Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 2/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Halina Kiryło
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Dawid Miąsik
SSN Zbigniew Myszka
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie ze skargi X. na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 22
grudnia 2014 r. w przedmiocie odrzucenia sprawozdania finansowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 lutego 2015 r.,
uznaje skargę za zasadną.
UZASADNIENIE
Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia 22 grudnia 2014 r., na
podstawie art. 38a ust 1 pkt 3 w związku z art. 38a ust. 2 pkt 7 ustawy z dnia 27
czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz.U. z 2011 r. Nr 155, poz. 924),
odrzuciła sprawozdanie partii X. z powodu naruszenia art. 25 ust. 4a ustawy o
partiach politycznych, które polegało na przyjęciu wartości niepieniężnej w postaci
użyczenia strony internetowej z nieudokumentowanych źródeł. W ocenie
Państwowej Komisji Wyborczej partia naruszyła wyżej powołany przepis poprzez
przyjęcie wartości niepieniężnej w postaci użyczenia strony internetowej „[…]” w
2013 r. Partia nie podała, kto ponosi koszty prowadzenia strony internetowej.
2
Państwowa Komisja Wyborcza wskazała również, że w niniejszej sprawie doszło do
zarejestrowania kwot 150 zł i 2.25 zł, na niewłaściwych rachunkach - co jej zdaniem
stanowiło również naruszenie art. 35 ust. 1 ustawy o partiach politycznych.
X. w dniu 8 stycznia 2015 r. wniosła skargę na uchwalę Państwowej Komisji
Wyborczej w Warszawie z dnia 22 grudnia 2014 r., w sprawie odrzucenia
sprawozdania partii politycznej X. o źródłach pozyskania środków finansowych w
2013 r. Na podstawie art. 34b pkt 1 ustawy o partiach politycznych skarżąca
zaskarżyła uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej w całości z powodu błędnego i
bezpodstawnego zastosowania postanowień art. 25 ust. 4 ustawy z dnia 27
czerwca 1997r. o partiach politycznych, poprzez uznanie: 1) że w sprawozdaniu nie
podano nazwy banku, jego adresu i numeru rachunku w sytuacji, gdy znajdowały
się na załączonych dokumentach bankowych; 2) że darowiznę pieniężną w kwocie
150 zł zaewidencjonowano na niewłaściwych rachunkach bankowych; 3) że X. w
okresie sprawozdawczym w roku 2013 pozyskała środki pieniężne w formie
nieodpłatnych darowizn użyczenia strony internetowej „[…]”, na której rzekomo
umieszczała własne materiały, co nie odpowiada prawdzie, bowiem nie wykazano
żadnej aktywności Partii ani jej przyzwolenia, nawet biernego na publikacje.
Powołując się na powyższe skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej uchwały.
Państwowa Komisja Wyborcza, w odpowiedzi na wezwanie Sądu
Najwyższego z dnia 16 stycznia 2015 r. do zajęcia stanowiska w sprawie skargi
partii politycznej X. w przedmiocie odrzucenia sprawozdania partii o źródłach
pozyskania środków finansowych w 2013 r., podtrzymała swoje stanowisko zawarte
w sentencji i uzasadnieniu uchwały z dnia 22 grudnia 2014 r. oraz wniosła o
oddalenie przedmiotowej skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W myśl art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach
politycznych - partii politycznej mogą być przekazywane środki finansowe jedynie
przez obywateli polskich mających stałe miejsce zamieszkania na terenie
Rzeczypospolitej Polskiej, z zastrzeżeniem przepisów art. 24 ust. 4 i 7, art. 28 ust. 1
oraz przepisów ustaw dotyczących wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i
3
do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego w
zakresie dotacji podmiotowej. Z przepisu tego – w związku z art. 23a ustawy,
zgodnie z którym źródła finansowania partii politycznych są jawne oraz art. 11 ust.
2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - wynika, że przyjmowane przez partię
polityczną środki finansowe, jak również wartości niepieniężne powinny umożliwiać
identyfikację osoby wnoszącej takie środki. Równocześnie jednak cytowana ustawa
nie normuje sytuacji przekazywania wyżej wymienionych środków na rzecz partii
politycznej przez osobę anonimową. W kontekście treści art. 25 ust. 4a ustawy o
partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm.) istotny
jest fakt korzystania z przekazanych dóbr wyrażających się w wartościach
niepieniężnych, skoro zgodnie z art. 38a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 38a ust. 2 pkt
7 powołanej ustawy Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 6 miesięcy od dnia
złożenia sprawozdania odrzuca sprawozdanie w przypadku stwierdzenia przyjęcia
przez partię polityczną wartości niepieniężnych z naruszeniem przepisów art. 25 ust.
4a. Z ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie wynika wprawdzie, że
na stronie internetowej „[…]”, od 2013 r. zamieszczane były szczegółowe
informacje dotyczące Partii, w tym dane organizacyjne, komunikaty, życzenia
świąteczne wraz z wizerunkiem Przewodniczącego, informacje o odbywającym się
zjeździe Partii, jednakże miało to miejsce bez zgody władz Partii, a strona WWW.
nie była stroną władz centralnych Partii i miała oznakowanie lokalne. Nie można
zatem przesądzić, że informacje musiały być umieszczone na powyższej stronie
internetowej za wiedzą i zgodą przedstawicieli Partii, a skarżąca, nie mając wpływu
na ich treść, nie podjęła działań w związku z wykorzystaniem wizerunku oraz
danych osobowych Przewodniczącego Partii, uznając, że nie są to działania
bezprawne i nie naruszają niczyich dóbr osobistych. Skarżąca zaprzeczyła, jakoby
ponosiła koszty związane z prowadzeniem wskazanej strony internetowej. Mając
powyższe na uwadze nie można uznać, że skarżąca świadomie korzystała z
przedmiotowej strony internetowej. W kontekście treści art. 25 ust. 4a ustawy o
partiach politycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857 ze zm.) istotny
jest fakt korzystania z przekazanych dóbr wyrażających się w wartościach
niepieniężnych, skoro zgodnie z art. 38a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 38a ust. 2 pkt
7 powołanej ustawy Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 6 miesięcy od dnia
4
złożenia sprawozdania odrzuca sprawozdanie w przypadku stwierdzenia „przyjęcia”
przez partię polityczną wartości niepieniężnych z naruszeniem przepisów art. 25 ust.
4a. Z powyższych przepisów wynika, że do dokonania oceny prawnej, czy w
niniejszej sprawie doszło do przyjęcia wartości niepieniężnej w postaci użyczenia
strony internetowej z nieudokumentowanych źródeł istotne jest ustalenie znaczenia
pojęcia „przyjęcie środków finansowych przez partię” użytego w art. 25 ustawy o
partiach politycznych. Zarówno wyżej wymieniona ustawa, jak i ustawa z dnia 12
kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do
Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, nie formułuje definicji formalnej pojęcia
„przyjęcie”. W myśl art. 24 ustawy o partiach politycznych oraz art. 110 Ordynacji
wyborczej partie polityczne, komitety wyborcze mogą pozyskiwać dochody ze ściśle
określonych źródeł. Termin „pozyskiwania” odnosi się zarówno do sytuacji, gdy
partia, komitet nie jest podmiotem inicjującym określone przysporzenie majątkowe
(np. darowizna na rzecz komitetu), jak i do sytuacji, gdy w wyniku własnych działań
pozyskuje dochody, np. z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach
bankowych i lokatach. W pojęciu tym mieści się termin „przekazania” jak i
„przyjęcia”. Z kolei postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2002 r. (III SW 2/02, OSNP
2003 nr 4, poz. 79), Sąd Najwyższy przesądził, że przyjęcie środków finansowych
od podmiotów wymienionych w art. 25 ust. 2 ustawy o partiach politycznych będzie
miało miejsce, jeżeli środki te zostaną „wydatkowane”. Uznał bowiem, że „komitet
wyborczy może legalnie „wydatkować” wyłącznie te środki finansowe, które
pozostają w jego dyspozycji, a więc środki finansowe uprzednio przezeń
„pozyskane”, co jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że wszystkie środki
finansowe „wydatkowane” przez komitet wyborczy, to środki finansowe, które
komitetowi temu zostały uprzednio „przekazane” i przez ten komitet wyborczy
zostały „przyjęte”. Pogląd ten zachowuje aktualność również w odniesieniu do
domniemań faktycznych związanych z innymi, implikującymi odrzucenie
sprawozdania finansowego, naruszeniami przepisów dotyczących finansowania
partii politycznych w tym na podstawie naruszenia art. 25 ust. 4a. Dokonując
językowej wykładni pojęcia „przyjęcie”, nie sposób nie zgodzić się, że termin ten
równoznaczny jest z oświadczeniem woli przyjmującego polegającym na wyrażeniu
zgody na przyjęcie określonego dobra, które powinno być poddane ocenie zgodnie
5
z art. 60 k.c. W konsekwencji powyższego należy powiedzieć, że pogląd Sądu
Najwyższego w sprawie III SW 2/02, uznający, że wszystkie środki finansowe
„wydatkowane” przez komitet wyborczy zostały „przyjęte” opiera się w istocie na
domniemaniu, że nastąpiło świadome przyjęcie przekazanych środków
finansowych (czy jak w stanie niniejszej sprawy wartości niepieniężnych). Jednakże
jako domniemanie faktyczne może być ono wzruszone.
Podsumowując, podstawa prawna odrzucenia sprawozdania w przypadku
„przyjmowania lub pozyskiwania środków finansowych z innych źródeł
niedozwolonych” z art. 38a ust. 2 pkt 4 sprowadza istotę sprawy do oceny, czy
opisane w uchwale oraz w skardze niesporne zdarzenia prawidłowo zostały
zakwalifikowane jako przyjmowanie lub pozyskiwanie przez partię środków
finansowych (wartości niepieniężnej) ze źródeł niedozwolonych. Mając na uwadze
szczególny charakter przepisów wyżej wskazanych ustaw i ich bezwzględne
obowiązywanie, należy stwierdzić, że wzruszenie wyżej przedstawionego
domniemania musiałoby polegać na wykazaniu źródła przyjmowania lub
pozyskiwania środków finansowych (wartości niepieniężnej) z dozwolonych źródeł
bądź wykazaniu, że nie zostały one w ogóle przyjęte przez partię polityczną.
Wskazać zatem należy, że ustalony stan faktyczny w niniejszej sprawie nie
rozstrzyga kwestii, czy informacje dotyczące Partii, w tym dane organizacyjne,
komunikaty, życzenia świąteczne wraz z wizerunkiem Przewodniczącego, były
publikowane za wiedzą i zgodą przedstawicieli Partii, a w konsekwencji, czy doszło
do przyjęcia wartości niepieniężnej w postaci użyczenia strony internetowej z
nieudokumentowanych źródeł. Co istotne, Państwowa Komisja Wyborcza nie
dokonała wyżej wymienionej oceny, uznając, iż samo publikowanie treści
związanych z partią polityczną na „prywatnej” stronie internetowej jest
równoznaczne z przyjęciem przez partię wartości niepieniężnej w postaci użyczenia
strony internetowej z nieudokumentowanych źródeł. Przedstawione okoliczności, w
ocenie Sądu Najwyższego, nie stanowiły podstawy do stwierdzenia, że w niniejszej
sprawie został naruszony art. 25 ust. 4a ustawy o partiach politycznych.
Odnosząc się do pozostałych zarzutów skargi Sąd Najwyższy zauważa
jedynie, że w podjętej 22 grudnia 2014 r. uchwale podstawą odrzucenia
sprawozdania było przyjęcie korzyści z nieudokumentowanych źródeł, co stanowi
6
naruszenie art. 25 ust. 4a ustawy o partiach politycznych. Nieprawidłowości
polegające na niewskazaniu w sprawozdaniu danych identyfikujących bank, w
którym Partia prowadziła swój rachunek, oraz nieprawidłowości w prowadzeniu
gospodarki finansowej i niewłaściwe wykazanie części danych w sprawozdaniu, nie
stanowiły przesłanki do odrzucenia sprawozdania i nie były podstawą
rozstrzygnięcia wydanego przez Państwową Komisję Wyborczą.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.