Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 86/14
UCHWAŁA
Dnia 26 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z wniosku S. W. i M. W.
przy uczestnictwie J. K., H. K.
i Gminy Miasta A.
o zasiedzenie,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 26 listopada 2014 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w S.
postanowieniem z dnia 8 lipca 2014 r.,
"Czy w sprawie o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie prawa
użytkowania wieczystego wraz z prawem własności zabudowań
posadowionych na tym gruncie pobrać należy od wniosku:
- jedną opłatę stałą - jeśli tak, to czy w wysokości określonej w art. 40
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.), czy też
określonej w art. 23 ust. 1 tejże ustawy, czy też
- dwie odrębne opłaty stałe od wniosku o stwierdzenie zasiedzenia
każdego z tych praw (wieczystego użytkowania i własności
nieruchomości budynkowej) - a jeśli tak, czy od wniosku
o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie prawa użytkowania
wieczystego pobierana jest opłata w wysokości określonej w art. 40
czy 23 ust. 1 ww. ustawy?"
podjął uchwałę:
Od wniosku o stwierdzenie zasiedzenia prawa użytkowania
wieczystego gruntu wraz z prawem własności wzniesionych na
2
nim budynków i innych urządzeń, pobiera się opłatę stałą
określoną w art. 23 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U.
z 2014 r., poz. 1025 ze zm.).
3
UZASADNIENIE
Przewodniczący w Sądzie Rejonowym w A. zarządzeniem z dnia 26 marca
2014 r. zwrócił wniosek S. W. i M. W. o stwierdzenie zasiedzenia udziału w prawie
użytkowania wieczystego gruntu oraz prawa własności wzniesionego na nim
budynku, stwierdzając, że wniosek ten nie został należycie opłacony. Pełnomocnik
wnioskodawców uiścił bowiem opłatę w wysokości 40 zł, przewidzianą w art. 23 pkt
1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst
jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.; dalej: „u.k.s.c.”) zamiast - stosownie
do art. 40 tej regulacji - opłaty w kwocie 2 000 zł.
Sąd Okręgowy w S., rozpoznając zażalenie wnioskodawców na powyższe
zarządzenie, powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w zagadnieniu
prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie
art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stwierdzenie przez sąd nabycia w drodze zasiedzenia własności lub innego
prawa następuje w postępowaniu nieprocesowym (art. 609 k.p.c.). W orzecznictwie
i piśmiennictwie dopuszcza się nabycie przez zasiedzenie prawa użytkowania
wieczystego ustanowionego na rzecz oznaczonej osoby (zob. uchwała składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 1975 r., III CZP 63/75,
mająca moc zasady prawnej, OSNCP 1976, nr 12, poz. 259).
Zgodnie z art. 23 pkt 1 u.k.s.c., wniosek o wszczęcie postępowania
nieprocesowego lub samodzielnej jego części podlega opłacie stałej w wysokości
40 zł, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ustawa o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych w tytule II dziale 4 (art. 37-67a) określa wysokość opłat od
poszczególnych wniosków rozpoznawanych w trybie postępowania
nieprocesowego; nie zawiera jednak przepisu określającego wprost wysokość
opłaty od wniosku o stwierdzenie zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego; nie
ma takiego unormowania również w innych regulacjach. Prowadzi to do wniosku,
że w analizowanym przypadku znajduje zastosowanie reguła ogólna określająca
wysokość opłaty pobieranej od wniosku o wszczęcie postępowania
nieprocesowego, wyrażona w art. 23 pkt 1 u.k.s.c.
4
Źródłem wątpliwości Sądu Okręgowego jest - wskazana w piśmiennictwie -
możliwość innego rozstrzygnięcia rozważanego zagadnienia prawnego.
Zaprezentowano bowiem pogląd, zgodnie z którym, skoro prawo użytkowania
wieczystego ma charakter zbliżony do prawa własności, co znajduje
odzwierciedlenie w przepisach prawa materialnego (art. 251 i art. 237 k.c.), to
ustalenia opłaty od wniosku o stwierdzenie zasiedzenia tego prawa należy dokonać
- w drodze analogii - na podstawie art. 40 u.k.s.c., określającego opłatę stałą od
wniosku o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie na
kwotę 2.000 zł Z zapatrywaniem takim nie można jednak się zgodzić.
Przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych regulują
publicznoprawne obowiązki fiskalne stron (uczestników postępowania), w związku
z czym muszą być wykładane ściśle. Należy przy tym pamiętać, że stosowanie
określonych przepisów w drodze analogii do stanów faktycznych nieobjętych ich
hipotezą może być usprawiedliwione wyjątkowo w sytuacjach, w których użycie
innych metod interpretacyjnych tekstu prawnego nie prowadzi do zrekonstruowania
normy prawnej właściwej do oceny rozpoznawanego przypadku, a jednocześnie,
gdy tekst ten zawiera regulacje dotyczące kwestii o bardzo bliskim podobieństwie
do przedmiotu rozstrzygnięcia. Podstawę wykładni prawa stanowi jednak założenie
racjonalnego działania ustawodawcy, a w konsekwencji domniemanie zupełności
i spójności interpretowanego aktu prawnego oraz całego systemu prawa.
Pogląd, że wniosek zgłoszony w konkretnym stanie faktycznym podlega
opłacie w wysokości przewidzianej w art. 40 u.k.s.c. mógłby zatem zostać
zaaprobowany jedynie w razie uznania, że istnieje luka w zakresie uregulowania
opłaty od wniosku inicjującego postępowanie o stwierdzenie zasiedzenia prawa
użytkowania wieczystego. Założenie takie należy jednak zdecydowanie odrzucić
z uwagi na jednoznaczne brzmienie art. 23 pkt 1 u.k.s.c. Przepis ten - jak trafnie
zauważono w piśmiennictwie i orzecznictwie - wyraża normę „awaryjną”,
nakazującą pobranie opłaty w kwocie 40 zł od wniosków rozpoznawanych
w postępowaniu nieprocesowym, dla których przepisy szczególne nie przewidują
opłat w innej wysokości (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca
2010 r., OSP 2011, nr 2, poz. 14). Przyjęcia takiego rozwiązania wyłącza
5
możliwość określenia właściwej opłaty od wniosku o zasiedzenie prawa
użytkowania wieczystego - w drodze analogii - na podstawie art. 40 u.k.s.c.
Wysokość opłat sądowych niewątpliwie powinna pozostawać w ścisłym
związku z przedmiotem postępowania (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 21 lipca 2008 r., P 49/07, OTK-A 2008, nr 6, poz. 108). Zbliżony charakter
prawa użytkowania wieczystego i prawa własności może usprawiedliwiać postulat
ujednolicenia opłaty od wniosków o zasiedzenie tych praw. Sąd Najwyższy nie
może jednak wchodzić w rolę ustawodawcy ani dokonywać oceny regulacji
ustawowej na płaszczyźnie jej zgodności z Konstytucją.
Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków
i urządzeń posadowionych na użytkowanym gruncie pozostaje w ścisłym związku
z prawem użytkowania wieczystego; nie jest ona prawem samodzielnym,
w związku z czym nie może być odrębnym przedmiotem obrotu i dzieli los
użytkowania wieczystego (art. 235 § 2 k.c.). W relacji tej prawem głównym jest
prawo wieczystego użytkowania, a prawem związanym (podrzędnym) prawo
własności budynków i urządzeń (zob. m.in. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia
14 listopada 1963 r., III CO 60/63, OSNCP 1964, Nr 12, poz. 246 i z dnia
19 stycznia 1971 r., III CZP 86/70, OSNCP 1971, Nr 9, poz. 147 oraz wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 18 listopada 2009 r., II CSK 242/09, nie publ. i z dnia
23 stycznia 2003 r., II CKN 1155/00, OSNC 2004, nr 4, poz.61).
Uwzględniając tak rozumianą zależność obu praw, należy przyjąć, że
zawarte we wniosku zgłoszonym w niniejszej sprawie żądanie stwierdzenia
zasiedzenia prawa własności zabudowań posadowionych na gruncie będącym
przedmiotem użytkowania wieczystego nie może być objęte samodzielną częścią
postępowania nieprocesowego w rozumieniu art. 23 pkt 1 u.k.s.c.; podlega ono
łącznemu rozpoznaniu z żądaniem stwierdzenia zasiedzenia prawa użytkowania
wieczystego, a w konsekwencji jednej opłacie. Brak przepisu szczególnego
regulującego tę opłatę w sposób odmienny niż w art. 23 pkt 1 u.k.s.c. nakazuje
uznać, że jedynie ten przepis stanowi podstawę do jej określenia.
Konstatacji powyższej nie podważa rozwiązanie przyjęte w ustawie
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zgodnie z którym od wniosku o wpis
do księgi wieczystej prawa użytkowania wieczystego gruntu i prawa
6
posadowionych na nich budynków pobiera się opłatę od żądania wpisu każdego
z tych praw oddzielnie. Zasadność pobierania tych opłat - w przeciwieństwie do
opłaty objętej rozważanym zagadnieniem prawnym - ma swoją wyraźną podstawę
ustawową; wynika z jednoznacznej treści art. 42 ust. 1 i art. 45 ust. 2 u.k.s.c.
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2007 r., I CSK 235/07, nie
publ. oraz uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 29 kwietnia 2008 r., III CZP 18/08,
OSNC 2009, nr 6, poz. 83 i z dnia 12 grudnia 2012 r., III CZP 81/12, OSNC 2013,
nr 6, poz. 74).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. orzekł,
jak w uchwale.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13