Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 18/15
POSTANOWIENIE
Dnia 18 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z powództwa Robotniczego Klubu Sportowego "S." w W.
przeciwko Miastu W.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 marca 2015 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 sierpnia 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2014 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił skargę kasacyjną powodowego Robotniczego Klubu Sportowego S. w W.
od wyroku tego Sądu z dnia 15 stycznia 2014 r. Sąd wskazał, że postanowieniem z
dnia 15 lipca 2014 r. oddalony został wniosek powodowego Klubu o zwolnienie od
kosztów sądowych a Klub, mimo obowiązku wynikającego z art. 112 ust. 3 u.k.s.c.,
nie uiścił opłaty od skargi kasacyjnej w terminie tygodniowym od doręczenia jego
pełnomocnikowi odpisu tego postanowienia. Prowadziło to do odrzucenia skargi na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie, w którym zawarty został wniosek
o rozpoznanie na podstawie art. 380 w zw. z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. również
niezaskarżalnego postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 15 lipca 2014 r.
oddalającego wniosek powoda o zwolnienie od kosztów sądowych, powodowy Klub
Sportowy zarzucił naruszenie art. 104 ust. 2 u.k.s.c. w zw. z art. 380, w zw. z art.
3941
§ 3, w zw. z art. 39821
k.p.c. i art. 103 ust. 1 w zw. z art. 380, art. 3941
§ 3 i art.
39821
k.p.c. przez bezpodstawne oddalenie wniosku Klubu o zwolnienie od kosztów
sądowych, art. 109 u.k.s.c. w zw. z art. 380, art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. oraz art.
233 § 1 w zw. z art. 380, art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39821
k.p.c. przez nie
przeprowadzenie stosownego dochodzenia celem wyjaśnienia ewentualnych
wątpliwości co do stanu majątkowego powoda oraz nie rozważenie w sposób
wszechstronny zgromadzonego w tym przedmiocie materiału dowodowego, art.
117 § 6 u.k.s.c. w zw. z art. 380, art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. przez nie
przekazanie wniosku powoda o zwolnienie od kosztów sądowych do rozpoznania
sądowi pierwszej instancji, art. 45 w zw. z art. 2 Konstytucji RP przez ograniczenie
powodowi dostępności do dochodzenia swoich praw przed sądami w wyniku
bezpodstawnej odmowy zwolnienia go od kosztów sądowych i w konsekwencji
naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c. przez bezpodstawne odrzucenie skargi kasacyjnej.
W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł między innymi o uchylenie
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 380 k.p.c., który ma odpowiednie zastosowanie
w postępowaniu zażaleniowym toczącym się przed Sądem Najwyższym (art. 3941
3
§ 3 w zw. z art. 39821
w zw. z art. 380 k.p.c.), sąd drugiej instancji, na wniosek
strony, rozpoznaje również postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie
podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie
sprawy. Takim postanowieniem jest niezaskarżalne postanowienie Sądu
Apelacyjnego z dnia 15 lipca 2014 r. oddalające wniosek powodowego Klubu
Sportowego o zwolnienie od kosztów sądowych, bowiem miało ono bezpośredni
wpływ na wydanie zaskarżonego postanowienia z dnia 11 sierpnia 2014 r. o
odrzuceniu skargi kasacyjnej Klubu z powodu nie uiszczenia opłaty od skargi.
Oddalając wniosek Klubu o zwolnienie o kosztów sądowych Sąd
Apelacyjny stwierdził, że nie wykazał on dostatecznie, iż nie ma możliwości
uiszczenia kosztów sądowych. Sąd uznał za nieuzasadnione twierdzenie Klubu, że
zajęcie rachunków bankowych oraz prowadzenie postępowania egzekucyjnego jest
okolicznością uniemożliwiającą Klubowi uiszczenie tych kosztów. Wskazał również,
że z załączonego do wniosku o zwolnienie od kosztów oświadczenia Prezesa
Zarządu Klubu wynika, iż Klub otrzymywał dochody z prowadzonej działalności, co
świadczy o tym, że miał możliwość zgromadzenia środków na pokrycie kosztów
związanych z dochodzeniem przez niego praw na drodze sądowej. Sąd podkreślił,
że koszty dochodzenia przed sądem roszczeń związanych z prowadzoną
działalnością strona powinna uwzględnić w racjonalnym planowaniu swoich
wydatków, a powód wytaczając powództwo miał obowiązek przygotować się do
tego nie tylko pod względem merytorycznym ale też finansowym, powinien był
liczyć się koniecznością poniesienia kosztów sądowych i poczynić oszczędności
pozwalające na ich pokrycie.
Powyższe stanowisko Sądu Apelacyjnego należy uznać za dowolne, gdyż
wyrażone w całkowitym oderwaniu od okoliczności sprawy i dowodów
przedstawionych przez powoda, obrazujących jego sytuację majątkową.
Zgodnie z art. 103 u.k.s.c. osoba prawna ubiegająca się o zwolnienie od
kosztów sądowych powinna wykazać jedynie, że nie ma dostatecznych środków na
ich uiszczenie i może to uczynić przy pomocy wszelkich środków dowodowych,
które sąd ma obowiązek wnikliwie i rzetelnie ocenić, stosując określone w art. 233
k.p.c. zasady wszechstronności oceny i logicznego rozumowania. W razie
powzięcia wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego strony ubiegającej
4
się o zwolnienie od kosztów sąd może zarządzić stosowne dochodzenie w tym
przedmiocie (art. 109 ust. 1 u.k.s.c.).
Sąd Apelacyjny rozpoznając wniosek powodowego Klubu o zwolnienie
od kosztów sądowych pominął powyższe regulacje oraz zasady ich stosowania
i w konsekwencji nie uwzględnił istotnych okoliczności, decydujących
o zasadności tego wniosku. Pominął bowiem, że opłata sądowa od skargi
kasacyjnej wynosi w sprawie 100 000 zł. a powód, wobec którego od wielu
miesięcy toczy się postępowanie egzekucyjne, nie ma możliwości racjonalnego
planowania swoich wydatków, gromadzenia oszczędności ani decydowania
o sposobie ich wydatkowania, gdyż wszystkie jego konta bankowe są zajęte
a jakiekolwiek środki na nich gromadzone wykorzystywane są wyłącznie za zgodą
komornika i jedynie na wypłatę wynagrodzeń pracowniczych, co jednoznacznie
wynika zarówno z załączonych przez powoda dokumentów egzekucyjnych jak
i z oświadczenia członków jego Zarządu. Nie ulega zatem wątpliwości, że - wbrew
stanowisku Sądu Apelacyjnego - powód przedstawionymi dowodami wykazał, iż
nie ma dostatecznych środków na uiszczenie w całości ani w części opłaty od
skargi kasacyjnej wynoszącej 100 000 zł. Wykazał również, że nie miał także
możliwości zgromadzenia środków na pokrycie tych kosztów w możliwym
do przewidzenia okresie.
Z tych przyczyn postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 15 lipca 2014 r.
oddalające wniosek powodowego Klubu o zwolnienie od kosztów sądowych,
należało uznać za nieuzasadnione i błędne, gdyż w świetle wskazanych wyżej
zasad wynikających z art. 103 u.k.s.c. wniosek ten powinien zostać uwzględniony.
Nieuzasadnione natomiast okazały się zarzuty zażalenia dotyczące naruszenia art.
104 ust. 2 u.k.s.c., art. 117 § 6 k.p.c. i art. 45 w zw. z art. 2 Konstytucji RP, gdyż
przepisy art. 104 ust. 2 u.k.s.c. i art. 107 § 6 k.p.c. nie miały w sprawie
zastosowania, jak również brak podstaw do stwierdzenia naruszenia art. 45 w zw.
z art. 2 Konstytucji RP. Jednakże wskazana wyżej skuteczności pozostałych
zarzutów dotyczących postanowienia o odmowie zwolnienia o kosztów sądowych,
prowadząca do stwierdzenia jego wadliwości i uznania, że powód powinien zostać
zwolniony od kosztów, miała bezpośredni wpływ na ocenę zaskarżonego
postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej z powodu nie uiszczenia opłaty od
5
niej. W tej sytuacji bowiem należało to postanowienie także uznać za
nieuzasadnione, co prowadziło do jego uchylenia na podstawie art. 39816
w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c.