Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 219/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski
SSN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca)
Protokolant Marta Brylińska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie R. P.
skazanego z art. 289 § 2 kk, art. 178a § 1 kk, art. 244 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 3 grudnia 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanego
(II.511.481.2014.KS)
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 18 stycznia 2011 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 30 czerwca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i utrzymany nim w mocy wyrok
Sądu Rejonowego w W. w części dotyczącej skazania
oskarżonego za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. w zb. z art. 244
k.k. (pkt II, III i V wyroku Sądu pierwszej instancji) i sprawę w tym
2
zakresie przekazuje Sądowi Rejonowemu w W. do ponownego
rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w W., uwzględniając wniosek oskarżonego złożony w trybie
art. 387 § 1 k.p.k., wyrokiem z dnia 30 czerwca 2010 r., uznał R. P. za winnego
tego, że:
I. w okresie od 25 stycznia 2009 r. do 16 lutego 2009 r. w W. w wykonaniu z
góry powziętego zamiaru wszedł w posiadanie kluczyków do samochodu marki Fiat
typ 500, poprzez zabranie ich z mieszkania należącego do K. U. – P., a następnie
przy ich użyciu pokonał zabezpieczenie pojazdu i kilkakrotnie dokonał zaboru w
celu krótkotrwałego użycia wskazanego pojazdu o nr rej. […] o wartości 50 000
PLN, czym działał na szkodę K. U. – P., tj. czynu z art. 289 § 2 k.k. i za to skazał go
na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;
II. w nocy z 15 na 16 lutego 2009 r. w W. kierował samochodem marki Fiat
typu 500 o nr rej. […] pod wpływem środka odurzającego w postaci marihuany,
mimo orzeczonego przez Sąd Rejonowy w W., wyrokiem z dnia 14 lutego 2007 r.,
sygn. akt […], który uprawomocnił się w dniu 28 lutego 2007 r., zakazu pojazdów
mechanicznych w ruchu lądowym, tj. czynu z art. 178a § 1k.k. w zb. z art. 244 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to skazał go na karę 9 miesięcy pozbawienia wolności.
Na podstawie art. 85 k.k. wymierzył oskarżonemu karę łączną roku
pozbawienia wolności, zaś na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego
zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na 5 lat.
Od powyższego wyroku apelację wniósł oskarżony, który podnosząc zarzut
rażącej niewspółmierności wymierzonej mu kary, wniósł o zmianę wyroku poprzez
orzeczenie kary 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania na 5 lat próby.
Sąd Okręgowy w W., wyrokiem z dnia 18 stycznia 2011 r., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
W sierpniu 2014 r. kasację od tego wyroku wniósł - na podstawie art. 521 § 1
k.p.k. – Rzecznik Praw Obywatelskich, zaskarżając wyrok, na korzyść oskarżonego,
w części utrzymującej w mocy wyrok sądu pierwszej instancji, w zakresie
3
przypisania mu czynu z art. 178a § 1 k.k. w zb. z art. 244 k.k. W kasacji zarzucił
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa
karnego procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k.,
polegające na zaniechaniu dokonania wszechstronnej kontroli odwoławczej
wskutek czego, w zaskarżonym zakresie, doszło do rażąco niesprawiedliwego
utrzymania w mocy wyroku Sądu pierwszej instancji, uwzględniającego – na
podstawie art. 387 § 2 k.p.k. – wniosek oskarżonego o skazanie bez
przeprowadzania postępowania dowodowego, chociaż zachodziły wątpliwości co
do okoliczności popełnienia czynu z art. 178a § 1 k.k.
W konkluzji kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz
utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w W. w pkt II, III i V i
przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżony wyrok został bowiem
wydany z rażącym naruszeniem przepisów prawa procesowego, wymienionych w
zarzucie kasacji, co miało istotny wpływ na jego treść.
Zgodnie z art. 433 § 1 k.p.k. sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w
granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym wówczas, gdy ustawa tak
stanowi. Jednym z przypadków wyjścia poza ramy wniesionego środka
odwoławczego i rozpoznania sprawy w zakresie szerszym jest sytuacja, o której
mowa w art. 440 k.p.k., obligująca sąd drugiej instancji do zmiany orzeczenia na
korzyść oskarżonego lub jego uchylenia, jeżeli utrzymanie w mocy tego orzeczenia
byłoby rażąco niesprawiedliwe.
Sąd Okręgowy w W., rozpoznając apelację oskarżonego, nie dochował
warunków prawidłowej kontroli instancyjnej. Jakkolwiek możliwość oceny
procedowania tego Sądu jest ograniczona ze względu na brak sporządzenia
uzasadnienia wyroku, jednak nie ulega wątpliwości, że utrzymanie w mocy
zaskarżonego wyroku doprowadziło do naruszenia art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art.
440 k.p.k. Sąd Rejonowy w W. uwzględniając złożony przez oskarżonego wniosek
o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego,
rażąco naruszył bowiem art. 387 § 2 k.p.k.
4
Przepis ten pozwala uwzględnić wniosek złożony w trybie art. 387 § 1 k.p.k.
tylko wówczas, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości.
Rozpoznając tego rodzaju wniosek należy m.in. ocenić, czy w świetle
zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie budzą wątpliwości
okoliczności popełnienia zarzucanego przestępstwa, czy zarzucany oskarżonemu
czyn został prawidłowo zakwalifikowany oraz czy cele postępowania zostaną
osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości. Przypomnieć trzeba, że
użyte w tym przepisie sformułowanie, iż „okoliczności popełnienia przestępstwa nie
budzą wątpliwości” odnosi się do realizacji wszystkich niezbędnych znamion
zarzucanego oskarżonemu czynu, a w konsekwencji jego kwalifikacji prawnej.
W realiach niniejszej sprawy zachodziły poważne wątpliwości, co do
realizacji przez oskarżonego znamion czynu z art. 178a § 1 k.k. Zarzut kierowania
przez R. P. samochodem pod wpływem środka odurzającego, oparty został na
pozytywnym wyniku badania narkotesterem Rapid Stat oraz wyjaśnieniach
oskarżonego, przyznającego, że kilka godzin przed zatrzymaniem palił marihuanę.
W aktach sprawy brak jest natomiast jakiegokolwiek dowodu uzasadniającego
ustalenie, że oskarżony znajdował się „pod wypływem” środka odurzającego, w
rozumieniu art. 178a § 1 k.k., a zatem, czy substancja odurzająca, znajdująca się w
jego organizmie miała wpływ na jego zachowanie w sposób analogiczny, jak w
przypadku znajdowania się w stanie nietrzeźwości.
Tymczasem, w aktualnym stanie prawnym – wobec braku zdefiniowania
stanu „pod wpływem środka odurzającego” oraz stanu „po użyciu środka podobnie
działającego do alkoholu”, którym posługuje się art. 87 § 1 k.w. – sąd rozpoznając
sprawę o przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione pod
wpływem środka odurzającego, a więc także o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.,
każdorazowo musi ustalić, czy środek ten miał realny wpływ na sprawność
psychomotoryczną kierującego pojazdem w stopniu podobnym, jak w sytuacji
znajdowania się pod wpływem alkoholu. Zatem w przypadku stwierdzenia tego
środka w organizmie kierującego pojazdem mechanicznym, konieczne będzie
dokonywanie ustaleń dowodowych w zakresie zachowania się osoby badanej w
chwili zdarzenia, często połączone z ekspertyzą biegłych (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 4 października 2013 r., IV KK 136/13).
5
W tej sprawie wątpliwości związane z wpływem środka odurzającego na
zdolność psychomotoryczną oskarżonego nie zostały wyjaśnione. Przypisano mu
przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., choć nie przeprowadzono żadnych dowodów
potwierdzających zrealizowanie znamienia prowadzenia pojazdu „pod wpływem
środka odurzającego”. Zebrane w sprawie dowody uprawniały co najwyżej do
przyjęcia, że oskarżony znajdował się w stanie „po użyciu” takiego środka, co
uzasadniało odpowiedzialność za wykroczenie a nie za przestępstwo. Wobec tego,
utrzymanie w mocy takiego wyroku Sądu pierwszej instancji, jako wydanego z
rażącym naruszeniem art. 387 § 2 k.p.k., było rażąco niesprawiedliwe.
Zaistniałe w sprawie uchybienia, stanowiące rażące naruszenie prawa
procesowego, miały istotny wpływ na treść wydanego wyroku. Podstawą
orzeczenia wobec oskarżonego środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych było bowiem skazanie go za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.
Zgodnie z art. 42 § 2 k.k. w razie skazania za takie przestępstwo, orzeczenie
wskazanego zakazu jest obligatoryjne. Zakaz ten został orzeczony na okres 5 lat.
Tymczasem w razie przyjęcia kwalifikacji prawnej czynu z Kodeksu wykroczeń,
możliwe byłoby jego orzeczenie na okres do 3 lat (art. 29 § 1 k.w.). Stąd też
zachodziła konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i utrzymanego nim w mocy
wyroku Sądu pierwszej instancji, w zakresie przypisania oskarżonemu
przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. w zb. z art. 244 k.k. (pkt II, III i V) i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w W.
W jego toku Sąd ten, rozpoznając ponownie wniesiony środek odwoławczy,
uwzględni powyższe wskazania i uwagi.
Kierując się powyższym orzeczono, jak w wyroku.