Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WSP 10/14
POSTANOWIENIE
Dnia 15 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący)
SSN Jerzy Steckiewicz
SSN Andrzej Tomczyk (sprawozdawca)
Protokolant : Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej Romana Szubigi jako
reprezentanta Skarbu Państwa,
w sprawie P. M. po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 15
stycznia 2015 r. skargi na przewlekłość postępowania przygotowawczego
nadzorowanego przez Wojskową Prokuraturę Okręgową w W., sygn. akt Po.Śl.
…/14,
p o s t a n o w i ł:
1. stwierdzić, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy
nastąpiła przewlekłość;
2. przyznać P.M. od Skarbu Państwa kwotę 10 000 (dziesięć
tysięcy) zł;
3. zwrócić P.M. uiszczoną opłatę od skargi na przewlekłość
postępowania.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 20 lipca 2012 r. prokurator Wydziału do Spraw
Przestępczości Zorganizowanej Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W. wszczął
śledztwo „w sprawie przyjmowania w latach 2010-2011 w W. i w innych miejscach
2
korzyści majątkowych i osobistych w związku z pełnieniem funkcji publicznej przez
żołnierza pełniącego zawodową służbę wojskową w Oddziale […], tj. popełnienia
przestępstw określonych w art. 228 § 1 k.k. (sygn. akt Po. Śl. PZ …/12).
W dniu 24 lipca 2012 r. tenże prokurator zarządził „powierzenie Komendzie
Głównej Żandarmerii Wojskowej w W. przeprowadzenie śledztwa – sygn. Po. Śl.
PZ …/12 – (…) w całości, z wyjątkiem czynności związanych z przedstawieniem
zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz
zamknięciu śledztwa”.
Postanowieniem z dnia 8 października 2012 r. ten sam prokurator postanowił
wszcząć śledztwo w sprawie „przyjęcia w miesiącu marcu 2012 r. w Z. korzyści
majątkowych w związku z pełnieniem funkcji publicznej przez żołnierzy pełniących
zawodową służbę wojskową w Oddziale […] oraz udzielenia tym żołnierzom takich
korzyści przez przedstawiciela Polskiej […], tj. popełnienia przestępstw określonych
w art. 228 § 1 k.k. i art. 229 § 1 k.k.” (sygn. akt Po. Śl. …/12).
W dniu 9 października 2012 r. oba opisane śledztwa połączono i
postanowiono prowadzić je pod sygn. Po. Śl. PZ …/12.
Tego samego dnia prokurator Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W.
zarządził zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie do siedziby tej Prokuratury
„osoby podejrzanej: płk. P. M. …” oraz postanowił „zarządzić przeszukanie osoby –
płk. P. M. (…) jej odzieży i podręcznych przedmiotów”, mieszkań oraz pomieszczeń
służbowych użytkowanych przez tego oficera.
W dniu 10 października 2012 r. o godz. 6.05, płk P. M. został zatrzymany
oraz przeszukany. Przeszukano też jego mieszkanie, samochody i pomieszczenia
służbowe, zatrzymując sto kilkadziesiąt przedmiotów (w tym telefony komórkowe,
laptopy i dyski twarde) opisanych w protokole przeszukań.
Również 9 października 2012 r. prokurator WPO w W. postanowił „zażądać
od Szefa […] dobrowolnego wydania i zatrzymać rzeczy mogące stanowić dowód w
śledztwie, (którego przedmiotu nie zmieniono – uwaga SN) w postaci (…)
dokumentacji (…) postępowań o udzielenie zamówień publicznych, (…)
3
dokumentów związanych postępowaniami o udzielenie zamówień publicznych (…);
komputerów użytkowanych przez płk. P. M. (…)”.
W dniu 11 października 2012 r. ogłoszono płk. P. M. postanowienie o
przedstawieniu zarzutów, w którym zarzucono mu, że:
„I) w nieustalonym dniu w miesiącu sierpniu 2011 r., przed dniem 24.08.2011 r., w
W., w związku z pełnieniem funkcji publicznej żołnierza zawodowego, zajmującego
stanowisko Szefa […]i w związku z udziałem w realizacji umowy nr […]pomiędzy
Ministrem Obrony Narodowej reprezentowanym przez Koordynatora Inspektoratu
[…] a Polską […] na udostępnienie uprawnień do korzystania w latach 2011-2013 z
systemu sprzętowo-programowej platformy przetargowej umożliwiającej
przeprowadzanie aukcji i licytacji elektronicznych bez limitu ilościowego, zażądał od
cyw. M. W. - Dyrektora […] wspomnianej Spółki - korzyści majątkowych w postaci
czterech telefonów komórkowych wraz z kartami SIM, a następnie w dniu
24.08.2011r. przyjął od wyżej wymienionego dwa telefony komórkowe marki
BlackBerry 9780 wraz z kartami SIM o łącznej wartości co najmniej 2986,44 zł, z
których jeden zwrócił wyżej wymienionemu w nieustalonym dniu w miesiącu
styczniu 2012 r., a drugi został u niego zatrzymany przez żołnierzy Komendy
Głównej Żandarmerii Wojskowej w W. w toku przeszukania w dniu 10.10. 2012 r., a
ponadto w dniu 2.03.2012 r. przyjął od wyżej wymienionego dwa telefony
komórkowe marki NOKIA LUMIA 800 wraz z kartami SIM o łącznej wartości co
najmniej 2800 zł, które zwrócił wyżej wymienionemu w nieustalonym dniu w
miesiącu maju lub czerwcu 2012 r., osiągając przy tym dodatkowo korzyść
majątkową w nieustalonej wysokości z tytułu opłacenia przez wspomnianą wyżej
Spółkę abonamentu za użytkowanie przez niego wyżej wymienionych telefonów,
tj. popełnienia przestępstwa z art. 228 § 4 kk;
II) w dniu 4.03.2012 r. w Z., w związku z pełnieniem funkcji publicznej żołnierza
zawodowego, zajmującego stanowisko Szefa […] i w związku z udziałem w
realizacji umowy nr […] pomiędzy Ministrem Obrony Narodowej reprezentowanym
przez Koordynatora Inspektoratu […] a Polską […] na udostępnienie uprawnień do
korzystania w latach 2011-2013 z systemu sprzętowo-programowej platformy
przetargowej umożliwiającej przeprowadzanie aukcji i licytacji elektronicznych bez
limitu ilościowego, przyjął od cyw. M. W. - Dyrektora […] wspomnianej Spółki -
4
korzyść majątkową w postaci opłaconego przez wyżej wymienioną Spółkę
jednodniowego pobytu z dnia 4/5.03.2012 r. w hotelu […], przy czym wartość tej
korzyści wyniosła 380 zł,
tj. popełnienia przestępstwa z art. 228 § 1 kk”,
a następnie przesłuchano go. Zastosowano też środek zapobiegawczy w postaci
zawieszenia w czynnościach służbowych Szefa Oddziału […]. Uzasadniając to
orzeczenie, prokurator wskazał, że podejrzany „…nie przyznał się do dokonania
zarzucanych mu przestępstw i złożył wyjaśnienia sprzeczne z zebranym w sprawie
materiałem dowodowym (…). Z racji zajmowanego stanowiska jest uczestnikiem
wielu postępowań o udzielenie zamówień publicznych. Dla zapewnienia
prawidłowego toku postepowania, a w szczególności by podejrzany nie miał
dostępu do dokumentacji zamówień publicznych w macierzystej jednostce
wojskowej, a także w inny bezprawny sposób nie utrudniał prowadzonego
postępowania karnego, konieczne jest zastosowanie wobec niego środka
zapobiegawczego w postaci zawieszenia w czynnościach służbowych”.
W sporządzonym w dniu 17 października 2012 r. uzasadnieniu
postanowienia o przedstawieniu zarzutów stwierdzono, że „ zebrany w toku
śledztwa materiał dowodowy, a w szczególności materiały zawarte w niejawnych
aktach wydzielonych śledztwa i zgromadzona dokumentacja dotycząca organizacji
szkolenia w hotelu […] w ramach umowy nr […]pomiędzy Ministrem Obrony
Narodowej reprezentowanym przez Koordynatora Inspektoratu […] a Polską […] na
udostępnienie uprawnień do korzystania w latach 2011-2013 z systemu sprzętowo-
programowej platformy przetargowej umożliwiającej przeprowadzenie aukcji i
licytacji elektronicznych bez limitu ilościowego, a także wyjaśnienia podejrzanego
cyw. M. W., uzasadniają dostatecznie podejrzenie popełnienia przez podejrzanego
opisanych wyżej występków”.
Postanowieniem z dnia 19 października 2012 r. przedłużono okres śledztwa
do dnia 20 stycznia 2013 r., wskazując w uzasadnieniu wykonane dotychczas
czynności oraz czynności planowane:
„ - dokonanie oględzin zatrzymanej dokumentacji,
5
- wykonanie kopii binarnych twardych dysków zatrzymanych komputerów i ich
oględziny,
- przesłuchanie w charakterze świadków: osób podpisujących umowy o zamówienia
publiczne prowadzone w Oddziale […], członków komisji przetargowych,
przedstawicieli firm składających oferty i osób nadzorujących wykonanie zawartych
umów o wyżej wskazane zamówienia publiczne,
- w zależności od dalszych ustaleń śledztwa ewentualne uzupełnienie wyżej
wymienionym podejrzanym zarzutów, a także przedstawienie zarzutów popełnienia
przestępstw innym osobom,
- wykonanie innych niezbędnych czynności procesowych”.
Po rozpoznaniu zażaleń obrońców podejrzanego na postanowienie w
przedmiocie zastosowanego środka zapobiegawczego, Wojskowy Sąd
Garnizonowy w W. zmienił zaskarżone postanowienie przez zastosowanie w
miejsce zawieszenia w czynnościach służbowych Szefa Oddziału […] poręczenia
majątkowego w kwocie 15 000 zł (postanowienie z dnia 22 listopada 2012 r).
W uzasadnieniu kolejnego postanowienia o przedłużeniu śledztwa do dnia
20 kwietnia 2013 r., nadzorujący je prokurator opisał czynności wykonane od czasu
ostatniego przedłużenia i wskazał, m.in. na zatrzymanie dokumentów dotyczących
rozliczenia podróży służbowej do Z. płk. M. i dokonania ich oględzin, wykonanie
kopii binarnych twardych dysków zatrzymanych komputerów oraz oględzin części
zapisów utrwalonych na tych kopiach, przeprowadzenia oględzin części
zatrzymanej dokumentacji związanej z zamówieniami publicznymi, przesłuchanie
14 świadków, zaś wśród czynności planowanch wymienił dotyczące zamówień
publicznych (k. 1137 T. VI).
W tym miejscu odnotować wypada, że na k. 1177-1204 znajduje się protokół
oględzin danych zapisanych na dysku twardym wD1.0TB, przeprowadzonych przez
specjalistę Zarządu Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Głównej Żandarmerii
Wojskowej w dniach od 20 listopada 2012 r. do 14 lutego 2013 r., do którego
6
załączniki (w postaci wydruków przeróżnych dokumentów) zajmują tomy od VII do
XV, po czym dalej dokumentowano oględziny innych nośników.
Poza oględzinami do czasu kolejnego przedłużenia śledztwa przesłuchano
jednego świadka i powołano biegłego z zakresu informatyki. Zaplanowano zaś
kontynuowanie czynności związanych z badaniami postępowań o udzielenie
zamówień publicznych.
W dniu 27 maja 2013 r. podejrzany płk P. M. został powtórnie przesłuchany,
tym razem na okoliczność haseł, kodów PIN i PUK, stanów technicznych różnych
nośników informacji.
Kolejnego przedłużenia śledztwa dokonał postanowieniem z dnia 17 lipca
2013 r. prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej, który wskazał konieczność
dokonywania dalszych czynności związanych z postępowaniami przetargowymi.
Takie też były główne powody przedłużenia śledztwa do 20 grudnia 2013 r., przy
czym dodatkowo wskazano na konieczność zmiany i uzupełnienia zarzutów
podejrzanym, umorzenia śledztwa przeciwko płk. P. M. w odniesieniu do
przestępstwa z art. 228 § 4 k.k., z uwagi na brak znamion czynu zabronionego,
wyłączenia części materiałów do odrębnego postępowania, w tym przeciwko
innemu podejrzanemu, który wyraził zgodę na wydanie wobec niego wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy.
W tym miejscu wymaga odnotowania, że mimo oczywistości planowanych
czynności do umorzenia postępowania o czyn z art. 228 § 4 k.k., w części
dotyczącej P. M., doszło dopiero w dniu 27 listopada 2014 r., natomiast do
wyłączenia materiałów do odrębnego postępowania przeciwko wymienionemu
innemu podejrzanemu nigdy nie doszło, ponieważ również wobec niego
postępowanie o czyn z art. 228 § 4 k.k. umorzono z uwagi na brak znamion czynu
zabronionego.
Postanowieniem z dnia 8 listopada 2013 r. prokurator nadzorujący śledztwo
postanowił „uzupełnić i zmienić postanowienie o przedstawieniu zarzutów wobec
płk. P. M. (…) i przedstawić podejrzanemu zarzuty, że:
7
I) w dniu 4.03.2012 r. w Z., w związku z pełnieniem funkcji publicznej żołnierza
zawodowego, zajmującego stanowisko Szefa Oddziału […] i w związku z udziałem
w realizacji umowy nr […] zawartej pomiędzy Ministrem Obrony Narodowej
reprezentowanym przez Koordynatora Inspektoratu […] a Polską […] na
udostępnienie uprawnień do korzystania w latach 2011 -2013 z systemu sprzętowo-
programowej platformy przetargowej umożliwiającej przeprowadzanie aukcji i
licytacji elektronicznych bez limitu ilościowego, przyjął od cyw. M. W. - Dyrektora
[…] wspomnianej Spółki - korzyść majątkową w postaci opłaconego przez wyżej
wymienioną Spółkę jednodniowego pobytu z dnia 4/5.03.2012 r. w hotelu […] o
wartości 380 zł, przy czym czyn ten stanowi wypadek mniejszej wagi,
tj. popełnienia przestępstwa z art. 228 § 2 kk;
II) w nieustalonych dniach w okresie pomiędzy dniem 28.03.2012 r. a dniem
1.07.2012 r. w W., działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru zniszczenia niżej wymienionych dokumentów, którymi nie miał
prawa wyłącznie rozporządzać, zajmując stanowisko Szefa Oddziału […], najpierw
w nieustalonym dniu zniszczył protokół odbioru dwóch telefonów komórkowych
marki NOKIA LUMIA 800 wraz z kartami SIM, datowany na dzień 2.03.2012 r.,
wystawiony na podstawie umowy nr […] pomiędzy Ministrem Obrony Narodowej
reprezentowanym przez Koordynatora Inspektoratu […] a Polską […] na
udostępnienie uprawnień do korzystania w latach 2011-2013 z systemu sprzętowo-
programowej platformy przetargowej umożliwiającej przeprowadzanie aukcji i
licytacji elektronicznych bez limitu ilościowego, a następnie w nieustalonym dniu w
maju lub czerwcu 2012 r. nakłaniał do zniszczenia drugiego egzemplarza tego
protokołu M. W. - Dyrektora […] Informatycznych wspomnianej Spółki,
tj. popełnienia przestępstwa z art. 276 kk w zw. z art. 12 kk”,
po czym przesłuchał podejrzanego, który w związku ze zmianą treści zarzutów i
nieutrudnianiem postępowania wniósł o uchylenie środka zapobiegawczego w
postaci poręczenia majątkowego. Uczyniono to postanowieniem z dnia 12
listopada 2013 r., wskazując w jego uzasadnieniu, że m.in. „ … ustały przesłanki
stosowania wobec podejrzanego środka zapobiegawczego, ponieważ zarzucane
8
mu obecnie występki są zagrożone karami co najwyżej 2 lat pozbawienia
wolności …”.
W okresie tym przesłuchano też 9 świadków, w tym aż 7 na okoliczności
związane z postępowaniami przetargowymi oraz podejrzanego M. W., a nadto
dokonano oględzin danych zapisanych na dysku twardym oraz materiałów, które
miały podlegać wyłączeniu do odrębnego postępowania.
W uzasadnieniu postanowienia o przedłużeniu śledztwa do 20 marca 2014 r.
zaplanowano wyłączenie materiałów, które miały być objęte wyłączeniem w
poprzednim okresie.
Po wydaniu tego postanowienia w aktach sprawy oznaczonej sygnaturą
Po.Śl. …/14, pojawiły się dokumenty sygnowane tym właśnie numerem sprawy (k.
4732 i n.), ale czynności dokonywane przez funkcjonariusza Komendy Głównej
Żandarmerii Wojskowej jeszcze do 18 marca 2014 r., oznaczone są
dotychczasowym numerem sprawy, tj. Po.Śl. PZ …/12. Z uwagi na to, że
dokumenty te posiadają również sygn. K. Śl. …/12, przyjąć należy, że
dotychczasowe śledztwo prowadzone za numerem Po.Śl. PZ …/12 zostało
opatrzone nowym – Po.Śl. …/14, przy czym przedmiot postępowania pozostał
niezmieniony; innymi słowy – sprawa jest ta sama.
W tym z kolei okresie, m.in. wyłączono część materiałów do odrębnego
postępowania, przesłuchano uzupełniająco kilku świadków, umorzono śledztwo
(nigdy nie wszczęte – uwaga SN) w sprawie o czyn z art. 286 § 1 k.k., popełniony
przez „oficera w stopniu pułkownika z inspektoratu […]” (w uzasadnieniu
postanowienia o częściowym umorzeniu śledztwa z dnia 5 marca 2014 r. wprost
wskazano, że jest nim płk P. M.) z uwagi na znikomy stopień jego społecznej
szkodliwości.
W uzasadnieniu postanowienia o przedłużeniu śledztwa do 10 czerwca
2014r. zaplanowano m.in. zakończenie wątku objętego zakresem dotychczas
przedstawionych zarzutów oraz kontynuowanie analizy, jak również
przeprowadzenie procesowej oceny dokumentacji postępowań przetargowych.
9
Niestety, planowanych czynności nie zdołano zrealizować w tym okresie, w
związku z czym przedłużono śledztwo do dnia 10 września 2014 r., a planowane
przedsięwzięcia zmierzające do zakończenia poszczególnych wątków (także tego,
co do którego znacznie wcześniej wyrażono ocenę o braku znamion czynu
zabronionego) oraz dokonania ostatecznych ocen również nie zostały zrealizowane,
więc śledztwo przedłużono do dnia 20 grudnia 2014 r.
W dniu 4 listopada 2014 r. do Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W.
wpłynęła skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu przygotowawczym bez nieuzasadnionej zwłoki, sporządzona przez
podejrzanego P. M., w której wnosi on o:
„a) stwierdzenie, że w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez
Wojskową Prokuraturę Okręgową o sygn. akt: Po. Śl. PZ …/14 doszło do
przewlekłości postępowania, która trwa do dnia wniesienia niniejszej skargi,
b) zlecenie Wojskowej Prokuraturze Okręgowej bezzwłocznego zakończenia
postępowania przygotowawczego w przedmiotowej sprawie,
c) zasądzenia od Skarbu Państwa na rzecz mojej osoby kwoty w wysokości 20000
zł (dwadzieścia tysięcy złotych)”.
W uzasadnieniu skarżący opisuje dotychczasowy przebieg postępowania
oraz powołując się na unormowanie zawarte w art. 2 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17
czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez
prokuratora i w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179,
poz. 1843 ze zm. – dalej ustawa o skardze) ponawia wniosek o stwierdzenie
przewlekłości tego postępowania. Argumentuje (częściowo posiłkując się
sformułowaniami zawartymi w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia
2013 r. wydanym w sprawie tego samego śledztwa, tyle że w odniesieniu do innego
podejrzanego), że analiza poszczególnych czynności postępowania prowadzi do
wniosku, iż rozminęły się one z rzeczywistym, zakreślonym w postanowieniu o
przedstawieniu zarzutów, przedmiotem śledztwa. Odwołuje się tu przede wszystkim
do argumentacji kolejnych decyzji o przedłużaniu śledztwa, kwestionując rozmiary
10
materiału dowodowego, na konieczność oceny którego powołuje się prokurator
oraz na „fakt wystąpienia o opinię dopiero w dniu 25.09.2014 r., po przeszło
dwuletnim okresie prowadzenia postępowania przygotowawczego”. Ten ostatni ma
– zdaniem skarżącego – dobitnie świadczyć, że dokonywane wcześniej czynności
rozminęły się z rzeczywistym przedmiotem śledztwa.
Uzasadniając w dalszym ciągu podstawy skargi P.M. wskazuje na różne
wątki postępowania przygotowawczego, akcentując podejmowanie działań przez
prowadzącą postępowanie Komendę Główną Żandarmerii Wojskowej w
przedmiocie legalności dysponowania przez niego oprogramowaniem oraz
postawienie mu zarzutu przyjęcia korzyści majątkowej w nieustalonej wysokości z
tytułu opłacania przez Polską […] abonamentu za użytkowanie przekazanych
telefonów komórkowych.
Żądając zasądzenia na jego rzecz kwoty 20 000 zł skarżący podnosi, że
długotrwałość postępowania negatywnie wpływa na jego kondycję psychiczną i
najbliższej rodziny, uniemożliwia mu również „na trwałe podjęcie pracy i dalszy
rozwój zawodowy (…). Fakt pozostawania w stanie podejrzanego (…)
uniemożliwia (…) zwrócenie się do Służby Kontrwywiadu Wojskowego o
przywrócenie poświadczenia bezpieczeństwa osobowego”.
W odpowiedzi na skargę prokurator Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W.
zauważa, że „… postępowanie w części ad personam zakończono postanowieniem
o częściowym umorzeniu śledztwa z dnia 27.11.2014 r., co czyni żądanie
zobowiązania Prokuratury do takiego działania bezprzedmiotowym (…). Pismo
podejrzanego jedynie formalnie wypełnia warunki skargi na przewlekłość
postępowania, bowiem zasadniczo podejrzany nie wskazał naruszeń w zakresie, w
którym pozostawał stroną postępowania, polegających na niewykonaniu
określonych czynności w stosownym czasie, co miałoby skutkować ostatecznie
konkretną przewlekłością śledztwa”. Wymienia też szereg czynności
podejmowanych w toku śledztwa mających zobrazować aktywność prokuratora
nadzorującego postępowanie, a także uwypuklić wielowątkowy charakter sprawy i
podaje wątki badane w sprawie „… poza wątkiem objętym zarzutem”, w tym: „wątek
(…) nieprawidłowości w postępowaniach o zamówienia publiczne, wątek
11
niewłaściwego rozliczenia przez podejrzanego płk. M. podróży do m. Z. (…), wątek
posiadania przez podejrzanego nielegalnych kopii oprogramowania (…), wątek
wręczania korzyści majątkowych w postaci tzw. koszy świątecznych przez
pracowników PWPW S.A. różnym osobom pełniącym funkcje publiczne na terenie
kraju oraz wątek wręczenia i przyjęcia takich korzyści majątkowych przez żołnierzy
zawodowych, w tym potencjalnie również podejrzanych”. Po tym opisuje szereg
czynności podejmowanych w ramach tych wątków, jak i w ramach wątków objętych
zarzutami, a wywody te reasumuje stwierdzeniem, że zarzuty przewlekłości
postępowania pozostają nietrafione i wnosi o oddalenie skargi jako niezasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W pierwszej kolejności należy przesądzić o zdatności skargi P. M. na
przewlekłość postępowania przygotowawczego prowadzonego w jego sprawie do
rozpoznania, w tym o jej dopuszczalności, a to z powodu zakwestionowania przez
autora odpowiedzi na skargę spełnienia przez nią warunków formalnych
wymienionych w art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy o skardze oraz z powodu niedokładnego
oznaczenia w skardze prokuratury nadzorującej śledztwo i wadliwego wskazania
numeru (sygnatury) sprawy, której skarga dotyczy.
Otóż, P. M. w petitum skargi wniósł o stwierdzenie, że w postępowaniu
przygotowawczym nadzorowanym przez Wojskową Prokuraturę Okręgową o sygn.
akt: Po.Śl.PZ …/14 doszło do przewlekłości postępowania. Nie wskazał więc
precyzyjnie, o którą Wojskową Prokuraturę Okręgową chodzi, zaś sprawę oznaczył
niezgodnie z jej aktualną sygnaturą Po.Śl. …/14. Oba te niedociągnięcia nie zostały
dostrzeżone w odpowiedzi na skargę, zaś w ocenie Sądu Najwyższego nie mają
takiego znaczenia, by niemożliwe było ustalenie jakiego postępowania skarga
dotyczy. Wszak skarga została skierowana do Sądu Najwyższego za
pośrednictwem Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W., a w jej uzasadnieniu
skarżący wprost wskazał tę Prokuraturę jako nadzorującą śledztwo prowadzone
przez Komendę Główną Żandarmerii Wojskowej. Ponadto w treści uzasadnienia
podana jest poprzednia sygnatura sprawy – Po.Śl.PZ …/12, pod którą
postępowanie toczyło się do zmiany jej numeru. Na marginesie podnieść należy, że
skarżący mógł mieć problem z odtworzeniem rzeczywistego numeru sprawy, gdyż z
12
analizy akt sprawy wynika, że do 18 marca 2014 r. dokumentacja wytworzona
przez funkcjonariusza Komendy Głównej Żandarmerii Wojskowej oznaczona jest
sygnaturą Po.Śl.PZ …/12, podczas gdy równolegle dokumentacja wytworzona
przez prokuratora oznaczona jest sygnaturą Po.Śl. …/14. Z akt tych nie wynika
dokładnie kiedy i z jakich powodów dokonano zmiany oznaczenia sprawy. Jedno
natomiast nie ulega wątpliwości – skarga P. M. została wniesiona w sprawie jego
dotyczącej, oznaczonej aktualnie sygnaturą Po.Śl. …/14, nadzorowanej przez
prokuratora Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W.
W kwestii drugiej – prokurator w odpowiedzi na skargę wskazał na
niespełnienie przez nią wymogów z art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy o skardze –
przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, jednak nie wniósł (zgodnie z
brzmieniem przepisu art. 9 ust. 1 ustawy o skardze) o jej odrzucenie, lecz podjął
polemikę merytoryczną, wnosząc o oddalenie skargi jako niezasadnej (art. 12 ust. 1
ustawy o skardze).
To drugie postąpienie, wskazujące na konieczność merytorycznego
rozpoznania skargi, aczkolwiek wyraźnie niekonsekwentne, jest zasadne, ponieważ
szereg fragmentów uzasadnienia skargi unaocznia spełnienie przez nią wymogów
również z art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy o skardze i czyni ją zdatną do rozpoznania.
Analiza akt postępowania przygotowawczego nadzorowanego przez
prokuratora Wojskowej Prokuratury Okręgowej przez pryzmat okoliczności
podnoszonych w uzasadnieniu skargi, poza niemającą walorów merytorycznych
procedurą zaznajamiania podejrzanych z aktami sprawy, jednoznacznie wskazuje,
że postępowanie to w odniesieniu do P. M. toczyło się w sposób przewlekły.
Wynika to przede wszystkim z prowadzenia bardzo wielu bardzo pracochłonnych,
a więc i czasochłonnych czynności ukierunkowanych na zupełnie inny przedmiot
niż zakreślony nie tylko granicami zarzutów sformułowanych i przedstawionych P.
M., ale i z przedmiotu śledztwa określonego w postanowieniach prokuratora z dni
20 lipca i 8 października 2012 r.
Fakt ten przyznaje również prokurator Wojskowej Prokuratury Okręgowej w
W. w odpowiedzi na skargę, opisując jakie to wątki, poza objętym zarzutem
13
(podkreślenie - SN), zostały objęte postępowaniem. Jest więc to okoliczność
bezsporna. Bezsporne też jest, że w ocenie prokuratora tego rodzaju wielowątkowy
charakter sprawy usprawiedliwia czas trwania śledztwa.
Zdaniem Sądu Najwyższego, prezentowane stanowisko jest błędne i nie
znajduje żadnego oparcia w przepisach procedury karnej. Nie dopuszcza ona
bowiem możliwości pozostawienia człowieka w charakterze podejrzanego o
popełnienie konkretnych przestępstw bez prawa do osądu jego postępowania. A
tak działoby się w sytuacji prowadzenia czynności wykraczających poza nakaz
formułowania aktu oskarżenia, bądź umorzenia śledztwa.
Tak właśnie działo się w postępowaniu, którego skarga dotyczy. I w żaden
sposób nie może tego uzasadniać hipotetyczny związek osoby podejrzanego o
konkretne czyny z innymi, mniej lub bardziej prawdopodobnymi, ponieważ tego
rodzaju związek można rozciągać na przeróżne stany faktyczne o różnym stopniu
prawdopodobieństwa ich wystąpienia i badać ich zaistnienie w nieskończoność.
Przykładem zaczerpniętym z akt sprawy, której skarga dotyczy obrazującym takie
właśnie postępowanie jest dokonywanie oględzin, w tym oględzin nośników
informacji. Jedna taka czynność – opisana w części sprawozdawczej niniejszego
uzasadnienia – zajęła funkcjonariuszowi Żandarmerii Wojskowej kilka miesięcy,
spowodowała wytworzenie prawie dziesięciu tomów akt i nie była w ogóle związana
z rzeczywistym przedmiotem postępowania. Takie przykłady, o mniej drastycznej
wymowie, można by mnożyć. Z uwagi jednak na przyznanie w odpowiedzi na
skargę prowadzenia postępowania w innych wątkach niż objęte zarzutami, nie ma
potrzeby czynienia dalszych wywodów w tym zakresie.
O przewlekłości postępowania przygotowawczego, którego skarga dotyczy
jednoznacznie świadczy też okoliczność (niepodniesiona w skardze) ujęta w
uzasadnieniu postanowienia prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej z dnia
10 października 2013 r. (k. 4099 i in.), jako czynność do wykonania do dnia 20
grudnia 2013 r., a mająca polegać na „umorzeniu częściowo śledztwa przeciwko
płk. P. M. o przestępstwo z art. 228 § 4 k.k. – albowiem czyn nie zawiera znamion
czynu zabronionego”. Mimo tak jednoznacznej oceny prawnej tego czynu przez
prokuratora przełożonego, prokurator nadzorujący śledztwo umorzył je w tej części,
14
na tej samej podstawie postanowieniem z dnia 27 listopada 2014 r., a więc już po
wniesieniu skargi.
O sposobie nadzorowania śledztwa w zakresie sprawności jego przebiegu
świadczy również wymownie to, że zalecenie Sądu Najwyższego sformułowane w
postanowieniu z dnia 26 sierpnia 2013 r., rozstrzygającym w przedmiocie skargi na
przewlekłość postępowania przygotowawczego wniesionej przez innego
podejrzanego zostało wykonane w dniu 27 listopada 2014 r. Co oczywiste,
okoliczność ta nie ma bezpośredniego znaczenia dla oceny zasadności skargi P.
M., jednak w powiązaniu z oczywistym faktem ignorowania zaleceń prokuratora
przełożonego zakreślającego ramy i czas trwania postępowania w odniesieniu do
skarżącego obrazuje stosunek nadzorującego śledztwo do zaleceń, w tym również
zaleceń – wydawałoby się – bezwzględnie go wiążących.
W zaistniałej sytuacji nie ma powodów, by mnożyć opisy czynności, których
dokonywanie, bądź niedokonywanie legło u podstaw oceny przebiegu śledztwa
prowadzonego przeciwko P. M. jako toczącego się w sposób przewlekły w
rozumieniu ustawy o skardze. Podjęte bowiem działania, a w szczególności
zaniechania sprawnego działania, w zakresie objętym przedmiotem zarzutów w
korelacji z charakterem sprawy, jej faktycznej i prawnej zawiłości, która nie powinna
przysparzać szczególnych trudności, spowodowały przedłużenie postępowania
ponad konieczność niezbędną dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i
prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 2 ust. 1 ustawy o
skardze). Postępując w ten sposób prokurator nadzorujący to postępowanie
naruszył prawo P. M. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Z uwagi na to, że – jak to ujął autor odpowiedzi na skargę – „postępowanie w
części ad personam zakończono postanowieniem o częściowym umorzeniu
śledztwa z dnia 27.11.2014 r., co czyni żądanie zobowiązania Prokuratury do
takiego działania bezprzedmiotowym”, Sąd Najwyższy nie uwzględnił żądania
zawartego w punkcie „b” skargi, uznając wydanie zaleceń za oczywiście zbędne
(art. 12 ust. 3 ustawy o skardze).
15
W odniesieniu zaś do żądania przyznania P. M. sumy pieniężnej w
maksymalnej wysokości przewidzianej w art. 12 ust. 4 ustawy o skardze, Sąd
Najwyższy uznał za konieczne jej miarkowanie, a to z powodu zakończenia
postępowania przygotowawczego. Wydanie w dniu 27 listopada 2014 r.
postanowienia o częściowym umorzeniu śledztwa doprowadziło do „oczyszczenia”
P. M. ze stawianych mu zarzutów i tym samym unicestwiło przyczyny, których
występowanie w dacie składania skargi motywowało go do sprecyzowania żądania
w maksymalnej kwocie. Z drugiej jednak strony Sąd Najwyższy uznał, że
sformułowanie wobec pułkownika Wojska Polskiego bezzasadnych zarzutów i
prowadzenie postępowania przez ponad dwa lata, mogło wpływać negatywnie na
jego psychikę. Miarkując wysokość sumy pieniężnej Sąd miał również na względzie
to, że podjęte przez P. M. działania skutecznie wpłynęły na postępowanie
prokuratora, który wkrótce po wpłynięciu skargi umorzył postępowanie, co
powoduje, że dalsza przewlekłość w sprawie prawdopodobnie nie wystąpi, a więc
nieaktualny jest aspekt prewencyjny sumy pieniężnej. Wreszcie, nie można pomijać
niebagatelnego faktu wymowy orzeczenia stwierdzającego naruszenie prawa
strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, które daje satysfakcję
składającemu skargę.
W świetle tych niewymiernych, niedoskonałych kryteriów Sąd Najwyższy
uznał, że suma pieniężna w przyznanej kwocie oraz zapadłe orzeczenie
rekompensują P.M. krzywdę wyrządzoną mu prowadzonym w sposób przewlekły
postępowaniem.
Z przytoczonych powodów orzeczono jak na wstępie.