k. oraz art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne w
stosunku do P. M. o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. ponownie warunkowo
umorzył na okres próby w wymiarze 2 lat (pkt. I) i na podstawie art. 67 § 3 k.k.
orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych przez okres 2 lat (pkt. II) oraz stosując art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił go
od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych (k. 152).
Również ten wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i
uprawomocnił się w I instancji w dniu 19 marca 2014 r. (k.152).
3
Wyrok ten został zaskarżony w trybie art. 521 § 1 k.p.k. kasacją Prokuratora
Generalnego, który na zasadzie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. oraz art. 537
§ 1 i 2 k.p.k. zarzucił orzeczeniu Sądu meriti rażące i mające istotny wpływ na treść
wyroku naruszenie przepisu prawa karnego materialnego - art. 442 § 1 k.p.k.
polegające na przekroczeniu granic orzekania poza zakres przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania na mocy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014
r., i powtórnym warunkowym umorzeniu (w pkt I części dyspozytywnej)
postępowania karnego wobec P. M., w sytuacji gdy wyrok Sądu Rejonowego z dnia
24 października 2013 r., w tym zakresie nie był przedmiotem zaskarżenia kasacją.
Powołując się na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w punkcie I części dyspozytywnej o warunkowym umorzeniu postępowania
karnego wobec P. M.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego okazała się oczywiście zasadna, dlatego
została rozpoznana na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Zgodzić się należy z autorem kasacji, iż zaskarżony wyrok został wydany z
rażącym naruszeniem 442 § 1 k.p.k. Wskazany przepis stanowi, że sąd, któremu
przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, orzeka w granicach, w jakich
nastąpiło przekazanie. Odnosząc tą zasadę do powstałej sytuacji procesowej
trzeba stwierdzić, że pierwszy wyrok wydany w tej sprawie został zaskarżony
kasacją Prokuratora Generalnego jedynie co do orzeczenia o środku karnym i w
tym zakresie wyrok Sądu meriti został uchylony przez Sąd Najwyższy wyrokiem z
dnia 6 lutego 2014 r., z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. Zatem,
przekazanie nastąpiło jedynie w granicach rozstrzygnięcia o środku karnym i tylko
w tym obszarze Sąd Rejonowy powinien był orzec w postępowaniu ponownym,
ponieważ w odniesieniu do orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania
karnego w stosunku do P. M. wystąpił stan prawomocności horyzontalnej, tworzący
tzw. względną prawomocność wyroku, skoro powołany przepis art. 442 § 1 k.p.k.,
stanowiący odstępstwo od zasady niepodzielności procesu, przewiduje również
możliwość podjęcia w ponowionym postępowaniu rozstrzygnięcia o uniewinnieniu
oskarżonego lub o umorzeniu postępowania, pomimo uchylenia uprzednio
wydanego wyroku tylko w zakresie orzeczenia o karze albo o innym środku. Taka
4
możliwość pojawi się wówczas, gdy pozwolą na to dowody przeprowadzone przez
Sąd meriti w postępowaniu ponownym, w granicach wskazania sądu
odwoławczego co do dalszego postępowania (w występującym w sprawie układzie
procesowym wskazania Sądu kasacyjnego - art. 518 w zw. z art. 442 § 3 k.p.k.).
Przepis art. 442 § 1 k.p.k. zd. drugie ma charakter wyjątkowy i nie może podlegać
wykładni rozszerzającej. Dyspozycja tego przepisu nie przewiduje w żadnym
układzie dowodowym powstałym przy kolejnym rozpoznaniu sprawy, po uchyleniu
wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, tylko w części dotyczącej
orzeczenia o środku karnym, do ponownego zastosowania instytucji warunkowego
umorzenia postępowania karnego. (zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 4 kwietnia 2012 r., III KK 293/11, OSNKW 2012/10/98).
Reasumując, zasadne jest stanowisko Prokuratora Generalnego, że
orzekając ponownie o warunkowym umorzeniu postępowania karnego w sprawie P.
M. Sąd Rejonowy dopuścił się rażącego naruszenia art. 442 § 1 k.p.k., które miało
istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, bowiem w ten sposób przekroczył granice w
jakich nastąpiło przekazanie. Nadto takie rozstrzygnięcie spowodowało ustalenie na
nowo początku i końca okresu próby, na który warunkowo umorzono postępowanie
o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., a zatem doprowadziło do pogorszenia sytuacji
P. M., ze względu na późniejszą datę zakończenia okresu próby, przy braku
możliwości zaliczenia okresu próby, który upłynął od uprawomocnienia się wyroku
do jego uchylenia na podstawie art. 538 § 3 k.p.k., ponieważ pierwszy wydany w
tej sprawie wyrok Sądu Rejonowego - w zakresie warunkowego umorzenia
postępowania karnego - nie został uchylony ani w trybie instancyjnym, ani też w
ramach uprzednio prowadzonego postępowania kasacyjnego.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 537 § 1 k.p.k. uchylił
zaskarżony wyrok w zakresie wskazanym w zarzucie kasacyjnym, bez wydania
orzeczenia następczego. W ten sposób z obiegu prawnego wyeliminowany został
pkt. I orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania zapadłego w wyroku
Sądu Rejonowego z dnia 11 marca 2014 r., które zbędnie dublowało aktualne w
tym zakresie orzeczenie zawarte w pkt. I wyroku tegoż Sądu, z dnia 24
października 2013 r. Jednocześnie pozostał w mocy pkt. II zaskarżonego wyroku,
5
zawierający orzeczenie o środku karnym zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych wydane na podstawie art. 67 § 3 k.k.
Natomiast poniesione w tej sprawie wydatki z mocy art. 638 k.p.k. poniósł
Skarb Państwa.