Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 274/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa Agencji Mienia Wojskowego z siedzibą w W.
przeciwko Miastu G.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 2 kwietnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 października 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Agencja Mienia Wojskowego (AMW) z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie
od Miasta G. kwoty 205.700 zł tytułem zwrotu udzielonej bonifikaty przy zakupie
nieruchomości położonej w G. przy ul. L..
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 1 kwietnia 2010 r. oddalił powództwo
oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji powódki, wyrokiem z dnia 9
listopada 2010 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu
w W. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania apelacyjnego.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 25
października 2011 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 79.736,89 zł
zwaloryzowaną na dzień zapłaty przy zastosowaniu wskaźników cen towarów i
usług konsumpcyjnych ogłaszanych przez Prezesa GUS, w pozostałym zakresie
oddalił powództwo oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5.142,15
zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sąd Okręgowy ustalił, że strony w wyniku rokowań osiągnęły porozumienie
co do bezprzetargowej sprzedaży pozwanemu rzeczonej nieruchomości na cele
oświatowe, spisane w postaci „Protokołu z rokowań w sprawie bezprzetargowej
sprzedaży nieruchomości...” z dnia 15 września 2000 r., w wykonaniu którego
strony w dniu 17 października 2000 r. zawarły umowę sprzedaży nieruchomości
w formie aktu notarialnego za cenę 100.000 zł. Wartość nieruchomości w chwili
sprzedaży wynosiła 305.700 zł. Różnica stanowiła bonifikatę w rozumieniu art. 68
ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn.
tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 ze zm.; obecny jedn. tekst: Dz. U. z 2014 r.,
poz. 518 ze zm.; dalej: „u.g.n.”). W wyniku dokonanych przez Burmistrza Miasta G.
w czerwcu i grudniu 2001 r. podziałów rzeczonej nieruchomości na działki, z
których pięć pozwany sprzedał K. J.
3
Sąd Okręgowy przyjął, że została przesądzona zasada, iż oceny zasadności
dochodzonego w sprawie roszczenia należało dokonywać na podstawie art. 68
u.g.n. i w tej sytuacji uznał, że sprzedaż za kwotę 100.000 zł nieruchomości, której
wartość wynosiła 305.700 zł, stanowiła sprzedaż z bonifikatą. Wskazał, że przyjęciu
tej kwalifikacji nie sprzeciwiał się brak zgody na udzielenie takiej bonifikaty organu
właściwego według art. 68 ust. 1 u.g.n., skoro organ ten nie ma uprawnień
nadzorczych w zakresie czynności dokonywanych przez AMW i dotyczących
nieruchomości znajdujących się w jej władaniu. Zgodnie zatem z art. 68 ust. 2
u.g.n., pozwany powinien zwrócić powodowi bonifikatę w części przypadającej na
te nieruchomości, które po wydzieleniu z nieruchomości sprzedanej przez powódkę
były przedmiotem sprzedaży na rzecz osoby trzeciej, a kwota ta powinna podlegać
stosownej waloryzacji. Ponieważ łączna powierzchnia działek sprzedanych osobie
trzeciej wynosiła 0,4885 ha, a powódka sprzedała pozwanej nieruchomość
o powierzchni 1,2602 ha, waloryzacji na podstawie art. 227 u.g.n. podlegała kwota
79.736,89 zł (205.700 zł x 0,3876).
Pozwany wniósł apelację od wyroku Sądu Okręgowego.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 10 października 2013 r. oddalił apelację
oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.700 zł tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny, powołując się na wynikające z art. 386 § 6 k.p.c. związanie
sądów obu instancji oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania
wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 9 listopada 2010 r.,
podkreślił, że w tym wyroku w sposób generalny i jednoznaczny została
przesądzona ocena relacji między przepisami art. 14 i art. 68 u.g.n., w brzmieniu
obowiązującym w dniu 17 października 2000 r. Sąd Apelacyjny negatywnie ocenił
zarzuty apelacji dotyczące naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c. odwołujące się do
protokołu z rokowań z dnia 15 września 2000 r. oraz aktu notarialnego z dnia
17 października 2000 r. i wskazujące, że zawarte w nich oświadczenia woli
powinny być interpretowane jako zrzeczenie się przez AMW ewentualnego zwrotu
bonifikaty. Z tych dokumentów nie wynikało bowiem, aby strony przewidziały dla
4
pozwanego uprawnienie do sprzedania niewykorzystanej części nieruchomości
i przeznaczenia uzyskanych środków na cele oświatowe.
Pozwany wniósł skargę kasacyjną, w której zaskarżył wyrok Sądu
Apelacyjnego w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego, mianowicie art.
14 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 u.g.n. oraz art. 65 § 1 i 2 w związku z art.
72 k.c., a także naruszenie przepisów postępowania, mianowicie art. 233 § 1
w związku z art. 244 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 14 ust.1 zdanie pierwsze u.g.n. (w brzmieniu obowiązującym
w 2000 r.), nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa mogą być
sprzedawane jednostkom samorządu terytorialnego za cenę obniżoną lub
oddawane nieodpłatnie tym jednostkom w użytkowanie wieczyste. Według art. 68
ust. 1 pkt 5 i ust. 2 u.g.n., właściwy organ może udzielić za zgodą, odpowiednio
wojewody albo rady lub sejmiku, bonifikaty od ceny ustalonej zgodnie z art. 67 ust.
3, jeżeli nieruchomość jest sprzedawana na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz
jednostki samorządu terytorialnego.
W protokole z rokowań między stronami w sprawie bezprzetargowej
sprzedaży nieruchomości z dnia 15 września 2000 r. odwołano się do art. 23 ust. 2
i 3 ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia
Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego (obecny jedn. tekst: Dz. U.
z 2013 r., poz. 712 ze zm.) oraz do art. 28 ust. 2, art. 14 ust. 1 i art. 37 ust. 2 u.g.n.
W wykonaniu tego protokołu strony w dniu 17 października 2000 r. zawarły umowę
sprzedaży nieruchomości, w której powołano się na te same przepisy. Ani
w protokole, ani w umowie nie odwołano się do art. 68 ust. 1 u.g.n.
Sąd Najwyższy w obszernym uzasadnieniu wyroku z dnia 16 lutego 2012 r.,
IV CSK 260/11 (niepubl.) przyjął, że bezprzetargowa sprzedaż nieruchomości
Skarbu Państwa na rzecz jednostki samorządu terytorialnego za obniżoną cenę, na
podstawie art. 14 ust. 1 u.g.n. (obecnie za cenę niższą od jej wartości rynkowej),
nie wywołuje tych samych konsekwencji prawnych jak sprzedaż nieruchomości
z zastosowaniem bonifikaty od ceny na podstawie art. 68 ust. 1 pkt 5 u.g.n.
5
Wymienione przepisy (art. 14 ust. 1 oraz art. 68 ust. 1 pkt 5 u.g.n.) regulują bowiem
dwie instytucje dotyczące bezprzetargowej sprzedaży nieruchomości pomiędzy
Skarbem Państwa i jednostkami samorządu terytorialnego.
Sąd Najwyższy w niniejszym składzie w pełni podziela przedstawione
stanowisko. Podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia prawa
materialnego okazały się zatem uzasadnione. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.
w związku z art. 244 § 1 k.p.c. jest natomiast, po pierwsze, niedopuszczalny jako
kwestionujący ocenę dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.), po drugie zaś ma znaczenie
wtórne w stosunku do zarzutów naruszenia prawa materialnego.
Sąd Najwyższy w niniejszym składzie, w pełni podzielając przedstawione
stanowisko, na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak w sentencji.