Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 4/15
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Eugeniusz Wildowicz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 22 stycznia 2015 r.,
sprawy W. M.
skazanego z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z
art. 64 § 1 k.k.
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 6 grudnia 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W. z dnia 21 czerwca 2013 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adw. O.S. – Kancelaria
Adwokacka w W. - kwotę 442,80 zł (czterysta czterdzieści dwa
złote 80/100), w tym 23 % VAT, tytułem wynagrodzenia za
sporządzenie i wniesienie kasacji,
3. zwolnić W. M. od kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego.
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w W. uznał oskarżonego
W. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art.
270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to skazał go na karę
7 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec
2
oskarżonego obowiązek naprawienia szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz P.
S. kwoty 168,56 zł oraz zwolnił oskarżonego od zapłaty kosztów sądowych.
Od powyższego wyroku apelację złożył obrońca oskarżonego i zarzucając:
I. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, a
mianowicie:
1. „art. 410 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. oraz art. 4 k.p.k. przez dowolne przyjęcie
przez Sąd, iż:
a. konto bankowe o końcówce numeru 0156 w […] Bank SA należało do
oskarżonego, w sytuacji gdy w aktach sprawy brak jest zarówno umowy o
założenie rachunku bankowego o takim numerze przez oskarżonego, a wzór
podpisu który stanowił podstawę badań grafologa oraz który zdaniem Sądu
dowodził, iż konto o numerze 0156 założone było przez oskarżonego, był
wzorem podpisu dla konta o numerze końcowym 5548 założonym w M.,
b. otrzymanie środków pieniężnych na konto bankowe rzekomo założone i
należące do oskarżonego stanowi o działaniu mającym na celu osiągnięcie
korzyści majątkowej poprzez wprowadzenie w błąd, w sytuacji gdy Sąd nie
ustalił w jaki sposób informacja o numerze konta znalazła się na żółtej kartce
samoprzylepnej przyklejonej na fakturze wysłanej listem zwykłym, oraz czy,
a jeżeli tak to w jakich okolicznościach przesyłka znalazła się w posiadaniu
oskarżonego,
co doprowadziło do orzekania przez sąd pierwszej instancji w oparciu o niepełny
materiał dowodowy, a w konsekwencji skutkowało dokonaniem dowolnej oceny
zgromadzonego materiału dowodowego, a w zakresie ustalenia do kogo należał
rachunek bankowy o numerze 0156 orzeczenie na podstawie materiału nie
znajdującego się w aktach sprawy,
2. art. 7 k.p.k. poprzez dowolne przyjęcie, iż:
a. podanie nieprawdziwych danych dotyczących konta osoby uprawnionej do
odbioru faktury VAT, a więc nie wystawcy faktury, a kupującego, miało
istotne znaczenie dla pewności obrotu gospodarczego, w sytuacji gdy takie
oświadczenie kupującego nie stanowi żadnego znaczenia dla
funkcjonowania w obrocie prawnym faktury VAT, realizującej przecież
rzeczywistą transakcję pomiędzy rzeczywistymi podmiotami i mogło być
3
złożone jako osobne, w oderwaniu od faktury VAT, oświadczenie
kupującego,
b. błędne uznanie, iż podpisana przez kupującego faktura korygująca stanowiła
dokument o dużej doniosłości prawnej jako wymóg otrzymania kwoty
reklamacji, w sytuacji gdy takie działanie biura podróży narusza przepisy
dotyczące ochrony konkurencji i konsumentów, oświadczenie składającego
reklamację mogło być złożone w każdy sposób odzwierciedlający jego wolę
w sposób dostateczny, zwłaszcza iż obowiązujące wówczas również
przepisy nie wymagały podpisu odbiorcy na fakturze,
3. art. 167 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku dowodowego zgłoszonego przez
obrońcę wystąpienia do E. T. z wnioskiem o udostępnienie informacji o osobach
odbierających oraz przygotowujących korespondencję spółki na okoliczność
ustalenia pośrednio poprzez wskazanych przez spółkę świadków m.in. jakie
procedury odbioru i wysyłki korespondencji istnieją w spółce, czy możliwe jest
wejście w posiadanie przez osobę trzecią korespondencji spółki, kto zajmował
się nadawaniem przesyłek, w sytuacji gdy wobec nieustalenia przez sąd
rzekomego wejścia w posiadanie przez oskarżonego przesyłki listownej
zawierającej fakturę taki dowód przybliżyłby wyjaśnienie rzeczywistego
przebiegu zdarzenia,
4. art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k. polegające na zaniechaniu
wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, dotyczących popełnienia
zarzucanego czynu, a mianowicie czy, i jeżeli tak to w jaki sposób oskarżony
wszedł w posiadanie listu zwykłego z fakturą oraz w jaki sposób ta przesyłka
wróciła z powrotem do biura spółki E. T. Sp. z o.o., co w sytuacji skazania przez
Sąd oskarżonego za oszustwo, świadczy o pominięciu i nieustaleniu przez sąd
okoliczności wskazujących na zamiar dolus coloratus tj. obejmujących
konkretne środki dla popełnienia przestępstwa, a nie tylko cel, co skutkowało
oparciem zapadłego orzeczenia na niepełnym materiale dowodowym, a także
wydaniem go w sytuacji braku ustaleń świadczących o istnieniu u oskarżonego
znamion popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. oraz art. 270 § 1 k.k.”,
II. „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i błędne
uznanie przez Sąd iż:
4
1. konto bankowe o końcówce numeru 0156 w […] Bank SA należało do
oskarżonego, w sytuacji gdy w aktach sprawy brak jest zarówno umowy o
założenie rachunku bankowego o takim numerze przez oskarżonego, jak
i wzoru podpisu do tego konta,
2. z samego tylko faktu otrzymania pieniędzy na konto wynika zamiar
sprawcy działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w sytuacji gdy
brak ustalenia przez Sąd okoliczności stanowiących o „celu" działania
oskarżonego tj. w jaki sposób oskarżony wszedł w posiadanie listu oraz
zawartej w nim faktury, w jaki sposób list ten został przechwycony a
następnie kto i z jakim zamiarem nakleił kartkę samoprzylepną z
numerem konta i odesłał do E. T., wyłącza możliwość uznania, iż
sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, a więc z
zamiarem dolus coloratus, bowiem sąd nie mógł ustalić ani ocenić
środków użytych do zrealizowania celu, które objęte są przestępstwem
oszustwa,
3. wskazanie numeru konta z podpisem osoby fizycznej na żółtej
samoprzylepnej kartce jest fałszerstwem dokumentu, na którym ta
karteczka samoprzylepna została nalepiona, w sytuacji gdy:
a. przylepienie kartki samoprzylepnej na fakturze nie może stanowić ani o
podrobieniu faktury, ani o posłużeniu się fakturą jako dokumentem
autentycznym,
b. struktura i treść dokumentu (faktury) nie została w żaden sposób naruszona,
zmieniona, podrobiona, trudno uznać zatem, iż naklejając kartkę z numerem
konta, można by posłużyć się rzekomo fałszywą fakturą jako autentyczną,
c. nawet złożenie nieautentycznego podpisu w miejscu imię i nazwisko osoby
uprawnionej do odbioru faktury nie zmieniłoby autentyczności samego
dokumentu, który wystawiony został przez E. T. Sp. z o.o. i dokumentował
rzeczywistą transakcję,
d. podanie nieautentycznego konta osoby uprawnionej do odbioru faktury tj.
kupującego, jako element zupełnie niezwiązany z treścią faktury oraz nie
stanowiący elementów koniecznych faktury VAT zgodnie z przepisami
podatkowymi, nie może stanowić podrobienia faktury”,
5
i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie,
o uchylenie wyroku i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z dnia 6 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w W. zaskarżony wyrok
utrzymał w mocy uznając apelację za oczywiście bezzasadną i zwolnił oskarżonego
od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.
Od powyższego wyroku kasację złożyła obrońca skazanego zarzucając mu
rażące naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść wyroku, a
mianowicie art. 169 § 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. w
zw. z art. 5 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 7 k.p.k. poprzez nie wykonanie przez Sąd I
instancji oraz zaakceptowanie przez Sąd odwoławczy, nie wykonania wniosków
dowodowych obrony i oskarżonego zawartych w protokole rozprawy z dnia 10
kwietnia 2013 r. o zwrócenie się do […] Banku o nadesłanie wzorów podpisów
dołączonych do wszystkich kont bankowych wskazywanych przez […] Bank oraz o
dołączenie umowy rachunku bankowego, na który wpłynęły pieniądze, a więc o
numerze końcowym 0156, które pomimo zobowiązania Banku nigdy nie zostały
wykonane, nie wyjaśnienie dlaczego Bank nie dysponuje ani umową rachunku
bankowego o numerze końcowym 0156 ani wzorem podpisu do tego konta, albo
jeżeli dysponuje, z jakich powodów nie chce ich udostępnić, a ponadto nie podjęcie
inicjatywy celem ustalenia, w przypadku nie dysponowania przez Bank powyższymi
dokumentami, na podstawie jakich dokumentów, lub danych, bank udzielił
informacji o posiadaczu rachunku o numerze końcowym 0156, co stanowiło istotny
element stanu faktycznego decydujący o treści wyroku i wniosła o uchylenie wyroku
Sądu I i II instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I
instancji.
W odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Okręgowej w P. wniósł o jej
oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego W. M. jest bezzasadna w stopniu oczywistym.
Analiza przedmiotowej kasacji prowadzi do wniosku, że podniesienie w niej
zarzutu obrazy przepisów postępowania tj. art. 169 § 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k.
w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 5 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 7 k.p.k. miało na celu
jedynie zainicjowanie postępowania kasacyjnego z naruszeniem dyspozycji art. 519
6
k.p.k., przy obejściu podstaw kasacji wskazanych w art. 523 § 1 k.p.k. Wskazać
bowiem należy, że zarzut ten, zbliżony treścią do zarzutu z pkt 1a apelacji, w istocie
sprowadza się do zanegowania przeprowadzonej w sprawie przez Sąd I instancji
prawidłowej oceny zebranych dowodów i podważenia dokonanych ustaleń
faktycznych w zakresie sprawstwa skazanego W. M. przypisanego mu czynu z art.
286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
Działanie takie w postępowaniu kasacyjnym należy ocenić jako niedopuszczalne.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest bowiem stanowisko zgodnie, z
którym powielenie w kasacji argumentacji przedstawionej wcześniej w zwykłym
środku odwoławczym może być skuteczne jedynie w sytuacji, gdy Sąd odwoławczy
nie rozpoznał należycie wszystkich zarzutów i nie odniósł się do nich w
uzasadnieniu swojego orzeczenia, zgodnie z dyspozycją art. 457 § 3 k.p.k., czego
jednakże skarżący nie podnosi. Nie jest zaś funkcją kontroli kasacyjnej, powielające
niejako kontrolę apelacyjną, rozpoznanie zarzutów stawianych przez skarżącego
orzeczeniu sądu pierwszej instancji.
Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że oczywiście bezzasadny
jest podniesiony przez skarżącego zarzut obrazy art. 5 § 2 k.p.k. W przepisie tym
nie chodzi bowiem o wątpliwości stron procesu, lecz wątpliwości nasuwające się na
tle materiałów danej sprawy organowi procesowemu, który powinien dążyć do ich
usunięcia. To sąd powinien dążyć do wyeliminowania zaistniałych wątpliwości w
drodze uzupełnienia postępowania dowodowego i dopiero, gdy po wykorzystaniu
istniejących możliwości, wątpliwość istnieje nadal, uprawniony jest sięgnąć po
regułę z art. 5 § 2 k.p.k. Tym samym reguła ta ma zastosowanie dopiero wówczas,
gdy zostały wyczerpane wszystkie możliwości poznawcze w postępowaniu. W
sytuacji zaś, jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, gdy ustalenia faktyczne
zależne są od dania wiary tej lub innej grupie dowodów, ewentualne zastrzeżenia
skarżącego, co do wiarygodności konkretnego dowodu mogą być rozstrzygane
jedynie na płaszczyźnie utrzymania się przez sąd w granicach sędziowskiej
swobodnej oceny dowodów określonej w art. 7 k.p.k.
W procedowaniu Sądu Okręgowego w W. nie sposób doszukać się jednakże
naruszenia zasad określonych w art. 7 k.p.k. Argumentacja kasacji wskazuje, że
skarżący w istocie upatruje obrazy tego przepisu w odmówieniu wiary wyjaśnieniom
7
skazanego W. M. w zakresie w jakim zaprzecza on posiadaniu rachunku
bankowego o końcowym numerze 0156. Niezbędne wydaje się w tym miejscu
przypomnienie, na co wielokrotnie wskazywał w swoich orzeczeniach Sąd
Najwyższy, że skuteczne podniesienie pod adresem Sądu Odwoławczego zarzutu
naruszenia art. 7 k.p.k. możliwe jest, co do zasady wówczas, gdy Sąd ten poczynił
własne ustalenia faktyczne, odmienne od tych, które stanowiły podstawę
orzeczenia Sądu I instancji lub też nowe ustalenia faktyczne, naruszając przy tym
określoną w powołanej normie zasadę swobodnej oceny dowodów (postanowienia
Sądu Najwyższego: z dnia 5 sierpnia 2003 r., III KK 11/03, LEX nr 80301; z dnia 4
maja 2005 r., II KK 399/04, LEX nr 199795; z dnia 6 marca 2007 r., IV KK 362/06,
LEX nr 467527). Wbrew twierdzeniom autora kasacji, nie można uznać za
naruszenie zasady określonej w art. 7 k.p.k., akceptacji przez Sąd Okręgowy
przeprowadzonej przez Sąd Rejonowy oceny dowodów. Skarżący nie wykazał,
podnosząc ten zarzut, aby Sądy orzekające w niniejszej sprawie rozstrzygnęły
kwestię posiadania rachunku bankowego, na który wpłynęły pieniądze od E. T. Sp.
z o.o. w sposób dowolny, a nie swobodny. Zarzut rażącego naruszenia art. 7 k.p.k.
wymaga bowiem wykazania wad w sposobie dokonania oceny konkretnych
dowodów, podczas gdy kasacja kwestionuje jedynie wynik oceny domagając się
podzielenia oceny dokonanej przez jej autora.
Zauważyć ponadto należy, że w sytuacji, gdy Sąd odwoławczy nie poczynił
odmiennych od Sądu I instancji ustaleń faktycznych, a przeprowadzona przez Sąd
ocena dowodów naruszała, zdaniem skarżącego, przepis art. 7 k.p.k., to treścią
skargi kasacyjnej, w tym zakresie, winno być jednoczesne wskazanie na
naruszenie przepisów art. 433 § 1 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., czego jednak we
wniesionej kasacji nie podniesiono. Zgodnie zaś z przepisem art. 536 k.p.k., Sąd
Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów,
a w zakresie szerszym tylko w wypadkach określonych w art. 435, 439 i 455 k.p.k.,
których w omawianej sprawie nie sposób się doszukać.
Nie zasługiwał na uwzględnienie również zarzut naruszenia art. 167 k.p.k.
Przepis ten nakłada na sąd meriti obowiązek przeprowadzenia dowodów z urzędu,
ale tylko w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla wyjaśnienia wszystkich
istotnych okoliczności sprawy - innymi słowy - jakim jest to niezbędne dla
8
prawidłowego wyrokowania. Tym samym sąd orzekający ma obowiązek
dochodzenia do prawdy obiektywnej również w sytuacji, gdy strony nie wnioskują o
przeprowadzenie nowych dowodów, ale dopiero wówczas, gdy dokonując oceny
dowodów, uzna, że materiał dowodowy jest niepełny i nasuwa wątpliwości co do
stanu faktycznego sprawy i tym samym wymaga uzupełnienia - co w niniejszej
sprawie nie miało miejsca.
Chybiony jest również zarzut rażącej obrazy art. 366 § 1 k.p.k. Przepis ten
określa sposób procedowania przewodniczącego składu orzekającego Sądu I
instancji. Zgodnie zaś z art. 519 k.p.k., stronie przysługuje kasacja od orzeczenia
Sądu II instancji, co oznacza, że skarga kasacyjna nie jest miejscem na
podnoszenie uchybienia temu przepisowi. Dodatkowo przepis ten umieszczony w
rozdziale „Przepisy ogólne o rozprawie głównej” formułuje jedynie ogólne zalecenie
baczenia, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, nie
nakazuje zaś przewodniczącemu konkretnego sposobu procedowania. Rzeczą
przewodniczącego jest jedynie zadbać, aby dowody znaczące dla rozstrzygnięcia
zostały ujawnione w toku przewodu i zgodnie z wymogami procedury
udokumentowane.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy z mocy art. 535 § 3 k.p.k.
orzekł, jak w postanowieniu.