Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 44/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jerzy Grubba
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Katarzyna Wełpa
w sprawie K. P.
skazanego z art. 286 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej
na posiedzeniu
w dniu 23 kwietnia 2015 r.,
kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich
na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w K.
z dnia 8 stycznia 2008 r.
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem – wydanym po uprzednim uchyleniu przez Sąd
odwoławczy wcześniej wydanego w tej sprawie wyroku – K. P. został uznany
winnym zarzucanego mu przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i skazany za nie na karę 3
lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, na
2
podstawie art. 60 § 4 i 5 k.k., na okres próby wynoszący 10 lat z oddaniem go pod
dozór kuratora i orzeczeniem także, na podstawie art. 415 § 1 k.p.k.,
odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego jego czynem podmiotu. Wyrok ten
uprawomocnił się bez zaskarżania w dniu 16 stycznia 2008 r.
W lutym 2015 r. wyrok ten zaskarżył w całości na korzyść skazanego
Rzecznik Praw Obywatelskich, podnosząc obrazę art. 443 k.p.k., polegającą na
wydaniu w postępowaniu ponownym wyroku surowszego niż uchylony, w zakresie
wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności, pomimo tego, że pierwszy z
wydanych w sprawie wyroków zaskarżony był wyłącznie na korzyść oskarżonego.
Wywodząc w ten sposób, skarżący wniósł o uchylenie skarżonego orzeczenia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji.
Rozpoznając tę kasację, Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja ta jest zasadna w oczywistym stopniu, stąd też jej rozpoznanie na
posiedzeniu, o jakim mowa w art. 535 § 5 k.p.k.
W sprawie niniejszej pierwszym wyrokiem, jaki zapadł był wyrok Sądu
Rejonowego w K. z dnia 5 stycznia 2007 r., mocą którego uznano oskarżonego
winnym popełnieni zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 k.k., orzekając karę
jednego roku pozbawienia wolności, z zasądzeniem od oskarżonego na rzecz
pokrzywdzonego podmiotu stosownego odszkodowania. Orzeczenie to było
skarżone apelacją własną oskarżonego i wyrokiem z dnia 24 lipca 2007 r. Sąd
Okręgowy w Ś. uchylił je i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania w
pierwszej instancji. W uzasadnieniu tego wyroku podniesiono, że do uchylenia
dochodzi na skutek uchybień prawa procesowego przez brak ustosunkowania się
Sądu do zgłoszonego przez oskarżonego wniosku o dobrowolne poddanie się
karze, wadliwe ograniczenie postępowania dowodowego i błędne przez to
utwierdzenie oskarżonego w przekonaniu, że jego wniosek zostanie uwzględniony.
Należy tu zaś zauważyć, że wnosił on w tym wniosku o orzeczenie kary 2 lat
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (k. 276v). Przy
ponownym rozpoznawaniu tej sprawy sam oskarżony zmodyfikował jednak swój
wniosek o dobrowolne poddanie się karze (k. 486), występując teraz o wymierzenie
mu kary 3 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres próby 10 lat i oddaniem pod dozór kuratora oraz zasądzenie od niego
3
odszkodowania na rzecz pokrzywdzonego. Prokurator i pokrzywdzony wyrazili
zgodę na takie skazanie, a prokurator przy tym wniósł o zastosowanie zawieszenia
wykonania kary na podstawie art. 60 § 4 k.k. (k. 472 i 486). Następnie Sąd,
wyrokiem wydanym w dniu 8 stycznia 2008 r. orzekł zgodnie z wnioskiem
oskarżonego. Wyrok ten uprawomocnił się bez zaskarżania.
Orzekając w powyższy sposób Sąd nie zauważył jednak, że poprzednio
wydane orzeczenie skarżone było jedynie na korzyść oskarżonego, co oznaczało,
iż w postępowaniu ponownym obowiązuje zakaz wynikający z art. 443 k.p.k.
Wprawdzie postępowanie to toczyło się od początku, a oskarżony zmodyfikował
swój wniosek występując o surowsze wręcz niż poprzednio skazanie go, jako że
sugerowana przez niego kara 3 lat pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania musi być uznana za karę surowszą, z uwagi na
zarówno jej wysokość, jak i konsekwencje związane z niedopełnieniem wymogów
łączących się z negatywnym przebiegiem okresu próby. Takie działanie
oskarżonego nie może jednak przełamywać procesowego zakazu reformationis in
peius, którym sąd jest bezwzględnie związany, a wola oskarżonego nie może go
unicestwiać. Sąd powinien zatem zwrócić na to uwagę zarówno oskarżonemu, jak i
stronom, które nie sprzeciwiały się skazaniu na nowych warunkach, ale niezależnie
od ich postąpienia, nie miał prawa do orzekania w sposób, który godził w wymogi
płynące z powyższego zakazu. Niestety Sąd ten w taki sposób nie postąpił, a to
oznacza, że doszło w tej sprawie do obrazy prawa procesowego, o jakiej mowa w
tej kasacji.
Konsekwencją powyższego jest konieczność uchylenia zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji.
Przy tym procedowaniu Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze, że jeżeli
oskarżony złoży inny wniosek dotyczący skazania go bez postępowania
dowodowego, to wniosek ten może być uwzględniony jedynie wówczas, jeżeli nie
oznacza on konieczności naruszenia art. 443 k.p.k. Gdyby zatem wniosek taki
oznaczał obrazę wskazanego przepisu albo wnioskowi, który byłby zgodny z jego
wymogami, sprzeciwi się prokurator lub pokrzywdzony, to Sąd nie może wniosku
takiego uwzględnić, lecz musi procedować na zasadach ogólnych i w konsekwencji
4
tak przeprowadzonego procesu wydać wyrok, który nie naruszy zakazu
reformationis in peius.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w wyroku.