Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KZ 4/15
POSTANOWIENIE
Dnia 11 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Przemysław Kalinowski
w sprawie M. W.
skazanego z art. 216 k.k.
po rozpoznaniu zażalenia skazanego na zarządzenie przewodniczącego V
Wydziału Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w K.
z dnia 29 grudnia 2014 r.
w przedmiocie odmowy przyjęcia kasacji
na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.
postanowił
uchylić zaskarżone zarządzenie, a także zarządzenie z dnia 13
listopada 2014 r. w przedmiocie odmowy wyznaczenia
skazanemu obrońcy z urzędu i przekazać sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. w celu ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrok Sądu Okręgowego w K., utrzymujący w mocy orzeczenie Sądu I
instancji w sprawie M. W., został wydany w dniu 29 września 2014 r. Pismem z dnia
14 października 2014 r., skazany zwrócił się do Sądu Okręgowego w K. o
wyznaczenie, jak to określił „pełnomocnika z urzędu dla skierowania skargi
kasacyjnej do Sądu Najwyższego”. Zarządzeniem z dnia 13 listopada 2014 r.
przewodniczący V Wydziału Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w K.
odmówił wyznaczenia M. W. obrońcy z urzędu w celu sporządzenia kasacji z uwagi
na brak wskazania przez w/w okoliczności stanowiących bezwzględną przyczynę
uchylenia wyroku oraz fakt skazania wyłącznie na karę grzywny – z jednoczesnym
pouczeniem o uprawnieniu do ustanowienia w tym celu obrońcy z wyboru. To
2
właśnie ta decyzja została zakwestionowana przez skazanego w drodze „zażalenia”
z dnia 17 grudnia 2014 r., w którym skazany powoływał się na swoją sytuację
zdrowotną i osobistą oraz załączoną korespondencję.
Następnie, w dniu 29 grudnia 2014 r. zostało wydane zarządzenie
przewodniczącego V Wydziału Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w K.,
sygn. akt … 814, którym odmówiono przyjęcia kasacji od wyroku tego Sądu z dnia
29 września 2014 r. w sprawie M. W., wskazując przy tym, że nie zostały usunięte
braki formalne w postaci niezachowania wymogu sporządzenia i podpisania
nadzwyczajnego środka zaskarżenia przez ustanowionego obrońcę. To ostatnie
zarządzenie zostało z kolei zakwestionowane przez skazanego w piśmie z dnia 29
stycznia 2015 r., w którym odniósł się on przebiegu postępowania jeszcze przed
Sądem I instancji, a także okoliczności będących podłożem konfliktu między
stronami procesowymi w tej sprawie, deklarując na koniec zamiar skorzystania z
udzielonego mu pouczenia i zwrócenia się do tzw. podmiotów specjalnych o
wniesienie kasacji w jego sprawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stosownie do dyspozycji przepisu art. 530 § 2 k.p.k., prezes sądu do którego
wniesiono kasację, odmawia jej przyjęcia jeżeli zachodzą okoliczności, o których
mowa w art. 120 § 2 lub w art. 429 § 1 k.p.k. albo gdy kasację oparto na innych
powodach niż wskazane w art. 523 § 1 k.p.k.. Właśnie takie zarządzenie podlega
zaskarżeniu zażaleniem przewidzianym w art. 530 § 3 k.p.k. Jednak na tym etapie
postępowania okołokasacyjnego kontroli podlega również wcześniejsza decyzja
procesowa dotycząca wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu. Wprawdzie,
zgodnie z dyspozycją art. 528 § 1 pkt 2 k.p.k., skazanemu M. W. nie przysługiwał
środek odwoławczy na odmowę wyznaczenia mu obrońcy z urzędu, ale w
orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że rozstrzygnięcie w tej
kwestii podlega kontroli w zakresie, w jakim stało się przyczyną blokującą
uruchomienie i dalszy bieg tzw. procedury okołokasacyjnej (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2003 r. II KZ 48/02 LEX nr 74381). Brak
możliwości zaskarżenia samej decyzji o odmowie wyznaczenia obrońcy z urzędu w
celu zbadania sprawy pod kątem ewentualnej możliwości wniesienia kasacji,
przenosi kwestię oceny zasadności tego rozstrzygnięcia na kolejny etap
3
procedowania, tj. zarządzenie o odmowie przyjęcia środka zaskarżenia
sporządzonego przez samego skazanego. Skoro w niniejszej sprawie przyczyną
odmowy przyjęcia kasacji był brak sporządzenia i podpisania tego nadzwyczajnego
środka zaskarżenia przez obrońcę będącego adwokatem, to zasadniczego
znaczenia nabiera ocena prawidłowości decyzji przewodniczącego wydziału
odmawiającej wyznaczenia skazanemu M. W. obrońcy z urzędu w celu zbadania
sprawy pod kątem ewentualnego sporządzenia i wniesienia kasacji. Tymczasem,
właśnie w tej materii stanowisko wyrażone w zarządzeniu przewodniczącego V
Wydziału Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w K. z dnia 13 listopada 2014
r. o odmowie wyznaczenia M. W. obrońcy z urzędu w celu ewentualnego
sporządzenia kasacji – nie jest trafne.
Jak już odnotowano na wstępie, podstawą tego zarządzenia było
stwierdzenie, że we wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu brak było wskazania
okoliczności stanowiących bezwzględną przyczynę uchylenia wyroku w sytuacji,
gdy w niniejszej sprawie nastąpiło skazanie wyłącznie na karę grzywny.
Przewodniczący przyjął zatem, że to skazany ma ustalić i wskazać okoliczności
wymienione w art. 439 k.p.k. i dopiero wtedy może skutecznie ubiegać się o
wyznaczenie mu obrońcy z urzędu.
Zapatrywania tego podzielić nie można. W pełni trzeba bowiem zgodzić się z
poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2009 r.
V KZ 8/09, w którym podkreślono, że „po to ustawodawca w postępowaniu
kasacyjnym ustanowił przymus adwokacki, aby ten nadzwyczajny środek
zaskarżenia sporządzany był przez profesjonalistów, należycie znających
procedurę karną i potrafiący właściwie formułować zarzuty kasacyjne. Z faktu, że w
osobistej „kasacji” skazany nie podniósł czy nie sformułował należycie właściwych
zarzutów, nie można przecież wnosić, że nie mógłby tego uczynić ewentualnie
wyznaczony obrońca z urzędu”. Wprawdzie rzeczywiście, w świetle dyspozycji art.
523 § 2 w zw. z § 4 k.p.k., kasację na korzyść oskarżonego, który nie został
skazany na karę bezwzględnego pozbawienia wolności, strona może wnieść
jedynie w razie podniesienia uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k., ale wcale nie
oznacza to, że już na etapie ubiegania się o wyznaczenie obrońcy z urzędu w
postępowaniu kasacyjnym skazany ma obowiązek wykazania zaistnienia
4
okoliczności wymienionej w tym ostatnim przepisie. Zarazem, brak powołania się
przez skazanego, na tym etapie postępowania, na jedną z bezwzględnych przyczyn
uchylenia wyroku, nie prowadzi do wniosku, że badanie sprawy przez podmiot
fachowy także nie doprowadzi do ujawnienia uchybienia należącego do tej
kategorii. Przyjmowanie założenia, że w sprawach, w których nie została
wymierzona kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej
wykonania, wyznaczenie obrońcy z urzędu w celu zbadania czy nie istnieją
podstawy do wniesienia kasacji, wyłącznie zależy od powołania się na okoliczności
wymienione w art. 439 k.p.k., nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach.
Zagadnienie przesłanek determinujących udzielanie pomocy prawnej z urzędu
regulują normy art. 78 i nast. k.p.k., w oparciu o które powinien zostać
merytorycznie rozpoznany wniosek skazanego M. W. Dopiero prawidłowe
ustosunkowanie się do tego wniosku umożliwi podjęcie dalszych decyzji
związanych z postępowaniem okołokasacyjnym.
Powyższe zapatrywanie przemawiało za uchyleniem obu zarządzeń
przewodniczącego V Wydziału Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w K.
wymienionych na wstępie, z których pierwsze oparte było na wadliwej przesłance, a
drugie, choć formalnie poprawne – wykorzystało tę ułomną podstawę dla wydania
rozstrzygnięcia niekorzystnego z punktu widzenia realizacji uprawnień procesowych
skazanego.
Przy ponownym procedowaniu w tej sprawie, należy w pierwszej kolejności
ustosunkować się do wniosku M. W. z uwzględnieniem przesłanek wymienionych w
art. 78 § 1 k.p.k., co otworzy drogę do podjęcia dalszych niezbędnych
rozstrzygnięć.
Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy postanowił, jak na wstępie.