Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 5/15
POSTANOWIENIE
Dnia 1 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa P. K.
przeciwko D. Ż.
o ustalenie stosunku pracy, sprostowanie świadectwa poracy i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 1 kwietnia 2015 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w E.
z dnia 23 września 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w E. w sprawie z powództwa P. K. przeciwko D. Ż. o
ustalenie stosunku pracy, sprostowanie świadectwa pracy i zapłatę, na skutek
apelacji wniesionej przez powoda od wyroku Sądu Rejonowego w O. z dnia 25
lutego 2014 r., postanowieniem z dnia 23 września 2014 r. odrzucił apelację
powoda.
W uzasadnieniu Sąd wskazał, że powód uiścił opłatę od apelacji w kwocie
30,00 zł. Postanowieniem z dnia 27 maja 2014 r. Sąd Okręgowy w E. ustalił
wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 113.168,32 zł, po czym zarządzeniem z
tego samego dnia wezwał pełnomocnika powoda do uzupełnienia braków
2
formalnych apelacji przez zapłatę brakującej części opłaty od apelacji w kwocie
5.689 zł w terminie 7 dni pod rygorem jej odrzucenia. Mimo wezwania, brakująca
część opłaty od apelacji nie została uiszczona.
Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł powód, zaskarżając także
postanowienie Sądu Okręgowego w E. z dnia 27 maja 2014 r. w przedmiocie
ustalenia wartości przedmiotu zaskarżenia na kwotę 113.168,32 zł i podnosząc, że
zostało ono wydane z naruszeniem art. 368 § 2 k.p.c. w związku z art. 25 § 1 k.p.c.,
tj. przez sprawdzenie wartości przedmiotu zaskarżenia w zakresie, w jakim nie
wynikała ona z rozszerzenia powództwa. W konsekwencji wskazał, że powód nie
był obowiązany do uzupełnienia opłaty od apelacji.
W uzasadnieniu podniesiono, że zgodnie z art. 368 § 2 k.p.c. wartość
przedmiotu zaskarżenia może być oznaczona na kwotę wyższą od wartości
przedmiotu sporu wskazanej w pozwie jedynie wtedy, gdy powód rozszerzył
powództwo lub sąd orzekł ponad żądanie. Wówczas sąd drugiej instancji może
sprawdzić wartość przedmiotu zaskarżenia w trybie art. 25 § 1 k.p.c. Przepis ten
należy rozumieć w ten sposób, że sąd drugiej instancji może sprawdzić wartość
przedmiotu zaskarżenia wyłącznie w zakresie, w jakim powództwo zostało
rozszerzone, a nie tylko dlatego, że zostało ono rozszerzone. Żalący wskazał także,
że „przy interpretacji art. 368 § 2 k.p.c. w żadnym razie nie należy poprzestać na
wykładni językowej, lecz pożądana, żeby nie powiedzieć konieczna, jest wykładnia
funkcjonalna. Zastosowanie w tym wypadku wykładni językowej prowadzi bowiem
w efekcie do naruszenia art. 25 i 26 k.p.c., gdyż pozwala de facto na ponowne
badanie wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia) przez sąd drugiej instancji i
powoduje tym samym zmianę ustalonej i przyjętej przez sąd pierwszej instancji
wartości przedmiotu sporu”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione. Przepis art. 25 § 1 i 2 k.p.c. stanowi podstawę
do dokonania sprawdzenia przez sąd wartości przedmiotu sporu i jednocześnie
zakreśla granice czasowe tej kontroli. Mianowicie, sąd może na posiedzeniu
niejawnym sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez powoda i
3
zarządzić w tym celu dochodzenie. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić
może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do
istoty sprawy. Zgodnie natomiast z art. 26 k.p.c., po ustaleniu w myśl artykułu
poprzedzającego, wartość przedmiotu sporu nie podlega ponownemu badaniu w
dalszym toku postępowania. Oznacza to, że po wdaniu się w spór sąd nie ma
możliwości modyfikowania wartości przedmiotu sporu. Pozostaje ona w takiej
wysokości, w jakiej została określona w pozwie, oczywiście poza przypadkami,
kiedy powód cofa pozew w jakiejś części lub rozszerza żądanie pozwu. Możliwość
sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji wynikająca z przepisu
art. 368 § 2 k.p.c., zgodnie z którym stosuje się art. 19-24 k.p.c. i art. 25 § 1 k.p.c.,
nie otwiera możliwości ponownego sprawdzenia wartości przedmiotu sporu.
Pozostaje ona w takiej kwocie, jaka została ustalona przed sądem pierwszej
instancji (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000 r., I CZ
115/00, LEX nr 51342; dnia 7 kwietnia 1997 r., III CKN 71/97, LEX nr 2958; z dnia
19 czerwca 1997 r., III CZ 25/97, OSNC 1997 nr 10, poz. 162; z dnia 17 grudnia
2003 r., IV CZ 153/03, LEX nr 599563 oraz z dnia 8 grudnia 2000 r., I CZ 115/00,
LEX nr 51342).
Jak wynika z toku postępowania, powód w pozwie domagał się ustalenia
istnienia stosunku pracy w okresie od 15 czerwca 2009 r. do 3 lipca 2012 r., w
ramach którego był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy z
wynagrodzeniem 7.032,02 zł brutto i określił wartość przedmiotu sporu na kwotę
18.000 zł. Następnie zaś rozszerzył powództwo o kwotę 28.292 zł tytułem
wynagrodzenia za okres od kwietnia do lipca 2010 r. Wartość przedmiotu sporu
pierwotnego roszczenia ani nie została sprawdzona przez Sąd pierwszej instancji,
ani też nie zakwestionowała jej strona pozwana przed wdaniem się w spór co do
istoty sprawy. W związku z tym wartość przedmiotu sporu odnośnie do roszczenia
zgłoszonego w pozwie się ustabilizowała i sąd drugiej instancji nie miał podstaw do
jej modyfikowania. Dlatego wartość przedmiotu zaskarżenia w niniejszej sprawie to
suma kwoty 18.000 zł oraz kwoty stanowiącej wartość przedmiotu sporu od
rozszerzonego powództwa, tj. 28.292 zł, razem 46.292 zł
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 38916
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia. Sąd Najwyższy
4
stwierdził także, że wniosek skarżącego, zawarty w zażaleniu, o zasądzenie
kosztów postępowania przed Sądem Najwyższym jest przedwczesny na tym etapie
postępowania. Zgodnie z przepisem art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., sąd
rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.
Jednakże analizując powyższy przepis nie można pominąć ogólnej zasady
rządzącej kosztami procesu. Zasada ta wyrażona została w art. 98 § 1 k.p.c.,
zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić
przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i
celowej obrony. Decydujące zatem znaczenie ma wynik procesu a nie jego
poszczególnych etapów. Wynik procesu to rozstrzygnięcie o sprawie jako całości.
Postanowienie Sądu Najwyższego, w wyniku którego dochodzi do uchylenia
postanowienia sądu drugiej instancji odrzucającego apelację i które to uchylenie
ma charakter tzw. „uchylenia zmieniającego”, powoduje nadanie biegu apelacji. O
ostatecznym wyniku sprawy, według którego zostaną rozliczone koszty
postępowania w całości, zadecyduje rozstrzygnięcie Sądu drugiej instancji. Na
obecnym etapie postępowania wynik sprawy nie jest znany. Zakładając
hipotetycznie różne możliwe warianty, to oddalenie apelacji oznacza przegranie
sprawy i nie ma podstaw do zasądzenia na rzecz strony przegrywającej
jakichkolwiek kosztów procesu (wyjąwszy sytuację przewidzianą w przepisie art.
103 k.p.c.). W przypadku uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy
sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania zastosowanie ma przepis
art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., w przypadku zaś wyroku
reformatoryjnego o kosztach procesu rozstrzygać będzie przepis art. 98 § 1 k.p.c.
w związku z art. 391 § 1 k.p.c.