Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZP 6/14
POSTANOWIENIE
Dnia 16 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
.SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
Protokolant Grażyna Grabowska
w sprawie z powództwa T. S.
przeciwko Placówce Opiekuńczo-Wychowawczej w F.
o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 16 grudnia 2014 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 24 września 2014 r.,
Czy w wypadku rozwiązania organizacji związkowej
przypadającego w okresie określonym uchwałą zarządu, szczególna
ochrona stosunku pracy przysługuje - w rozumieniu przepisu art. 32
ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst
jedn. Dz. U. z 2001 r. nr 79, poz. 854) - dodatkowo przez czas
odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej
jednak niż rok po upływie tego okresu ?
odmawia podjęcia uchwały.
UZASADNIENIE
Zgodnie z ustaleniami faktycznymi przyjętymi przez Sąd Okręgowy w
podstawie postanowienia, strona pozwana wypowiedziała 8 listopada 2011 r.
powodowi umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony z zachowaniem
trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W dniu złożenia oświadczenia woli o
2
wypowiedzeniu umowy o pracę powód korzystał ze szczególnej ochrony trwałości
stosunku pracy na podstawie art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (jednolity tekst.: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, ze zm.; obecnie
jednolity tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 167) jako przewodniczący Międzyzakładowej
Organizacji NSZZ „Solidarność” przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w K.
(powoływanej dalej jako „MOZ”). Pozwany pracodawca nie uzyskał zgody zarządu
wskazanej międzyzakładowej organizacji związkowej na wypowiedzenie powodowi
umowy o pracę.
Zważywszy na te okoliczności, Sąd Rejonowy – Sąd Pracy w K. wyrokiem z
dnia 27 lutego 2013 r., przywrócił powoda do pracy w pozwanej Placówce na
dotychczasowych warunkach pracy i płacy. Sąd Rejonowy zasądził także na rzecz
powoda od pozwanego 7.703,04 zł z tytułu wynagrodzenia za czas pozostawania
bez pracy pod warunkiem podjęcia pracy. Zasądzając tę kwotą, zamiast żądanego
wynagrodzenia za cały okres pozostawania przez powoda bez pracy, Sąd miał na
uwadze, że MOZ została rozwiązana i przestała istnieć z dniem 23 czerwca 2012 r.
Kwota ta odpowiadała więc wynagrodzeniu przysługującemu za okres od dnia
rozwiązania stosunku pracy powoda do dnia rozwiązania MOZ. W uzasadnieniu
wyroku Sąd wskazał, że pozwana wypowiedziała powodowi umowę o pracę z
naruszeniem art. 32 ust. 1 i 4 ustawy o związkach zawodowych, ustanawiających
szczególną ochronę trwałości stosunku pracy działaczy związkowych. Zasądzenie
wynagrodzenia w kwocie 7.703,04 zł wyjaśnił tym, że prawo do wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy jest nierozerwalnie związane z przysługiwaniem
szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy. Powód wniósł apelację
od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 27 lutego 2013 r., w części zasądzającej
warunkowo 7.703,04 zł z tytułu wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy,
żądając zasądzenia wynagrodzenia za pozostałą część tego okresu. Sąd
Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. odrzucił apelację powoda
postanowieniem z dnia 28 czerwca 2013 r., jako wniesioną od przedmiotu
nieobjętego rozstrzygnięciem w sentencji orzeczenia. Sąd Rejonowy w punkcie
drugim sentencji wyroku nie oddalił bowiem powództwa o wynagrodzenie za czas
pozostawania bez pracy w pozostałej części.
3
Powód po prawomocnym orzeczeniu został 10 lipca 2013 r. dopuszczony do
pracy i podjął pracę w pozwanej placówce.
T. S. wystąpił 16 września 2013 r. z nowym powództwem przeciwko
Placówce Opiekuńczo-Wychowawczej we F. o zapłatę pozostałej części
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, tj. 27.968,54 zł należnych za
okres od 24 czerwca 2012 r. do 23 czerwca 2013 r.
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy w K. wyrokiem z dnia 5 marca 2014 r., oddalił
powództwo. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd wskazał, że zgodnie z art. 47 k.p.
powodowi, jako pracownikowi podlegającemu szczególnej ochronie trwałości pracy,
teoretycznie przysługiwałoby wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy.
Nie można jednak pominąć, że organizacja związkowa, której przewodniczącym
zarządu był powód, już nie istnieje. Zdaniem Sądu Rejonowego, prawo do
wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy jest nierozerwalnie związane
z przysługiwaniem szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy.
Ustanie wskazanej ochrony powoduje także utratę prawa do wynagrodzenia za cały
okres pozostawania bez pracy. Z chwilą rozwiązania organizacji związkowej ustaje
zarówno ochrona przez okres ustalony w uchwale tej organizacji, jak i ochrona po
upływie tego okresu, przysługująca na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych. Przemawia to przeciwko możliwości uznania, że po 23 czerwca 2012
r. powód był nadal pracownikiem szczególnie chronionym i uprawnionym do
żądania wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy.
Powód wniósł apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego,
zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę przez uwzględnienie powództwa.
Apelujący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego –
art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, przez jego błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że okoliczność, iż organizacja związkowa przestała istnieć
23 czerwca 2012 r. powoduje ustanie szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy
przed rozwiązaniem stosunku pracy, co prowadzi do pozbawienia przywileju, o
którym mowa w przepisie art. 47 k.p., podczas gdy likwidacja organizacji
związkowej lub włączenie jej w struktury innej organizacji związkowej działającej u
innego pracodawcy nie powoduje ustania ochrony, o której mowa w art. 32 ust. 2
4
ustawy o związkach zawodowych, a co za tym idzie, przywileju, o którym mowa w
art. 47 k.p.
Sąd Okręgowy rozpatrując apelację powoda uznał, że w sprawie występuje
zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości o treści powołanej na wstępie i
na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił je do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu.
Sąd opowiedział się za wykładnią art. 32 ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych przyjętą przez Sąd pierwszej instancji, uznając, że rozwiązanie
organizacji związkowej powoduje ustanie szczególnej ochrony przed rozwiązaniem
stosunku pracy, a przez to także utratę prawa do wynagrodzenia za okres
przypadający po tym zdarzeniu. Prawo do wynagrodzenia za cały czas
pozostawania bez pracy jest bowiem nierozerwalnie związane z przysługiwaniem
szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy. Ustanie ochrony pociąga
za sobą utratę przez pracownika przywileju, jakim jest pełne wynagrodzenie za
czas pozostawania bez pracy. Ustaje wówczas ochrona zarówno określona
uchwałą (gdyż organizacja przestaje istnieć), jak i ochrona ustawowa, wynikająca z
art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Przyjęcie stanowiska przeciwnego
oznaczałoby dalszą ochronę „byłych” członków organizacji pomimo jej całkowitej
likwidacji, jak również rozszerzenie ochrony z art. 32 na sytuacje indywidualne, gdy
nie istnieje już organizacja związkowa. Okoliczności te przemawiają przeciwko
możliwości uznania, że po 23 czerwca 2012 r. powód był nadal pracownikiem
szczególnie chronionym uprawnionym do żądania wynagrodzenia za cały okres
pozostawania bez pracy.
Sąd wskazał też, że możliwe jest przyjęcie poglądu, zgodnie z którym
rozwiązanie organizacji związkowej nie powoduje wygaśnięcia szczególnej ochrony
stosunku pracy. Można bowiem twierdzić, że pozbawienie działacza z dnia na dzień
ochrony z powodu rozwiązania organizacji związkowej bądź włączenia jej w
struktury innej organizacji, co jest zwykłym zdarzeniem, jest nie do pogodzenia z
ratio legis art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, to jest ochroną
pracownika przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy bez zgody
organizacji związkowej. Wobec tego można by przyjąć, że likwidacja organizacji
związkowej jest równoznaczna z upływem okresu określonego uchwałą zarządu i
5
od chwili likwidacji rozpoczyna bieg dodatkowy okres ochrony, o którym mowa w
powołanym przepisie. Nie ma też podstaw do różnicowania położenia prawnego
pracownika objętego szczególną ochroną stosunku pracy, który zakończył kadencję
w związku z jej upływem i pracownika, którego kadencja zakończyła się z powodu
rozwiązania organizacji związkowej. Także na gruncie takiego zapatrywania
wysokość wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy zależałby od czasu
trwania ochrony szczególnej przed wypowiedzeniem.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Bezsporne jest, że powód w momencie wypowiedzenia umowy o pracę
przez pracodawcę podlegał szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy
ustanowionej w art. 32 ustawy o związkach zawodowych, wobec czego
wypowiedzenie naruszało te przepisy. MOZ została rozwiązana i przestała istnieć z
dniem 23 czerwca 2012 r. Powód został przywrócony do pracy prawomocnym
wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 27 lutego 2013 r., ze względu na sprzeczność
wypowiedzenia z przepisami ustanawiającymi szczególną ochronę działaczy
związkowych.
W związku z tym należy wskazać, że prawo pracownika, który podjął pracę w
wyniku przywrócenia do pracy, do wynagrodzenia za okres pozostawania bez
pracy, jest uregulowane w art. 47 k.p., który w zdaniu drugim stanowi: „Jeżeli
umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39 k.p., albo z
pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie
przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy
rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem-ojcem wychowującym dziecko w
okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo gdy rozwiązanie umowy o pracę
podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego”. W sprawie rozpoznawanej
przez Sąd Okręgowy hipoteza normy zawartej w art. 47 zdanie drugie k.p. została
bezspornie spełniona. Umowa o pracę została bowiem rozwiązana przez
pracodawcę w drodze wypowiedzenia w sytuacji, gdy jej rozwiązanie podlegało
ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego, w tym wypadku art. 32 ust. 1 i 2
ustawy o związkach zawodowych. Sąd Okręgowy nie rozważył treści art. 47 k.p., z
6
której jasno wynika, że sankcją naruszenia przez pracodawcę ochrony szczególnej
przed wypowiedzeniem wynikającej z przepisu szczególnego (tu art. 32 ustawy o
związkach zawodowych) jest obowiązek zapłaty wynagrodzenia za cały czas
pozostawania pracownika bez pracy. Przepis ten nie uzależnia stosowania tej
sankcji od okresu przysługującej pracownikowi ochrony przed wypowiedzeniem.
Dotyczy to zarówno chronionych działaczy związkowych, jak i innych pracowników
objętych hipotezą art. 47. Z tego względu nie można by np. twierdzić, że w razie
wypowiedzenia stosunku pracy kobiecie w okresie urlopu macierzyńskiego,
przysługiwać jej będzie wynagrodzenie jedynie za okres wyznaczony czasem
trwania tego urlopu. W tej sytuacji nietrafne jest przyjęte przez Sąd Okręgowy
założenie, że okres, za który przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy, jest uzależniony od czasu trwania ochrony przed wypowiedzeniem. Należy
dodać, że takiego wniosku nie można też wyprowadzić z art. 32 ustawy o
związkach zawodowych, który nie wprowadza modyfikacji do unormowania
zawartego w art. 47 k.p. Należy zatem uznać, że w razie niezgodnego z prawem
rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy w okresie trwania szczególnej
ochrony trwałości tego stosunku, pracownikowi, który podjął pracę w wyniku
przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez
pracy. Dotyczy to także sytuacji, gdy w okresie między ustaniem stosunku pracy a
podjęciem pracy po przywróceniu do pracy organizacja związkowa, w której
pracownik pełnił funkcję rodzącą ochronę przed rozwiązaniem umowy o pracę
uległa rozwiązaniu (art. 47 zdanie drugie k.p.).
Należy stwierdzić, że wykładnia art. 32 ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych, o którą wnosił Sąd odwoławczy w postanowieniu o przedstawieniu
Sądowi Najwyższemu niniejszego zagadnienia prawnego, nie ma znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy. Wobec tego, zwrócenie się przez Sąd Okręgowy z
pytaniem prawnym o wykładnię tego przepisu nie odpowiada warunkom
określonym w art. 390 § 1 k.p.c.
Z tych względów, na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. w związku z art. 61 ustawy
z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r.,
poz. 499), orzeczono jak w sentencji.
7